جاسوسی زیباروی از مناطق سردسیر

در میان ۱۰ «عامل غیر قانونی» روس که در آمریکا بازداشت شده و سپس در شهر وین با عاملان بازداشت شده روس که متهم به جاسوسی برای غرب بودند، معاوضه شدند، یکی از بقیه مشهورتر و خبرسازتر شده است؛ آنا چپمن یا آنطور که در جوانی نام داشت: آننا کوشچنکو.

چپمن تنها از بقیه جاسوس‌های دستگیر شده زیباتر نیست؛ او کلاً دختری زیباست و البته همین موضوع می‌تواند در این «حرفه»، کارساز و پس از دستگیری خبرساز باشد.

آنا چپمن، همراه با ده نفر دیگر که به آنها «عوامل غیرقانونی» گفته می‌شود در اواخر ماه ژوئن بازداشت شد. او شهروند روسیه و بریتانیا است، کشوری که همسر سابقش از آنجا می‌آید و البته نام خانوادگی جدید «چپمن» نیز از هم‌ اوست. این چهره خبرساز، دختر دیپلومات و احتمالا افسر عالی‌رتبه سازمان سابق جاسوسی شوروی، کا گ ب، است. پیدا کردن خبر و عکس در مورد او از بقیه بازداشت‌شدگان آسان‌تر است، چرا که هم در فیس‌بوک حسابی فعال بود و هم عکس‌ها و فیلم‌های شخصی خود را در شبکه‌های اجتماعی دیگر می‌گذاشت. در عین حال همسر سابقش هم با دست و دلبازی عکس‌ها و فیلم‌هایی که در اختیار داشت به رسانه‌ها داده است یا احتمالا فروخته است.

چپمن بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷ در لندن مشغول کار و زندگی بود. جایی که به گفته وکیل آمریکاییش همچنان به عنوان خانه خود می‌شناسد و به جای مسکو، ترجیح می‌دهد به آن شهر بازگردد. همین موضوع دردسر جدیدی برای سازمان‌های امنیتی بریتانیا شده است که در حال تحقیق‌اند تا بدانند آیا او در پایتخت بریتانیا نیز مشغول جاسوسی بوده است یا نه.

دختر روس‌تبار، جاسوسی را رد می‌کند. روبرت باوما، وکیلش می‌گوید وی تنها به این دلیل اعتراف به جاسوسی کرده است، چون در غیر اینصورت باید دست کم شش ماه را در سلولی بدون تلویزیون و مجله می‌گذراند. در نتیجه -به گفته این وکیل آمریکایی- ترجیح داد تا اعتراف کند و از بازداشت خارج شود. به گفته وکیل خانم چپمن اطلاعاتی که او جمع‌آوری می‌کرد چیز خارق‌العاده‌ای نبود و دسترسی به آنها برای عموم آزاد بود.

چپمن که پیش از این کسی او را نمی‌شناخت، پس از جدایی از همسرش و اقامت در آمریکا به کار خرید و فروش املاک روی آورد
آنا چپمن اندکی بعد از اعتراف، همراه بقیه با هواپیمایی به وین فرستاده شد و از آنجا به مسکو رفت. وقتی جی لنو از جو بایدن، معاون رئیس جمهور دعوت کرد تا در برنامه تلویزیونی «تونایت شو»، میهمان او باشد، عکس‌های چپمن را به او نشان داد و پرسید: آیا جاسوس دیگری با این حرارت ذاتی داریم [که او را اخراج کرده‌اید]؟ بایدن هم در پاسخ به این شوخی گفت: بگذارید این موضوع را روشن کنم؛ در مورد اخراج او، من تصمیم‌گیرنده نبودم.

سال‌ها از پایان جنگ سرد می‌گذرد و جاسوس‌بازی‌های آن دوران میان شوروی و آمریکا و بریتانیا به فیلم‌های هالیوودی منحصر شده بود، اما بازداشت جاسوسان جدید به ویژه با چهره‌ای مانند آنا چپمن، موضوع داغ رسانه‌ها و به خصوص رسانه‌های زرد شده است.

با این همه به نظر می‌رسد قضیه آن‌قدر که پیشتر -در زمان جنگ سرد- جدی بود، جدی نیست. بایدن در گفت‌وگو با لنو می‌گوید: این ده نفر سال‌ها بود در آمریکا زندگی می‌کردند و چندان هم فعالیتی نمی‌کردند. معاون رئیس جمهوری آمریکا به این مسئله هم اشاره می‌کند که در قبال این ده تن، چهار نفری که از روسیه فرستاده شده‌اند و به جاسوسی برای سرویس‌های غربی متهم بودند «آدم‌های واقعا مهمی» بودند.

اما موضوع آنا چپمن ممکن است جدی‌تر از آن شود که بقیه فکر می‌کنند، ولی احتمالا به شکلی دیگر. رسانه‌ها توجه خاصی به این دختر جوان و زیبا نشان داده‌اند و از سوی دیگر او می‌خواهد به لندن باز گردد و از آنجایی که شهروند بریتانیاست، کار برای دولت آن کشور سخت خواهد شد. کم‌تر دولتی دلش می‌خواهد که یک جاسوس احتمالی خارجی، آن هم با شهرتی که این ده تن برای خود دست و پا کرده‌اند، در خاک کشورش زندگی کند. اما جواب رد دادن به چپمن هم کار آسانی نیست.

البته بعید است که آنا چپمن دوباره به کار «جمع‌آوری اطلاعات» روی بیاورد، اما حتما کم نیستند کسانی که حاضرند مبلغ هنگفتی را برای چند عکس یا یک مصاحبه با او خرج کنند. به هر حال از همین الان می‌توان پیش‌بینی کرد که اگر آنای جوان به بریتانیا برگردد، به چهره مشهور رسانه‌ای و احتمالا یکی از نمادهای فرهنگ عامه‌پسند تبدیل شود.

چپمن که پیش از این کسی او را نمی‌شناخت، پس از جدایی از همسرش و اقامت در آمریکا به کار خرید و فروش املاک روی آورد. همه بازداشت‌شدگان، که سال‌ها در آمریکا مشغول کار و زندگی بودند، در آن کشور خانه و بچه داشتند و همسایه و دوستانشان به خوبی آنها را می‌شناختند، متهم به تلاش به برقراری رابطه با مقام‌های آمریکایی و جمع‌آوری اطلاعات‌اند.

با وجود آنکه همه آنها این روزها چهره‌های خبرساز و مشهوری‌اند، اما پیش از اخراج از آمریکا در تعهدنامه‌ای که در قبال آزادی از زندان و اخراج داده‌اند، اجازه نشر کتاب یا ساختن فیلمی از فعالیت‌هایشان در آن کشور از آنها گرفته شده است. به هر حال شبه‌جاسوسان باقی‌مانده از جنگ سرد، می‌توانند راه‌های دیگری برای پول درآوردن پیدا کنند. شهرت آن هم در پی یک داستان پلیسی جاسوسی در آمریکا، می‌تواند به روشی برای پول درآوردن تبدیل شود، به ویژه اگر چهره جذاب با موهایی سرخ‌رنگ و چشمانی سبز نیز به آن اضافه شود.