انصراف هاشمی از نماز جمعه؛ سکوت به جای کدام گزینه؟

سرانجام، حدس و گمان‌ها، اخبار و شايعات مربوط به برگزاری مراسم نماز جمعه اين هفته تهران توسط اکبر هاشمی رفسنجانی به پايان رسيد و دفتر او روز دوشنبه اعلام کرد که رئيس مجلس خبرگان و مجمع تشخيص مصلحت نظام، امامت نماز جمعه اين هفته را به خاطر جلوگيری از آنچه « درگيری‌های احتمالی در مراسم» خواند، اقامه نخواهد کرد.

اطلاعيه دفتر آقای هاشمی رفسنجانی در شرايطی صادر شد که ساعاتی قبل از آن، رضا تقوی، رئيس شورای سياست‌گذاری ائمه جمعه کشور، دليل عدم اقامه نماز جمعه اين هفته تهران توسط او را جلوگيری از هرگونه سوءاستفاده‌های سياسی، غير متعارف و غير قابل قبول از جايگاه نماز جمعه اعلام کرده بود.

محمد جواد اکبرين، دين‌ پژوه و روزنامه نگار در لبنان، در خصوص خبر مربوط به اکبر هاشمی رفسنجانی به سخنان اخير آيت‌الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی ايران، در زمينه مردود شدن خواص در حوادث اخير، که بسياری آن را متوجه اکبر هاشمی رفسنجانی دانستند، می‌گويد: « تکليف هواداران رهبری و طيف های موسوم به حزب الله و غيره در اين ماجرا کاملا مشخص است. زمانی که آقای هاشمی خطبه قبلی را ايراد کرد هنوز صحبت رهبری پخش نشده بود، اما حالا اگر آقای هاشمی بخواهد برود نماز جمعه و نکاتی را در تاييد حرف‌های پيشين خود مطرح کند، تکليف هواداران رهبری مشخص است. آنها با خطيب جمعه‌ای مواجه هستند که از نظر رهبری مردود است، پس اجازه دارند در مقابله با اين خطيب جمعه هر گونه رفتار و حرمت‌شکنی را داشته باشند و بعد هم بگويند خشم عمومی مردم حزب الله و از اين دست توجيهات. طبيعی است که آقای هاشمی خطبه اين هفته را نپذيرد.»

به دنبال انتخابات رياست جمهوری و تظاهرات اعتراضی در ايران به نتايج انتخابات رياست جمهوری ۲۲ خرداد، آقای هاشمی رفسنجانی پس از چند هفته دوری از انظار عمومی، در روز ۲۶ تير نماز جمعه تهران را که با درگيری شديد معترضان با ماموران امنيتی همراه بود، برگزار کرد.

در پی آن نيز هواداران رهبر جمهوری اسلامی ايران، از اکبر هاشمی رفسنجانی به خاطر تاييد نکردن مواضع آيت‌الله خامنه ای و همچنين انتخابات رياست جمهوری به شدت انتقاد کردند.

اين در حالی بود که رئيس مجلس خبرگان خواستار آزادی زندانيان سياسی، رفع محدويت‌ها از رسانه‌ها و جلب اعتماد عمومی شده بود.

آقای اکبرين بر اين باور است که چنين واکنش هايی از سوی آيت‌الله خامنه ای و هواداران او مانع از ابراز عقيده اکبر هاشمی رفسنجانی خواهد شد و در اين باره می‌گويد: « ايشان اگر بيايد و صحبت نکند، نوعی تسليم محسوب می‌شود و آقای هاشمی ترجيح می‌دهد سکوت کند تا اين که حرفی بزند که خوشايند رهبری و در مقابل حرکت مردم باشد«.

خبر غيبت اکبر هاشمی رفسنجانی از امامت نماز جمعه اين هفته در حالی اعلام شد که روز يکشنبه وب سايت رسمی او ضمن موثق خواندن گزارش مربوط به حضور او در اين مراسم، آن را از روی صفحه برداشت.

پيش از اين، روزنامه « خبر» به نقل از رئيس شورای سياست‌گذاری ائمه جمعه کشور، حضور رئيس مجلس خبرگان در نماز جمعه اين هفته را نامشخص و بسته به نظر آيت‌الله خامنه ای دانسته بود.

در اين حال، برخی از تحليلگران اين احتمال را نيز مطرح می‌کنند که تصميم آقای هاشمی رفسنجانی به اقامه نکردن نماز جمعه اين هفته بنا به نظر رهبر جمهوری اسلامی ايران اتخاذ شده است.

مهدی فتاپور، عضو شورای مرکزی اتحاد جمهوری خواهان ايران، با اين نظر موافق است و از آن نتيجه می‌گيرد: « با توجه به اين که آقای هاشمی اعلام کرده بود در نماز جمعه اين هفته شرکت می‌کند و بعد گفت که شرکت نمی‌کند، يکی از احتمالات قوی اين است که با او صحبت شده و در راستای اقدامات نظام اعمال فشار شده است تا شرايطی فراهم شود که مسئولينی چون آقای هاشمی نتوانند صريح و علنی صحبت‌های خود را مطرح کنند«.

در اين ميان، برخی از تحليلگران می گويند که تلاش هايی برای حذف آقای هاشمی رفسنجانی از هرم حاکميت در جريان است.

آقای اکبرين در اين زمينه می گويد: « البته نمی‌دانم نظام هزينه کنار گذاشتن آقای هاشمی را درشرايط کنونی خواهد پذيرفت يا نه. شکی نيست که نظام بسيار مايل است آقای هاشمی را برای هميشه کنار بگذارد و علاقه به حذف مطلق هر کسی که متفاوت با رهبری فکری می کند در حاکميت وجود دارد، اما اين اقدام در باره آقای هاشمی به دليل جايگاه او هزينه بسيار سنگينی از نظر داخلی و خارجی برای نظام همراه خواهد داشت و ضربه قابل توجهی به اندک اعتبار باقيمانده حاکميت خواهد زد.»

در همين حال، گر چه حملاتی از سوی اصولگرايان افراطی به اکبر هاشمی رفسنجانی وارد می شود، اما رئيس مجلس خبرگان هنوز دارای حاميانی در ميان اصولگرايان سنتی است.

در اين ارتباط، می توان به سخنان حميدرضا کاتوزيان، يکی از نمايندگان مجلس، اشاره کرد.

آقای کاتوزيان روز دوشنبه در مجلس نسبت به عاقبت آنچه «آزادی افسار گسيخته عده‌ای در هتاکی عليه بزرگان نظام جمهوری اسلامی ايران» خواند، هشدار داد و گفت: « نبايد جايگاه و شأن افرادی چون رئيس مجلس خبرگان رهبری با حرمت‌شکنی‌های برخی افراد صدمه ببيند که وقتی هاشمی زير شکنجه ساواک بود، آنها گروهبان ارتش شاه بودند«.

اين نماينده مجلس اين سخنان را در واکنش به حمله کريم عابدی، يکی ديگر از نمايندگان مجلس به اکبر هاشمی رفسنجانی ابراز داشت.