آیا تحولی بزرگ در انتظار مذاکرات هسته‌ای با ایران است؟

  • محمدرضا کاظمی

کارخانه سوخت اتمی اصفهان

خبرگزاری‌های بین المللی به نقل از روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز از احتمال عقب نشینی غرب از درخواست خود مبنی بر توقف غنی سازی اورانیوم توسط جمهوری اسلامی ایران خبر می‌دهند. در صورت قطعی شدن این امر باید منتظر تحولی بزرگ در مذاکرات هسته‌ای میان ایران و گروه ۵+۱ بود.

درخواست برای توقف فعالیت‌های هسته‌ای و بویژه توقف غنی سازی اورانیوم یکی از خواسته‌های کلیدی کشورهای غربی از جمهوری اسلامی ایران و در عین حال یکی از سرچشمه‌های تنش میان دو طرف محسوب می‌شود.

روزنامه نیویورک تایمز روز دوشنبه در گزارشی در وب سایت خود که در خبرگزاری‌های بین المللی بازتاب داشته نوشت، دولت آمریکا، و کشورهای اروپایی در حال بررسی این موضوع هستند که از این خواسته همیشگی خود عقب نشینی کنند.

نیویورک تایمز به نقل از مقام‌های غربی که در مذاکرات هسته‌ای با ایران مشارکت دارند، نوشته است: بنابر پیشنهادی که در نشست‌های محرمانه مقامات آمریکایی و اروپایی مطرح شده، ایران باید برنامه هسته‌ایش را به شکلی اساسی در معرض بازرسی‌های گسترده قرار دهد، اما اجازه خواهد داشت تا برای مدتی در طول مذاکرات به غنی سازی اورانیوم ادامه دهد.
[بیشتر بخوانید: «آمریکا امکان دارد بدون پیش شرط با تهران مذاکره کند»]

یک مقام ارشد اروپایی که نامش فاش نشده به نیویورک تایمز گفته است، کشورهای غربی پذیرفته‌اند که درخواست از ایران مبنی بر توقف فوری فعالیت‌های هسته‌ایش عملی نیست و تجربه نشان می‌دهد که ایرانیان چنین درخواستی را نمی‌پذیرند.

مقام مذکور افزوده، از این رو کشورهای غربی در جستجوی «گام‌هایی موقتی» در راستای اعتمادسازی هستند. تا کنون مقامات دولت آمریکا رسما حاضر نشده اند تا جزئیات این طرح را فاش کنند اما در صورت صحت و قطعی شدن، این اقدام به معنای نقطه ای عطف در مذاکرات هسته‌ای میان ایران و گروه ۵+۱ خواهد بود.

برونو پلو، معاون سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی در گفت و گو با رادیو فردا از این خبر استقبال می‌کند: «من از این بابت بسیارخوشحالم. من نه تنها بعنوان کارمند سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی بلکه بعنوان یک محقق سال‌هاست که در نوشته‌هایم از جمله در پژوهشی برای سازمان «گروه بحران بین المللی» پیشنهاد کرده‌ام که این کار انجام شود. سال‌ها است که بسیاری متوجه شده‌اند، نمی‌توان خواستار تعلیق کامل غنی سازی اورانیوم شد. صرفنظر کردن از این خواسته کاری عاقلانه و مفید است. اما یک نکته وجود دارد. قرارداد منع گسترش سلاح‌های اتمی یک پروتکل الحاقی دارد. ایران بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ این پروتکل را پذیرفته بود ولی پس از آنکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ‌پرونده اش را به شورای امنیت ارجاع داد، آن را لغو کرد. (پروتوکل الحاقی توسط دولت ایران به طور داوطلبانه پذیرفته و اجرا شد، البته مجلس شورای اسلامی آن را هنوز تصویب نکرده است / ر.ف.) اکنون مهم است که ایران دوباره پروتکل الحاقی را بپذیرد چرا که بواسطه این پروتکل است که آژانس می‌تواند بازرسی‌های گسترده ای انجام دهد، نه تنها در نطنز که هزاران سانتریفوژ مشغول کارند بلکه در مکان‌های دیگر. این می‌تواند اساس بسیار خوب برای ادامه مذاکرات باشد».

پنج عضو دائمی شورای امنیت به همراه آلمان در دوره جرج بوش، رئیس جمهوری سابق آمریکا، مدام بر توقف غنی سازی اورانیوم بعنوان پیش شرطی برای ادامه مذاکرات هسته‌ای با ایران تاکید می‌کردند. این کشورها با اشاره به این موضوع که ایران ممکن است از اورانیوم غنی شده برای تولید بمب اتمی استفاده کند، با تصویب چند قطعنامه در شورای امنیت سازمان ملل دست به تحریم تهران زدند.

در صورت صرف نظر کردن از توقف غنی سازی اورانیوم آیا سوظن برخی از سیاستمداران غربی مبنی بر دستیابی ایران به سلاح‌های اتمی تقویت نمی‌شود؟

برونو پلو می‌گوید: «من گمان می‌کنم که پروتکل الحاقی تلاش‌های ایران برای دستیابی به سلاح اتمی را دشوار و یا حتی غیرممکن می‌کند.»

تغییر در سیاست آمریکا در قبال برنامه هسته‌ای ایران ممکن است، سیاست داخلی ایران را نیز تحت تاثیر قرار دهد. کمتر از دو ماه دیگر انتخابات ریاست جمهوری در ایران برگزار می‌شود. آیا عقب نشینی غرب می‌تواند باعث تقویت محمود احمدی نژاد در انتخابات آینده ریاست جمهوری شود. دکتر حمید احمدی، استاد علوم سیاسی در دانشگاه تهران در این مورد به رادیو فردا می‌گوید: «بستگی دارد که اخبار چگونه بیان شود. نحوه مطرح شدن یک خبر مهم است. اگر این چنین برای مردم تبلیغ شود که آنها (غربی‌ها) کوتاه آمده اند و می‌خواهند مذاکره کنند، قطعا می‌تواند به عنوان یک امتیاز مطرح باشد و تا حدی تاثیر خواهد گذاشت.»

گروه ۵+۱ هفته گذشته اعلام کرد که از مقام‌های ایران برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای دعوت می‌کند. [بیشتر بخوانید: ۱+ ۵ از ايران برای شرکت در مذاکرات هسته ای دعوت می کند ] ایران نیز از این خبر استقبال کرده است. [ بیشتر بخوانید: ایران از مذاکره با گروه ۱+۵ استقبال کرد ]

احتمالا تا زمان آغاز این مذاکرات مشخص خواهد شد که آیا پیش شرط توقف غنی سازی اورانیوم از درخواست‌های کشورهای غربی حذف شده است یا نه.