راديو فردا روزهای یکشنبه، سه‌شنبه و پنجشنبه برنامه ای برای بازخوانی تاريخ سی ساله جمهوری اسلامی ايران ارايه می‌کند. برنامه امروز اختصاص دارد به سالگرد تصویب اصل ولایت فقیه در مجلس خبرگان قانون اساسی در ۲۱ شهریور ۱۳۵۸.
آقای ویسی در برنامه قبل شما به درگذشت آیت الله طالقانی در ۱۹ شهریور ۱۳۵۹ پرداختید. دنباله این ماجرا چه بود؟
دو روز پس از درگذشت آیت الله طالقانی ، مجلس خبرگان قانون اساسی ایران، در ۲۱ شهریور ۱۳۵۸ در جریان بررسی قانون اساسی جمهوری اسلامی، اصل ولایت فقیه را تصویب کرد که اساس نظام سیاسی را که الان ما وارث آن هستیم ، بر اساس همین اصل ریخته شده و بنیان گذاشته شده است و مهمترین یا یکی از مهمترین اصول قانون اساسی ایران است.
گفته می شود که اصل ولایت فقیه درپیش نویس اولیه قانون اساسی وجود نداشته است؟
بله حقوقدانی چون عبدالکریم لاهیجی که از نویسندگان پیش نویس اولیه قانون اساسی بوده معتقداست که پیش نویس اولیه قانون اساسی ، قدرت را همانند اکثر کشورهای جهان بین قوای مجریه ، مقنننه و قضاییه و افرادی چون رییس جمهور و نخست وزیر تقسیم کرده بود و اصولا حرفی از ولایت فقیه در آن نبوده است . درواقع در پیش نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی تا زمانی که این پیش نویس توسط آقایان لاهیجی و ناصر کاتوزیان تحویل دفتر طرح های انقلاب و شورای انقلاب شد اثری از اصل ولایت فقیه نبوده است و این اصل بعد ها اضافه شده است. (۱)
این پیش نویس جدید که اصل ولایت فقیه هم در آن گنجانده شده بود از کجا به مجلس خبرگان قانون اساسی ارسال شده بود؟
از شورای انقلاب و بعد ازکسب نظر آِیت الله خمینی . ضمن اینکه آِیت الله خمینی نامه ای به مجلس خبرگان برررسی قانون اساسی ارسال کرد و به صراحت گفت که فقط فقیهان عضو این مجلس حق اظهار نظر درباره موافقت با مخالفت با احکام اسلام فقط در صلاحیت فقیهان عضو خبرگان است و نه بقیه نمایندگان .(۲)
آقای ابوالحسن بنی صدر هم که آن زمان عضو مجلس خبرگان بوده در جایی گفته که مخالف گنجاندن اصل ولایت فقیه در قانون اساسی بوده؟
بنا به روایتی که ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهوری پیشین ایران نقل می‌کند ، پس از آگاهی از آنکه مجلس خبرگان تصمیم دارد قانون اساسی را بر مبنای ولایت فقیه تنظیم کند، آقای بنی صدر به همراه ۷ تن دیگر از جمله آیت‌الله طالقانی، عزت الله سحابی، علی گلزاده غفوری، آیت‌الله مکارم شیرازی، و مقدم مراغه‌ای تصمیم به استعفا در اعتراض به این موضوع داشتند اما نهایتا ماندن و مخالفت با اصل ولایت فقیه را به مصلحت می‌بینند. بنا به روایت وی مرتضی حائری یزدی (فرزند آیت الله عبدالکریم حائری یزدی بنیانگذار و موسس حوزه علمیه قم) نیز با ولایت فقیه مخالف بوده اما به بهانه کسالت از مطرح کردن مخالفت خود خودداری کرده است. به گفته بنی صدر، مکارم شیرازی نیز سخت بر علیه ولایت فقیه سخنرانی کرد ه است. (۳)
طبق اسناد تاریخی ظاهرا برخی افراد به طور مشخص و در همان جلسه با تصویب این اصل مخالفت کرده اند و گنجاندن ولایت فقیه در قانون اساسی را به صلاح کشور نمی دانسته اند.
بله متن صحبت های مخالف رحمت الله مقدم مراغه ای نماینده وقت آذربایجان در مجلس خبرگان و عزت الله سحابی فرزند دکتر ید الله سحابی نماینده وقت تهران در مشروح مذاکرات آن روز دیده می شود. (۴)
عزت الله سحابی هم بعد ها نقل کرده که آیت‌الله بهشتی نیز با ولایت فقیه مخالف بوده اما به آقای سحابی گفته‌است: «الان شرایطی نیست که بتوانیم این مباحث را مطرح کنیم.». با این وجود آنگونه که در متن منتشر شده از مذاکرات آن موقع مجلس خبرگان دیده می‌شود ، در جلسه رای گیری پیرامون اصل ولایت فقیه پس از سخنرانی مهندس مقدم مراغه‌ای در مخالفت با ولایت فقیه ، آیت الله بهشتی که مدیر جلسه بوده در دفاع از اصل ولایت فقیه سخنرانی کرده و سپس با رای اکثریت نمایندگان این اصل تصویب شده است .(۵)
در برخی منابع از مولوی عبدالعزیز نماینده اهل سنت زاهدان هم به عنوان مخالف اسم بردشده که در آن زمان رهبر اهل سنت زاهدان بود و پدر زن همین مولوی عبدالحمید هست که الان رهبر اهل سنت زاهدان و امام جماعت مدرسه و مسجد مکی زاهدان است.
اکبرهاشمی رفسنجانی نیز بعد ها اعلام کرده، علت آنکه آیت‌الله خمینی و سایر روحانیون در ابتدا ولایت فقیه را در پیش نویس قانون اساسی وارد نکردند، سردرگمی آنان از چگونگی طرح آن بوده‌است؛ نه آنکه آیت‌الله خمینی ولایت فقیه را مد نظر نداشته‌است.(۶)
-----------------------
۱- گفتگوی رادیو فردا با عبدالکریم لاهیجی
۲- برای مشاهده اصل نامه آیت الله خمینی رجوع کنید به آدرس www.majlesekhobregan.ir
۳- روزنامه انقلاب اسلامی به مدیر مسوولی ابوالحسن بنی صدر( پاسخ بنی صدر به تکذیبیه مکارم شیرازی) اول اسفند ۱۳۸۶
۴- صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، جلد اول ، صفحات ۳۷۲-
۵- رجوع کنید به متن کامل مصاحبه عزت الله سحابی با سایت روز نت ۹ تیر ۱۳۸۷
۶- مصاحبه اکبر هاشمی رفسنجانی با روزنامه کیهان ۱۱ بهمن ۱۳۸۲
آقای ویسی در برنامه قبل شما به درگذشت آیت الله طالقانی در ۱۹ شهریور ۱۳۵۹ پرداختید. دنباله این ماجرا چه بود؟
دو روز پس از درگذشت آیت الله طالقانی ، مجلس خبرگان قانون اساسی ایران، در ۲۱ شهریور ۱۳۵۸ در جریان بررسی قانون اساسی جمهوری اسلامی، اصل ولایت فقیه را تصویب کرد که اساس نظام سیاسی را که الان ما وارث آن هستیم ، بر اساس همین اصل ریخته شده و بنیان گذاشته شده است و مهمترین یا یکی از مهمترین اصول قانون اساسی ایران است.
گفته می شود که اصل ولایت فقیه درپیش نویس اولیه قانون اساسی وجود نداشته است؟
بله حقوقدانی چون عبدالکریم لاهیجی که از نویسندگان پیش نویس اولیه قانون اساسی بوده معتقداست که پیش نویس اولیه قانون اساسی ، قدرت را همانند اکثر کشورهای جهان بین قوای مجریه ، مقنننه و قضاییه و افرادی چون رییس جمهور و نخست وزیر تقسیم کرده بود و اصولا حرفی از ولایت فقیه در آن نبوده است . درواقع در پیش نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی تا زمانی که این پیش نویس توسط آقایان لاهیجی و ناصر کاتوزیان تحویل دفتر طرح های انقلاب و شورای انقلاب شد اثری از اصل ولایت فقیه نبوده است و این اصل بعد ها اضافه شده است. (۱)
این پیش نویس جدید که اصل ولایت فقیه هم در آن گنجانده شده بود از کجا به مجلس خبرگان قانون اساسی ارسال شده بود؟
از شورای انقلاب و بعد ازکسب نظر آِیت الله خمینی . ضمن اینکه آِیت الله خمینی نامه ای به مجلس خبرگان برررسی قانون اساسی ارسال کرد و به صراحت گفت که فقط فقیهان عضو این مجلس حق اظهار نظر درباره موافقت با مخالفت با احکام اسلام فقط در صلاحیت فقیهان عضو خبرگان است و نه بقیه نمایندگان .(۲)
آقای ابوالحسن بنی صدر هم که آن زمان عضو مجلس خبرگان بوده در جایی گفته که مخالف گنجاندن اصل ولایت فقیه در قانون اساسی بوده؟
بنا به روایتی که ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهوری پیشین ایران نقل می‌کند ، پس از آگاهی از آنکه مجلس خبرگان تصمیم دارد قانون اساسی را بر مبنای ولایت فقیه تنظیم کند، آقای بنی صدر به همراه ۷ تن دیگر از جمله آیت‌الله طالقانی، عزت الله سحابی، علی گلزاده غفوری، آیت‌الله مکارم شیرازی، و مقدم مراغه‌ای تصمیم به استعفا در اعتراض به این موضوع داشتند اما نهایتا ماندن و مخالفت با اصل ولایت فقیه را به مصلحت می‌بینند. بنا به روایت وی مرتضی حائری یزدی (فرزند آیت الله عبدالکریم حائری یزدی بنیانگذار و موسس حوزه علمیه قم) نیز با ولایت فقیه مخالف بوده اما به بهانه کسالت از مطرح کردن مخالفت خود خودداری کرده است. به گفته بنی صدر، مکارم شیرازی نیز سخت بر علیه ولایت فقیه سخنرانی کرد ه است. (۳)
طبق اسناد تاریخی ظاهرا برخی افراد به طور مشخص و در همان جلسه با تصویب این اصل مخالفت کرده اند و گنجاندن ولایت فقیه در قانون اساسی را به صلاح کشور نمی دانسته اند.
بله متن صحبت های مخالف رحمت الله مقدم مراغه ای نماینده وقت آذربایجان در مجلس خبرگان و عزت الله سحابی فرزند دکتر ید الله سحابی نماینده وقت تهران در مشروح مذاکرات آن روز دیده می شود. (۴)
عزت الله سحابی هم بعد ها نقل کرده که آیت‌الله بهشتی نیز با ولایت فقیه مخالف بوده اما به آقای سحابی گفته‌است: «الان شرایطی نیست که بتوانیم این مباحث را مطرح کنیم.». با این وجود آنگونه که در متن منتشر شده از مذاکرات آن موقع مجلس خبرگان دیده می‌شود ، در جلسه رای گیری پیرامون اصل ولایت فقیه پس از سخنرانی مهندس مقدم مراغه‌ای در مخالفت با ولایت فقیه ، آیت الله بهشتی که مدیر جلسه بوده در دفاع از اصل ولایت فقیه سخنرانی کرده و سپس با رای اکثریت نمایندگان این اصل تصویب شده است .(۵)
در برخی منابع از مولوی عبدالعزیز نماینده اهل سنت زاهدان هم به عنوان مخالف اسم بردشده که در آن زمان رهبر اهل سنت زاهدان بود و پدر زن همین مولوی عبدالحمید هست که الان رهبر اهل سنت زاهدان و امام جماعت مدرسه و مسجد مکی زاهدان است.
اکبرهاشمی رفسنجانی نیز بعد ها اعلام کرده، علت آنکه آیت‌الله خمینی و سایر روحانیون در ابتدا ولایت فقیه را در پیش نویس قانون اساسی وارد نکردند، سردرگمی آنان از چگونگی طرح آن بوده‌است؛ نه آنکه آیت‌الله خمینی ولایت فقیه را مد نظر نداشته‌است.(۶)
-----------------------
۱- گفتگوی رادیو فردا با عبدالکریم لاهیجی
۲- برای مشاهده اصل نامه آیت الله خمینی رجوع کنید به آدرس www.majlesekhobregan.ir
۳- روزنامه انقلاب اسلامی به مدیر مسوولی ابوالحسن بنی صدر( پاسخ بنی صدر به تکذیبیه مکارم شیرازی) اول اسفند ۱۳۸۶
۴- صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، جلد اول ، صفحات ۳۷۲-
۵- رجوع کنید به متن کامل مصاحبه عزت الله سحابی با سایت روز نت ۹ تیر ۱۳۸۷
۶- مصاحبه اکبر هاشمی رفسنجانی با روزنامه کیهان ۱۱ بهمن ۱۳۸۲