روز چهارشنبه این هفته در باکو چشم انداز همکاری های نظامی جمهوری آذربایجان و آمریکا مورد مذاکره قرار گرفت. به گزارش واحد مطبوعاتی وزارت دفاع آذربایجان، صفر ابی‌یف، وزیر دفاع آذربایجان، هیئت نمایندگان آمریکا به سرپرستی مایلس درینگ، رئیس گارد ملی ایالت اوکلاهمای آمریکا، را به حضور پذیرفت. این چهارمین دیدار مقامات نظامی آذربایجان و آمریکا طی دو ماه گذشته است.
سفر سلستا ولاند دستیار معاون وزیر دفاع آمریکا یک هفته قبل از سفر آقای روبرت گیتس وزیر دفاع آمریکا در ششم ژوئن (خرداد) به باکو و سفر دوباره آقای ولاند درست بعد از سفر ماه گذشته خانم هیلاری کلینتون به آذربایجان این گمانه را در ایران تقویت کرده است که همکاری های نظامی آذربایجان و آمریکا وارد مرحله جدیدی شده است. به‌خصوص اینکه درست دو روز بعد از سفر آقای گیتس به باکو دکترین نظامی آذربایجان در پارلمان این کشور تصویب شد.
خبرگزاری ایرنا روز گذشته طی مقاله ای با اشاره به «تصویب دکترین جدید جمهوری آذربایجان تحت نفوذ و تاثیر آمریکا، رفت و آمدهای اخیر مقامات كاخ سفید به منطقه ی قفقاز برای پی‌گیری اهداف و خواست‌های آمریكا در جمهوری آذربایجان ... را در چارچوب فعال تر شدن دیپلماسی ایالات متحده در روابط با جمهوری آذربایجان و ضربه بر امنیت ملی ایران» قلمداد کرده است.
خبرگزاری ایرنا، خاطرنشان می کند که در دکترین جدید تلویحا ایران بعنوان «خطری برای امنیت ملی جمهوری آذربایجان» نگریسته شده است.
کانال تلوزیونی برون‌مرزی پرس تی وی ایران نیز همزمان با تصویب دکترین نظامی جدید جمهوری آذربایجان در گزارشی ضمن انتقاد تلویحی از آذربایجان اذعان داشت: «پیش از این در سند امنیت ملی جمهوری آذربایجان استقرار پایگاه‌های نظامی خارجی ممنوع شده بود اما با وجود این جمهوری آذربایجان از چند سال پیش اجازه تاسیس چند پایگاه راداری را در شمال و جنوب این کشور به آمریکا داده است».
اشاره این رسانه وابسته به کانال «واحد خبر» ایران به استقرار رادار در مرز آستارا است، موضوعی که مقامات آذربایجان اعلام کرده اند کاملا تحت نظارت وزارت دفاع و مورد استفاده آذربایجان است و به آمریکا واگذار نشده است. رادار دیگری نیز در شمال آذربایجان مستقر شده است.
یک کارشناس ارشد بنیاد مطالعات استراتژیک دفاعی وابسته به وزارت دفاع آذربایجان در گفت‌وگو با رادیو فردا اذعان داشت که، با توجه به برنامه مشکوک اتمی ایران، آزمایش های موشکی جنجالی، تبلیغ ایدوئولوژی «انقلاب شیعی اسلامی» در آذربایجان، همکاری های نظامی و تدافعی با ارمنستان و احتمال درگیری نظامی میان ایران و آمریکا یا اسرائیل، جمهوری آذربایجان مجبور به اتخاذ تدابیر پیش‌گیرانه و درج بندهایی «غیر قابل اغماض» در دکترین نظامی جدید خود شده است.
یکی از بندهای سند ۷۵ ماده ای دکترین نظامی جمهوری آذربایجان که مورد نارضایتی ایران واقع شده، مربوط به ماده ۲۹ است. ماده ۲۹ تصریح می کند: «به جز موارد استثنایی که در معاهدات و قراردادهای بین‌المللی پذیرفته شده است، جمهوری آذربایجان حق ندارد پایگاه در اختیارکشورهای خارجی قرار دهد. با وجود این، در صورتی‌که تحولات اساسی در شرایط نظامی وسیاسی رخ دهد جمهوری آذربایجان حق صدور مجوز برای استقرار پایگاه‌ها ونیروهای خارجی را دارد.»
این کارشناس نظامی مواردی مانند «مبارزه با تروریسم» و «حمل ۲۵ درصد تجهیزات و نیازهای نیروهای ناتو در افغانستان از طریق آذربایجان» و از طرفی «تشکیل نیروهای واکنش سریع آذربایجان در دریای خزر و نوسازی تجهیزات نظامی آذربایجان توسط آمریکا و انجام مانورها و آموزش های نظامی مشترک، حضور نیروهای نظامی آذربایجان در قالب نیروهای حافظ صلح در افغانستان» را نمونه هایی از همکاری های دوجانبه آمریکا و آذربایجان یاد کرد، با این‌همه وی اذعان داشت که این همکاری ها در مسیر نقض امنیت ملی ایران نیست. به گفته وی، توافقنامه همکاری های دوستانه دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان در سال ۱۳۸۱ به امضا رسیده و در یکی از بندهای آن طرفین توافق کرده ا ند که به هیچ کشور ثالثی اجازه استفاده از خاک خود را جهت ضربه زدن به کشور مقابل نخواهند داد.
«آمریکا محرک روابط آذربایجان و اسرائیل»
همکاری های نظامی-امنیتی جمهوری آذربایجان با آمریکا و اسرائیل همواره با غصب و نارضایتی حکومت ایران همراه بوده است.
خبرگزاری ایرنا مدعی است که یکی از اهداف آمریکا جلب نظر مقامات آذری برای تبدیل شدن به شریک منطقه ای «رژیم صهیونیستی» است.
طی سال گذشته آقای شیمون پرز رئیس جمهوری اسرائیل و آویگدور لیبرمن وزیر خارجه این کشور به آذربایجان سفر کرده اند، دیدارهایی که علی رغم واکنش و عتاب شدید ایران انجام شد و وزارت خارجه آذربایجان طی بیاناتی سفر مقامات اسرائیل به آذربایجان را «امری داخلی و مربوط به آذربایجان» توصیف کرد.
کارشناس بنیاد مطالعات استراتژیک دفاعی آذربایجان که نخواست نامش فاش شود، روابط دوجانبه آذربایجان و اسرائیل را حداقل از بعد نظامی «واجب» و مستقل از دیکته آمریکا ارزیابی کرد، اما در مورد جزئیات این همکاری حاضر به توضیح بیشتر نشد.
پیرامون روابط اسرائیل و آذربایجان، آقای آریه گوت رئیس «شورای هماهنگی اسرائیل-آذربایجان» در گفت‌وگو با رادیو فردا با اشاره به حجم بالای روابط تجاری آذربایجان و اسرائیل اذعان داشت که ۲۰ درصد نفت مورد نیاز اسرائیل توسط آذربایجان تامین می شود و به همان میزان نفت قزاقستان از بندر آکتائو به باکو و توسط خط لوله باکو-تفلیس-جیهان به ترکیه و از آنجا به اسرائیل حمل می شود و آذربایجان سهم بزرگی در تامین ۴۰ درصد بنزین مورد نیاز اسرائیل دارد. به گفته وی، از طرفی اسرائیل علاوه بر ارائه تجربیات علمی خود در زمینه های گوناگون، تجهیز مخابرات، سرمایه گذاریها و غیره، در زمینه نظامی نیز با آذربایجان همکاری دارد؛ «از جمله تحویل چندین فروند هواپیمای بدون سرنشین به آذربایجان، کمک به آموزش نظامی و امنیتی در زمینه هایی خاص و ارائه تجربیات نظامی بسیار بالای خود به آذربایجان مواردی است که می توان به آن اشاره کرد.» به گفته وی، در آینده نزدیک اسرائیل در آذربایجان کارخانه ساخت هواپیماهای بدون سرنشین را احداث خواهد کرد و در رابطه با این پروژه شرکت «البیت» اسرائیل دفتر نمایندگی خود را در باکو افتتاح کرده است.
آقای آریه گوت با انتقاد از حساسیت ها و مانع تراشی ایران برای افتتاح سفارت باکو در اسرائیل می گوید: «کشورهایی چون مصر، اردن، ازبکستان، ترکیه و قزاقستان در اسرائیل سفارت دارند و ایران جرات تهدید آنها را ندارد، اما با توجه به این واقعیت که بالای ۸۰ درصد از اهالی آذربایجان شیعه هستند، ایران این کشور را مانند عراق و حزب الله لبنان به عنوان فرصتی برای اهداف بلندپروازانه خود قلمداد می کند».
دکترین نظامی آذربایجان و موضوع ایران
مجلس جمهوری آذربایجان دکترین نظامی جدید را در ماه خرداد امسال با ۱۱۱ رای موافق، دو رای مخالف و یک رای ممتنع تصویب کرد.
در بند ۱۱ بخش دوم سند دکترین نظامی جدید آذربایجان «ساخت و اشاعه سلاحهای استراتژیک و کشتار جمعی» توسط دولت ها و تشکلات غیردولتی به عنوان «تهدیدی بر امنیت ملی آذربایجان» نام برده است، موضعی که به صورت غیر مستقیم و تلویحی برنامه هسته ای ایران را مد نظر قرار می دهد. در بند مربوط به «تعهدات آذربایجان در قبال امنیت بین الملل» تصریح شده است که آذربایجان برای جلوگیری از دستیابی، انتقال، تولید و نگهداری سلاحهای استراتژیک و کشتار جمعی در منطقه تمامی تلاش خود را انجام خواهد داد.
در بند ۱۷ متن دکترین نظامی جدید از حمایت بعضی دولت‌ها از گروه‌های جدایی‌طلب به عنوان تهدیدی برای امنیت ملی آذربایجان نام برده شده است که اشاره غیر مستقیمی به مناطق جنوبی آذربایجان واقع در مرزهای ایران است و نهایتا در بند ۲۹ بخش سوم این سند اشاره به امکان ارائه مجوز به دایر کردن پایگاه های نظامی خارجی و کمک گرفتن از نیروهای بین الملل (ناتو) در صورت «تغییر وضعیت سیاسی-نظامی منطقه» مورد تاکید قرار گرفته است. موضوعی که با تفسیر بند دیگری از این سند مبنی بر «تهدید تغییر موازنه و هژمونی نیروها در منطقه، مرزهای زمینی و دریایی آذربایجان » موضوع احتمال دستیابی ایران به بمب اتمی (سلاح استراتژیک و کشتار جمعی) و تغییر هژمونی منطقه را تلویحا گوشزد می کند.
سفر سلستا ولاند دستیار معاون وزیر دفاع آمریکا یک هفته قبل از سفر آقای روبرت گیتس وزیر دفاع آمریکا در ششم ژوئن (خرداد) به باکو و سفر دوباره آقای ولاند درست بعد از سفر ماه گذشته خانم هیلاری کلینتون به آذربایجان این گمانه را در ایران تقویت کرده است که همکاری های نظامی آذربایجان و آمریکا وارد مرحله جدیدی شده است. به‌خصوص اینکه درست دو روز بعد از سفر آقای گیتس به باکو دکترین نظامی آذربایجان در پارلمان این کشور تصویب شد.
خبرگزاری ایرنا روز گذشته طی مقاله ای با اشاره به «تصویب دکترین جدید جمهوری آذربایجان تحت نفوذ و تاثیر آمریکا، رفت و آمدهای اخیر مقامات كاخ سفید به منطقه ی قفقاز برای پی‌گیری اهداف و خواست‌های آمریكا در جمهوری آذربایجان ... را در چارچوب فعال تر شدن دیپلماسی ایالات متحده در روابط با جمهوری آذربایجان و ضربه بر امنیت ملی ایران» قلمداد کرده است.
خبرگزاری ایرنا، خاطرنشان می کند که در دکترین جدید تلویحا ایران بعنوان «خطری برای امنیت ملی جمهوری آذربایجان» نگریسته شده است.
کانال تلوزیونی برون‌مرزی پرس تی وی ایران نیز همزمان با تصویب دکترین نظامی جدید جمهوری آذربایجان در گزارشی ضمن انتقاد تلویحی از آذربایجان اذعان داشت: «پیش از این در سند امنیت ملی جمهوری آذربایجان استقرار پایگاه‌های نظامی خارجی ممنوع شده بود اما با وجود این جمهوری آذربایجان از چند سال پیش اجازه تاسیس چند پایگاه راداری را در شمال و جنوب این کشور به آمریکا داده است».
اشاره این رسانه وابسته به کانال «واحد خبر» ایران به استقرار رادار در مرز آستارا است، موضوعی که مقامات آذربایجان اعلام کرده اند کاملا تحت نظارت وزارت دفاع و مورد استفاده آذربایجان است و به آمریکا واگذار نشده است. رادار دیگری نیز در شمال آذربایجان مستقر شده است.
یک کارشناس ارشد بنیاد مطالعات استراتژیک دفاعی وابسته به وزارت دفاع آذربایجان در گفت‌وگو با رادیو فردا اذعان داشت که، با توجه به برنامه مشکوک اتمی ایران، آزمایش های موشکی جنجالی، تبلیغ ایدوئولوژی «انقلاب شیعی اسلامی» در آذربایجان، همکاری های نظامی و تدافعی با ارمنستان و احتمال درگیری نظامی میان ایران و آمریکا یا اسرائیل، جمهوری آذربایجان مجبور به اتخاذ تدابیر پیش‌گیرانه و درج بندهایی «غیر قابل اغماض» در دکترین نظامی جدید خود شده است.
یکی از بندهای سند ۷۵ ماده ای دکترین نظامی جمهوری آذربایجان که مورد نارضایتی ایران واقع شده، مربوط به ماده ۲۹ است. ماده ۲۹ تصریح می کند: «به جز موارد استثنایی که در معاهدات و قراردادهای بین‌المللی پذیرفته شده است، جمهوری آذربایجان حق ندارد پایگاه در اختیارکشورهای خارجی قرار دهد. با وجود این، در صورتی‌که تحولات اساسی در شرایط نظامی وسیاسی رخ دهد جمهوری آذربایجان حق صدور مجوز برای استقرار پایگاه‌ها ونیروهای خارجی را دارد.»
این کارشناس نظامی مواردی مانند «مبارزه با تروریسم» و «حمل ۲۵ درصد تجهیزات و نیازهای نیروهای ناتو در افغانستان از طریق آذربایجان» و از طرفی «تشکیل نیروهای واکنش سریع آذربایجان در دریای خزر و نوسازی تجهیزات نظامی آذربایجان توسط آمریکا و انجام مانورها و آموزش های نظامی مشترک، حضور نیروهای نظامی آذربایجان در قالب نیروهای حافظ صلح در افغانستان» را نمونه هایی از همکاری های دوجانبه آمریکا و آذربایجان یاد کرد، با این‌همه وی اذعان داشت که این همکاری ها در مسیر نقض امنیت ملی ایران نیست. به گفته وی، توافقنامه همکاری های دوستانه دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان در سال ۱۳۸۱ به امضا رسیده و در یکی از بندهای آن طرفین توافق کرده ا ند که به هیچ کشور ثالثی اجازه استفاده از خاک خود را جهت ضربه زدن به کشور مقابل نخواهند داد.
«آمریکا محرک روابط آذربایجان و اسرائیل»
همکاری های نظامی-امنیتی جمهوری آذربایجان با آمریکا و اسرائیل همواره با غصب و نارضایتی حکومت ایران همراه بوده است.
خبرگزاری ایرنا مدعی است که یکی از اهداف آمریکا جلب نظر مقامات آذری برای تبدیل شدن به شریک منطقه ای «رژیم صهیونیستی» است.
طی سال گذشته آقای شیمون پرز رئیس جمهوری اسرائیل و آویگدور لیبرمن وزیر خارجه این کشور به آذربایجان سفر کرده اند، دیدارهایی که علی رغم واکنش و عتاب شدید ایران انجام شد و وزارت خارجه آذربایجان طی بیاناتی سفر مقامات اسرائیل به آذربایجان را «امری داخلی و مربوط به آذربایجان» توصیف کرد.
کارشناس بنیاد مطالعات استراتژیک دفاعی آذربایجان که نخواست نامش فاش شود، روابط دوجانبه آذربایجان و اسرائیل را حداقل از بعد نظامی «واجب» و مستقل از دیکته آمریکا ارزیابی کرد، اما در مورد جزئیات این همکاری حاضر به توضیح بیشتر نشد.
پیرامون روابط اسرائیل و آذربایجان، آقای آریه گوت رئیس «شورای هماهنگی اسرائیل-آذربایجان» در گفت‌وگو با رادیو فردا با اشاره به حجم بالای روابط تجاری آذربایجان و اسرائیل اذعان داشت که ۲۰ درصد نفت مورد نیاز اسرائیل توسط آذربایجان تامین می شود و به همان میزان نفت قزاقستان از بندر آکتائو به باکو و توسط خط لوله باکو-تفلیس-جیهان به ترکیه و از آنجا به اسرائیل حمل می شود و آذربایجان سهم بزرگی در تامین ۴۰ درصد بنزین مورد نیاز اسرائیل دارد. به گفته وی، از طرفی اسرائیل علاوه بر ارائه تجربیات علمی خود در زمینه های گوناگون، تجهیز مخابرات، سرمایه گذاریها و غیره، در زمینه نظامی نیز با آذربایجان همکاری دارد؛ «از جمله تحویل چندین فروند هواپیمای بدون سرنشین به آذربایجان، کمک به آموزش نظامی و امنیتی در زمینه هایی خاص و ارائه تجربیات نظامی بسیار بالای خود به آذربایجان مواردی است که می توان به آن اشاره کرد.» به گفته وی، در آینده نزدیک اسرائیل در آذربایجان کارخانه ساخت هواپیماهای بدون سرنشین را احداث خواهد کرد و در رابطه با این پروژه شرکت «البیت» اسرائیل دفتر نمایندگی خود را در باکو افتتاح کرده است.
آقای آریه گوت با انتقاد از حساسیت ها و مانع تراشی ایران برای افتتاح سفارت باکو در اسرائیل می گوید: «کشورهایی چون مصر، اردن، ازبکستان، ترکیه و قزاقستان در اسرائیل سفارت دارند و ایران جرات تهدید آنها را ندارد، اما با توجه به این واقعیت که بالای ۸۰ درصد از اهالی آذربایجان شیعه هستند، ایران این کشور را مانند عراق و حزب الله لبنان به عنوان فرصتی برای اهداف بلندپروازانه خود قلمداد می کند».
دکترین نظامی آذربایجان و موضوع ایران
مجلس جمهوری آذربایجان دکترین نظامی جدید را در ماه خرداد امسال با ۱۱۱ رای موافق، دو رای مخالف و یک رای ممتنع تصویب کرد.
در بند ۱۱ بخش دوم سند دکترین نظامی جدید آذربایجان «ساخت و اشاعه سلاحهای استراتژیک و کشتار جمعی» توسط دولت ها و تشکلات غیردولتی به عنوان «تهدیدی بر امنیت ملی آذربایجان» نام برده است، موضعی که به صورت غیر مستقیم و تلویحی برنامه هسته ای ایران را مد نظر قرار می دهد. در بند مربوط به «تعهدات آذربایجان در قبال امنیت بین الملل» تصریح شده است که آذربایجان برای جلوگیری از دستیابی، انتقال، تولید و نگهداری سلاحهای استراتژیک و کشتار جمعی در منطقه تمامی تلاش خود را انجام خواهد داد.
در بند ۱۷ متن دکترین نظامی جدید از حمایت بعضی دولت‌ها از گروه‌های جدایی‌طلب به عنوان تهدیدی برای امنیت ملی آذربایجان نام برده شده است که اشاره غیر مستقیمی به مناطق جنوبی آذربایجان واقع در مرزهای ایران است و نهایتا در بند ۲۹ بخش سوم این سند اشاره به امکان ارائه مجوز به دایر کردن پایگاه های نظامی خارجی و کمک گرفتن از نیروهای بین الملل (ناتو) در صورت «تغییر وضعیت سیاسی-نظامی منطقه» مورد تاکید قرار گرفته است. موضوعی که با تفسیر بند دیگری از این سند مبنی بر «تهدید تغییر موازنه و هژمونی نیروها در منطقه، مرزهای زمینی و دریایی آذربایجان » موضوع احتمال دستیابی ایران به بمب اتمی (سلاح استراتژیک و کشتار جمعی) و تغییر هژمونی منطقه را تلویحا گوشزد می کند.