ماه‌ها مباحثه و مذاکره بر سر پناهجویان سوری در میان سران اتحادیه اروپا و سرانجام رسیدن به نکته نظر اتفاقی میان اتحادیه اروپا و ترکیه در پذیرش پناهجویان سوری در داخل مرزهای ترکیه به نقطه موعد خود رسید.
از روز دوشنبه پناهجویان سوری که در خاک یونان حضور دارند، به تدریج به ترکیه بازگردانده می‌شود. اکنون سئوال این است که آیا ترکیه در شرایط کنونی آمادگی پذیرش خیل عظیمی از پناهجویان مرجوعی را دارد؟
در هفته پیش سازمان عفو بین الملل در سایت رسمی خود خبر از خارج کردن بخشی از پناهجویان سوری از خاک ترکیه و بازگرداندن اجباری آنان به کشورشان در کنار سایر پناهجویان افغانی داد. با بروز این حادثه سازمان عفو بین الملل ترکیه را محل ناامن برای اقامت پناهجویان سوری تلقی کرد. بر اساس اطلاعات درج شده در سایت رسمی سازمان عفو بین الملل دولت ترکیه از اواسط ماه ژانویه 2016 به طور معمول روزانه اقدام به بازداشت و اخراج گروههای یکصد نفری از پناهجویان سوری اعم از زن و کودک و سرپرست خانوارها کرده و آنان را به اجبار به سمت داخل سوریه رانده است.
سازمان عقو بین الملل اقدام ترکیه را مغایر با تعهد نامه‌های بین المللی و همچنین تفاهم نامه‌های به امضاء رسیده میان دولت ترکیه و اتحادیه اروپا تلقی کرد.
چرا که ترکیه برای اسکان و حمایت پناهجویان سوری و ایجاد امکانات رفاهی، اجتماعی و معیشتی درخواست بیش از هشت میلیارد یورو از اتحادیه اروپا کرده بود که سه میلیارد یورو از آن در ماه های نهایی سال گذشته میلادی به ترکیه پرداخت گردید و سرانجام با توافق میان ترکیه و اتحادیه اروپا این مبلغ به شش و نیم میلیارد یورو رسید که احمد داوود اوغلو و دونالد توسک، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا در کنفرانس مشترکی این را اعلام کردند.
با توجه به امتناع مهاجران و حتی تهدید آنان به خودسوزی سئوالات متعددی در این زمینه مطرح می‌شود. اینکه چرا پناهجویان ترکیه را ترجیح نمی‌دهند؟ آیا ترکیه آمادگی آن را ندارد؟ آیا در ترکیه مشکلاتی را درک کرده‌اند که حاضر به عزیمت به آن کشور نیستند؟قدیر گلکاریان
مقرر شده است که در قبال حمایت ترکیه از پناهجویان سوری، اتحادیه اروپا نیز از ماه ژوئن حق تردد بدون ویزای شینگن را برای اتباع ترکیه در اروپا بدهد و همچنین سرفصلهای مربوط به عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا نیز به بحث و تبادل نظر گذاشته شود.
اما جان دال هوسین، رئیس سازمان عفو بین الملل در اروپا و آسیای میانه در این خصوص عنوان کرده است که ترکیه در چند ماه گذشته هزاران پناهجوی سوری را به طور غیر قانونی به کشورشان بازگردانده است. این در حالی است که رهبران اتحادیه اروپا تمامی راههای ورود پناهجویان را بسته‌اند و این به نوع خود نادیده گرفتن بدیهی‌ترین حقایق است. اما یکی از تلخ‌ترین حقایق آن است که ترکیه کشور امنی برای این پناهجویان نیست و ضریب امنیت در این کشور روز به روز کاهش می‌یابد.
با تمام این اوصاف اکنون کشور یونان آماده می‌شود که از روز دوشنبه ۴ آوریل ۲۰۱۶ حدود ۷۵۰ هزار آواره جنگی را به ترکیه اعزام دارد. چرا که مجلس این کشور با ۱۶۹ رأی موافق در برابر ۱۰۷ رأی مخالف ارجاع پناهجویان سوری را به ترکیه به تصویب رسانده است. بر اساس اخبار منتشره در رسانه‌های موثق خبری جهان، قرار است در وهله نخست مهاجران جزیره «چیوس» در یونان به ترکیه اعزام شوند.
خبرگزاری فرانسه اعلام کرده است که تعدادی از مهاجران حاضر به بازگشت به ترکیه نشده و از کمپ فرار کرده‌اند. پناهجویان با گذر از سیمهای خاردار به سمت نزدیکترین بندر در آن حوالی فرار کرده‌اند. گرچه پلیس موفق به کنترل آنان شده است، ولی پناهجویان تهدید کرده‌اند که یا زمینه گذر آنان را به شمال اروپا فراهم آورند یا دست به خودسوزی خواهند زد.
با توجه به امتناع مهاجران و حتی تهدید آنان به خودسوزی سئوالات متعددی در این زمینه مطرح می‌شود. اینکه چرا پناهجویان ترکیه را ترجیح نمی‌دهند؟ آیا ترکیه آمادگی آن را ندارد؟ آیا در ترکیه مشکلاتی را درک کرده‌اند که حاضر به عزیمت به آن کشور نیستند؟
خاطر نشان شود که پناهجویانی که به صورت غیر قانونی وارد یونان شده و یا درخواست پناهندگی آنان مورد تأیید قرار نگرفته، قرار است از روز دوشنبه به ترکیه ارجاع داده شوند. البته به ازای هر پناهجویی که به ترکیه اعزام خواهد شد، اتحادیه اروپا نیز یک نفر را مورد پذیرش قرار خواهد داد.
در چنین شرایطی اظهار نظر رئیس سازمان عفو بین الملل در خصوص ناامن بودن ترکیه پاسخ لازم را به سئوالات طرح شده می‌دهد. البته ناگفته نماند که دو روز بعد از اظهارات سازمان عفو بین الملل، مقامات رسمی ترکیه آن را شایعه دانسته و تکذیب کرده‌اند.
اگر ترکیه نتواند بستر لازم را برای تأمین نیازهای اجتماعی- معیشتی- رفاهی- آموزشی و امنیتی سوریهای مهاجر فراهم آورد، سوء تفاهمات زیادی میان اتحادیه اروپا و ترکیه بر سر این قضیه پیش خواهد آمد.