دیدار بنیامین نتانیاهو نخست وزیر راستگرای اسرائیل از واشنگتن، نخستین مرحله از تحولات سرنوشت سازی است که طی هفته‌های آینده سیاست خارجی تازه دولت آمریکا را در رابطه با توافق اتمی (برجام ) و جمهوری اسلامی ایران، شکل داده و آن را تا حدودی از وضعیت مبهم و موکول به حدس و گمان کنونی خارج میسازد.
اگرچه اغلب ناظران باور دارند که مناسبات دولت ترامپ با حکومت تهران قطعا «متفاوت» خواهد بود ولی هنوز کسی حتی قادر به ترسیم چارچوب کلی برای قرار دادن مناسبات واشنگتن - تهران در آن نیستند.
پس از ارسال یک پیام بی‌سابقه خطاب به مردم ایران، نتانیاهو به عنوان نخستین رهبر خارجی اعلام داشت طی سفر رسمی به آمریکا پیشنهادات مهمی در رابطه با ایران با خود به واشنگتن میبرد.
نتانیاهو روز پیش از ترک اسرائیل به مقصد آمریکا کابینه امنیتی خود را برای بررسی نهایی اسناد و موضوع های پیشنهادی، به جلسه‌ای فوق العاده دعوت کرد.
انتظار میرود موضوع انتقال سفارت آمریکا در اسرائیل از تلاویو به اورشلیم، اجرای طرح شهرک سازی تازه در "مناطق اشغالی" ( برای نخستین بار بعد از ۲۰ سال) و همچنین پیگیری و یا رها ساختن طرح ایجاد دو دولت فلسطینی و اسرائیلی، طی مذاکرات نتان یاهو با ترامپ و اعضاء دولت او مطرح شوند، اما، مسئله جمهوری اسلامی ایران در صدر گفتگوهای دو طرف خواهد بود.
انتظارات اسرائیل
رییس دولت اسرائیل حضور نیروهای قدس سپاه و جمهوری اسلامی را در سوریه یک تهدید امنیتی تلقی میکند.
در صورت تثبیت حضور جمهوری اسلامی در سوریه، حفظ نفوذ کنونی در عراق که کشور هم مرز با ایران است، رساندن کمکهای مستقیم تسلیحاتی از ایران برای شیعیان جنوب لبنان و گروه فلسطینی حماس از راه زمین مقدور و ایجاد اختلال در این مسیر راهبردی بسیار دشوار خواهد شد.
احتمالا آقای نتانیاهو از رییس جمهور آمریکا خواهد خواست که حذف جمهوری اسلامی از معادلات مربوط به سوریه را به صورت جدی پیگیری کند.
توقف اجرای طرح ایجاد ۵۰۰۰ واحد مسکونی تازه در سواحل غربی رود اردن و شرق اورشلیم که سازمان ملل « اراضی اشغالی» میداند، علاوه بر قبول تاخیر نا محدود در انتقال سفارت آمریکا به اورشلیم، هزینه‌ای است که در یک معامله پایا پای ، نخست وزیر اسرائیل میتواند به رییس جمهور آمریکا پیشنهاد کند.
موضوع با اهمیت دیگر برای گفتگو، توافق اتمی است که نتان یاهو پیشتر مخالفت جدی خود را با آن اعلام داشته.
با وجود انتقادات تند آقای ترامپ از توافق اتمی، در وضعیت کنونی بنظر نمیرسد که آمریکا قصد پا پس کشیدن کامل از تعهدات مرتبط با توافق اتمی را در دستور کار داشته باشد، چنانکه خانم موگرینی، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا نیز پس از گفتگوهای هفته گذشته در کاخ سفید این اطمینان خاطر را دریافت داشت.
در عوض دولت ترامپ میتواند موضوع ادامه عرضه تسهیلات بیشتر به جمهوری اسلامی را مورد تجدید نظر قرار دهد، با این اطمینان خاطر که از پشتیبانی کنگره نیز برخوردار خواهد بود.
از جمله تسهیلاتی که ادامه عرضه آن میتواند مورد تجدید نظر قرار گیرد، طراحی راکتور آب سنگین اراک توسط آمریکا است؛ طرحی که بعد از آماده شدن قرار بود با نظارت ایران توسط چین اجرا شود.
نظارت بر اجرای دقیق تعهدات ایران، منجمله آزمایشهای موشکی که دولت کنونی آمریکا، فرانسه، بریتانیا ( علاوه بر آلمان به عنوان عضو گروه ۱+۵ ) آنرا مغایر با مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت میدانند، همچنین نگاه داشتن میزان اورانیوم غنی سازی شده ایران در سطح تعیین شده، از جمله اقدامات کم هزینه‌ای است که دولت ترامپ آماده شنیدن راه حلهای نتانیاهو پیرامون آنها است.
جمهوری اسلامی ماه گذشته از آزمایش سانتریفیوژهای پیشرفته تر از نسل کنونی دستگاههای نصب شده در نطنز خبر داد و اعلام داشت در حال آماده شدن برای تولید و استفاده از شمار کافی سانتریفیوژ بمنظور در اختیار گرفتن ظرفیت یکصد و بیست هزار واحد جدا سازی ایزوتوپهای اورانیوم است.
در دولت تازه آمریکا و شرایط سیاسی تغییر یافته کنونی، دو بخش از فعالیتهای اتمی ایران میتوانند با وضعیتی کاملا مبهم روبرو شوند.
راه حل مورد توافق مشترک آمریکا و اسرائیل در رابطه با حکومت تهران میتواند اعمال اولیه «فشارهای مجاز» علیه جمهوری اسلامی و وادار ساختن حکومت مذهبی ایران به «ارتکاب خلاف»، و در مرحله بعد، افزایش فشارهای تنبیهی تلافی جویانه را در بر بگیرد- قرار دادن جمهوری اسلامی در یک دایره منحوس و افزایش تدریجی فشارهای داخلی و خارجی همزمان با جلب تدریجی حمایت متحدین اروپای غربی از اعمال اقدامات محدود کننده علیه ایران.
در صورت کاهش فاحش و یا قطع کامل حضور نظامی جمهوری اسلامی در سوریه، تغییر ماهیت حماس با استفاده از الگوی دولت محمود عباس در کرانه غربی رود اردن، همچنین مهار حزب الله لبنان که طی سه سال گذشته تلفات سنگینی را در جنگ داخلی سوریه تحمل کرده و در عمل ضعیف تر از پیش شده، نتان یاهو میتواند نسبت به آغاز مذاکره پیرامون بررسی راههای اجرای طرح گام به گام ایجاد دولت خود مختار فلسطین در کنار اسرائیل رضایت دهد.
دیدار مورد انتظار با پوتین
پس از پایان بازدید بنیامین نتانیاهو از واشنگتن، دیدار با اهمیت دیگر ترامپ، با ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه خواهد بود.
اگر چه کناره گیری مایکل فلین مشاور امنیت ملی کاخ سفید، به دلیل گفت گوهای افشا شده او طی دوران انتقال قدرت در واشنگتن با سفیر روسیه، میتواند تا حدودی زمان دیدار و روند گفتگوهای ترامپ – پوتین را تحت تاثیر قرار دهد، انتظار میرود این ملاقات پیش از برگزاری کنفرانس ۲۰ کشور بزرگ جهان طی ماه ژوئیه سال جاری در هامبورگ، انجام شود.
علاوه بر مناسبات دوجانبه آمریکا و روسیه، وضعیت تحریم های آمریکا و اروپا علیه روسیه که مایکل فلین نخستین قربانی سیاسی آن در آمریکا محسوب میشود، وضعیت شرق اوکراین، جنگ با افراط گرایان اسلامی در خاورمیانه و شمال آفریقا، جنگ داخلی سوریه و سر انجام مسئله جمهوری اسلامی ایران در دستور این مذاکرات قرار خواهند داشت.
مسئله با اهمیت در این مذاکرات، از نگاه ایران، وضعیت جمهوری اسلامی است که میتواند برنده و یا بازنده این گفتگو‌ها باشد.
تا کنون گفته میشد آقای پوتین تلاش خواهد کرد طی گفتگو با ترامپ او را به ادامه تعهدات آمریکا در قبال توافق اتمی با جمهوری اسلامی قانع سازد.
هفته گذشته روزنامه معتبر وال استریت جورنال مقاله‌ای انتشار داد که طی آن سناریوی تازه تلاش ترامپ برای جدا ساختن پوتین از جمهوری اسلامی با هدف افزایش فشار علیه حکومت تهران مطرح شده بود؛ راهبردی که اسرائیل نیز میتواند در اجرای آن نقش موثری عهده دار شود.
کاهش تحریمها علیه روسیه بی‌تردید متضمن قبول هزینه‌ای است که پوتین می تواند با قبول افزایش سهم مقابله با داعش در عراق و ضعیف ساختن حضور جمهوری اسلامی در سوریه پرداخت کند.
در صورت رسیدن به توافق‌های جامع تر با ترامپ، پاداش دیگر روسیه حفظ پایگاه دریایی در طرطوس و ادامه حضور در منطقه مدیترانه خواهد بود.
دو تصمیم با اهمیت
علاوه بر دو دیدار سیاسی بر شمرده، اتخاذ دو تصمیم با اهمیت از سوی رییس جمهور آمریکا میتواند به ترسیم خطوط کلی سیاست خارجی تازه واشنگتن در قبال جمهوری اسلامی کمک کند: قرار دادن سپاه پاسداران در لیست سازمانهای تروریستی، همچنین خودداری از امضاء فرمان اجرایی مبنی بر لغو تحریمها علیه ایران در پایان موعد آنها که ماه ژوئیه سال جاری خواهد بود.
یکی از مخاطرات قرار دادن نام سپاه در لیست سازمانهای تروریستی، قطع همکاری نیروهای قدس در عراق، تغییر کاربرد نیروهای موسوم به حشد الشعبی و طبیعت مقابله با داعش بدون هر نوع مداخله نظامی جمهوری اسلامی است.
سپاه و رهبری سیاسی ایران نسبت به این اقدام قادر به اتخاذ سکوت و خودداری از تلافی جویی نیستند، هر چند که اقدام متقابل و تلافی جویانه، به هر شکل و در هر نقطه، عملا دعوت از اعمال فشارهای بیشتر علیه ایران خواهد بود- شروع گردش، حول دایره منحوس.
---------------------------------------------------------------------------------------------------
نظرات طرح شده در این یادداشت الزاماً بازتاب دیدگاه رادیو فردا نیست.