کتاب کوچه، فرهنگنامه‌ای است از احمد شاملو، شاعر، پژوهشگر، نویسنده و مترجم معاصر ایرانی که به عنوان دایره‌المعارف فرهنگ عامیانه مردم ایران در چندین جلد، شامل اصطلاحات، تعبیرات و ضرب‌المثلهای فارسی تدوین شده است.
شاملو سال‌های زیادی از زندگی خود را همراه همسرش آیدا سرکیسیان، صرف گردآوری و تدوین این کتاب کرد.
چندین جلد از کتاب کوچه در زمان حیات آقای شاملو منتشر شد، اما این کتاب هنوز ناقص است و چندین سال پیش شماره یازدهم آن با حرف «جیم» منتشر شد.
طی روزهای اخیر خبرهایی در مورد توقف انتشار کتاب کوچه منتشر شده است. این خبرها در عین حال حکایت از اختلافاتی میان آیدا سرکیسیان -همسر احمد شاملو- و انتشارات مازیار -ناشر کتاب کوچه- دارد.
مهرزاد کاظم زاده، ناشر کتاب کوچه و مدیر انتشارات مازیار در مورد دلایل منتشر نشدن جلد دوازدهم (حرف چ) کتاب کوچه به رادیو فردا می گوید: «بعد از مرگ آقای شاملو قرار بود که کتاب کوچه در اختیارناشر قرار گذاشته شود. با توجه به اینکه خانم آیدا می گفتند این مطالب ناقص است، ولی من می دانم آقای شاملو تا حرف «ه» را کار کرده بود و حالا ممکن است تک و توکی فیش در این میان ناقص مانده باشد. وقتی حرف «چ» را به من دادند که الان هم نسخه‌ای از آن نزد من است، نگاه کردم و دیدم مقداری از آن، مال آقای شاملو نیست. خود خانم شاملو با تیمی که تشکیل داده است مقداری به آن افزوده است. بعد به ایشان پیشنهاد دادم که خانم اینها درست نیست. حتی نوشته‌های افزوده شده خود خانم آیدا را هم جدا کردم. گفتم تیمی تشکیل شود که بیایند و فیش‌های شما را ببینند. اگر پذیرفتند که درست است، من آنها را چاپ می کنم و اگر گفتند برخی از این مطالب درست نیست من خط می زنم. در آن زمان ایشان قبول کردند ولی بعد زیر بار این حرف نرفتند.»
ع. پاشایی، سرپرست آثار شاملو و وکیل تام الاختیار تالیف و انتشار آثار این شاعر در همین زمینه به رادیو فردا می‌گوید: «شاملو وقتی روی کتاب کوچه کار می‌کردند که خانم شاملو هم کار می‌کرده است. بعد از مرگ ایشان هم این کار را ادامه دادند. و مدعی نبودند که این کار مال من است. ایشان هم به عنوان کارهای شاملو همکاری خودشان را در این کار ادامه دادند. همان کاری که قبلا هم می‌کردند. ضمنا آقای شاملو انشاء خانم شاملو را قبول داشتند. مکرر به خود من این را می‌گفتند. آیا آدمی که ۳۰ سال با کسی همکاری می‌کند صلاحیت لازم را برای همکاری با وی پیدا می‌کند یا نه؟»
مدیر انتشارات مازیار اما معتقد است که نثر کتاب کوچه تغییر کرده است.
آقای کاظم زاده می‌گوید: «من نثر آقای شاملو را خوب می‌شناسم. چیزی که آقای شاملو تعریف می‌کند به قدری جملات زیبایی دارد که نهایت ندارد. مختصر و مفید. شما بیاید الان ببینید که یک نثر معمولی که روده درازی هم کرده است و غلط هم هست را نمی‌توانم از کار شاملو تشخیص بدهم؟ این به راحتی قابل تشخیص است و خود ایشان هم این را قبول دارد و انکار نمی‌کند.»
ع. پاشایی، سرپرست آثار شاملو، می‌گوید: «این آقایی که این حرف را زده است اصلا صلاحیت علمی این را ندارد. به ایشان مربوط نیست. ایشان کتابی چاپ می‌کنند با مسئولیت آقای شاملو. چون آقای شاملو بر روی مقداری از فیش‌ها کار کرده بود و مقداری از آنها فقط یک اسم است و بعدها همسر ایشان روی این نوشته‌ها و فیش‌های ناقص کار کرده‌اند، مطالب را از منابع دیگر استخراج کرده‌اند و در آورده‌اند و به فیش‌ها اضافه کرده‌اند. همه آنها در مسیر کتاب کوچه است، گیرم که انشا خانم شاملو با انشا آقای شاملو فرق کند. کسی نگفته است ایشان جای آقای شاملو قرار بگیرند. تا زمانی که آقای شاملو زنده بود کار آیدا را قبول داشت. من آن را تایید می‌کنم. ما الان در حال آماده کردن کتابی هستیم که انشا آقای شاملو را عوض می‌کند. این شعر نیست که دیگر. اگر شعر بود به ایشان (مدیر انتشارات مازیار) حق می‌دادیم. حالا فرض می‌کنیم که ایشان نخواهند زیر بار بروند و فیش‌ها را در بیاورند و جدا کنند. فرض کنیم که ناشر چنین حقی هم داشته باشد. آن فیش‌ها همگی نیمه کاره هستند. ما حدود ۸۰ هزار فیش چاپ نشده داریم. روی فیش‌های کتاب کوچه باید کار شود؟ چه کسی باید کار کند؟ اشخاص گوناگون. خانم شاملو ۳۰ سال است که دارد با آقای شاملو همکاری می‌کند. فکر می‌کنید این کار را بلد نیست؟ ایشان فقط چایی می‌برده و چایی می‌آورده است؟ شعر آقای شاملو را در زمان حیات ایشان، همین ناشر منتشر کرد. پشت جلد کتاب نوشته‌اند: با همکاری آیدا شاملو. شما فکر می‌کنید همکاری در تدوین کتاب کوچه چه کاری است؟ در واقع یک نوع گردآوری است. کار عجیب و غریبی نیست. فقط آمورش و صبوری ودقت می خواهد و آقای شاملو در این زمینه ایشان را برای همکاری انتخاب کرده است.»
روش تنظیم کتاب کوچه در سال ۱۳۴۷ توسط آقای پاشایی تدوین شد و همه پیگیری‌های نشر این کتاب به عهده ایشان بوده است. آقای شاملو در قراردادی در سال ۱۳۶۸ دو سرپرست برای بررسی و نظارت کیفیت این کتاب معرفی کرده بود: ع. پاشایی و آیدا شاملو.
محسن عمادی، ناشر انحصاری و دائمی الکترونیکی آثار شاملو در این زمینه به رادیو فردا می‌گوید: «خود آیدا یکی از مولفین کتاب است. در خود کتاب هم ذکر شده و کتاب هم به خود آیدا خانم تقدیم شده است. بنابر این ایشان بیش از هر کسی به شیوه کار آقای شاملو مسلط است. از سوی دیگر یکی دیگر از سرپرستان آثار آقای شاملو، آقای ع. پاشایی است که خودش هم تنظیم کننده متن کتاب بوده است. من نمی‌دانم آقای کاظم زاده بر چه اساس و چه صلاحیت علمی و توانایی علمی می خواهد خانم آیدا و کارشان را زیر سوال ببرد؟»
به گفته ی محسن عمادی که از سال ۱۳۷۷ تا کنون اجازه انحصاری و دائمی انتشار الکترونیکی هر گونه اثری از احمد شاملو را، طبق قرارداد با این شاعر دارد، راه حل ادامه چاپ و انتشار کتاب کوچه چیز دیگری است؛ «من به صورت الکترونیکی کلیه فیش‌های کتاب کوچه را منتشر می‌کنم. ولی پیشاپیش -به لحاظ جایگاه علمی خودم و آشنایی‌ام با کتاب کوچه و هم درگیر بودنم به عنوان یکی از ناشران آثار آقای شاملو که من و آقای کاظم زاده را به عنوان دو ناشر، در یک سطح قرار می‌دهد- اعلام می کنم به اعتقاد من هر کتابی از آقای شاملو اگر تحت نظارت آقای پاشایی و یا خانم آیدا چاپ نشده باشد از نظر من که یکی از ناشران کتاب‌های این شاعر هستم، صلاحیت فنی ندارد و در واقع متن آن را تایید نمی‌کنم. مفاد قرارداد آقای کاظم زاده منحصر به نشر کلاسیک است. در قرارداد ایشان هیچ ذکری ازانتشارات الکترونیک نشده است. خود آقای شاملو هم نظرشان همین بوده و این دو مقوله را از هم تفکیک کرده است. بنابر این بخش الکترونیک کتاب کوچه در اختیار انتشارات مازیار نخواهد بود.»
نه سال از مرگ احمد شاملو، شاعر و پژوهشگر بزرگ ایرانی، می‌گذرد در این مدت بیشترین خبرهایی که در مورد این شاعر منتشر شده است به بحث‌هایی در مورد مسائل مشابه بر می‌گشته است که کمتر توانسته مخاطبان و دوستداران این شاعر و مترجم را اغنا کند. از سوی دیگر کتاب کوچه، مجموعه بزرگ و مهمی است که فارغ از هرگونه اختلافی وجودش برای حیات فرهنگی ایران ضروری می‌نماید. با این همه این مجموعه بزرگ و مهم همینک در برزخ حرف «چ» گرفتار مانده است.
شاملو سال‌های زیادی از زندگی خود را همراه همسرش آیدا سرکیسیان، صرف گردآوری و تدوین این کتاب کرد.
چندین جلد از کتاب کوچه در زمان حیات آقای شاملو منتشر شد، اما این کتاب هنوز ناقص است و چندین سال پیش شماره یازدهم آن با حرف «جیم» منتشر شد.
طی روزهای اخیر خبرهایی در مورد توقف انتشار کتاب کوچه منتشر شده است. این خبرها در عین حال حکایت از اختلافاتی میان آیدا سرکیسیان -همسر احمد شاملو- و انتشارات مازیار -ناشر کتاب کوچه- دارد.
مهرزاد کاظم زاده، ناشر کتاب کوچه و مدیر انتشارات مازیار در مورد دلایل منتشر نشدن جلد دوازدهم (حرف چ) کتاب کوچه به رادیو فردا می گوید: «بعد از مرگ آقای شاملو قرار بود که کتاب کوچه در اختیارناشر قرار گذاشته شود. با توجه به اینکه خانم آیدا می گفتند این مطالب ناقص است، ولی من می دانم آقای شاملو تا حرف «ه» را کار کرده بود و حالا ممکن است تک و توکی فیش در این میان ناقص مانده باشد. وقتی حرف «چ» را به من دادند که الان هم نسخه‌ای از آن نزد من است، نگاه کردم و دیدم مقداری از آن، مال آقای شاملو نیست. خود خانم شاملو با تیمی که تشکیل داده است مقداری به آن افزوده است. بعد به ایشان پیشنهاد دادم که خانم اینها درست نیست. حتی نوشته‌های افزوده شده خود خانم آیدا را هم جدا کردم. گفتم تیمی تشکیل شود که بیایند و فیش‌های شما را ببینند. اگر پذیرفتند که درست است، من آنها را چاپ می کنم و اگر گفتند برخی از این مطالب درست نیست من خط می زنم. در آن زمان ایشان قبول کردند ولی بعد زیر بار این حرف نرفتند.»
ع. پاشایی، سرپرست آثار شاملو و وکیل تام الاختیار تالیف و انتشار آثار این شاعر در همین زمینه به رادیو فردا می‌گوید: «شاملو وقتی روی کتاب کوچه کار می‌کردند که خانم شاملو هم کار می‌کرده است. بعد از مرگ ایشان هم این کار را ادامه دادند. و مدعی نبودند که این کار مال من است. ایشان هم به عنوان کارهای شاملو همکاری خودشان را در این کار ادامه دادند. همان کاری که قبلا هم می‌کردند. ضمنا آقای شاملو انشاء خانم شاملو را قبول داشتند. مکرر به خود من این را می‌گفتند. آیا آدمی که ۳۰ سال با کسی همکاری می‌کند صلاحیت لازم را برای همکاری با وی پیدا می‌کند یا نه؟»
مدیر انتشارات مازیار اما معتقد است که نثر کتاب کوچه تغییر کرده است.
آقای کاظم زاده می‌گوید: «من نثر آقای شاملو را خوب می‌شناسم. چیزی که آقای شاملو تعریف می‌کند به قدری جملات زیبایی دارد که نهایت ندارد. مختصر و مفید. شما بیاید الان ببینید که یک نثر معمولی که روده درازی هم کرده است و غلط هم هست را نمی‌توانم از کار شاملو تشخیص بدهم؟ این به راحتی قابل تشخیص است و خود ایشان هم این را قبول دارد و انکار نمی‌کند.»
ع. پاشایی، سرپرست آثار شاملو، می‌گوید: «این آقایی که این حرف را زده است اصلا صلاحیت علمی این را ندارد. به ایشان مربوط نیست. ایشان کتابی چاپ می‌کنند با مسئولیت آقای شاملو. چون آقای شاملو بر روی مقداری از فیش‌ها کار کرده بود و مقداری از آنها فقط یک اسم است و بعدها همسر ایشان روی این نوشته‌ها و فیش‌های ناقص کار کرده‌اند، مطالب را از منابع دیگر استخراج کرده‌اند و در آورده‌اند و به فیش‌ها اضافه کرده‌اند. همه آنها در مسیر کتاب کوچه است، گیرم که انشا خانم شاملو با انشا آقای شاملو فرق کند. کسی نگفته است ایشان جای آقای شاملو قرار بگیرند. تا زمانی که آقای شاملو زنده بود کار آیدا را قبول داشت. من آن را تایید می‌کنم. ما الان در حال آماده کردن کتابی هستیم که انشا آقای شاملو را عوض می‌کند. این شعر نیست که دیگر. اگر شعر بود به ایشان (مدیر انتشارات مازیار) حق می‌دادیم. حالا فرض می‌کنیم که ایشان نخواهند زیر بار بروند و فیش‌ها را در بیاورند و جدا کنند. فرض کنیم که ناشر چنین حقی هم داشته باشد. آن فیش‌ها همگی نیمه کاره هستند. ما حدود ۸۰ هزار فیش چاپ نشده داریم. روی فیش‌های کتاب کوچه باید کار شود؟ چه کسی باید کار کند؟ اشخاص گوناگون. خانم شاملو ۳۰ سال است که دارد با آقای شاملو همکاری می‌کند. فکر می‌کنید این کار را بلد نیست؟ ایشان فقط چایی می‌برده و چایی می‌آورده است؟ شعر آقای شاملو را در زمان حیات ایشان، همین ناشر منتشر کرد. پشت جلد کتاب نوشته‌اند: با همکاری آیدا شاملو. شما فکر می‌کنید همکاری در تدوین کتاب کوچه چه کاری است؟ در واقع یک نوع گردآوری است. کار عجیب و غریبی نیست. فقط آمورش و صبوری ودقت می خواهد و آقای شاملو در این زمینه ایشان را برای همکاری انتخاب کرده است.»
روش تنظیم کتاب کوچه در سال ۱۳۴۷ توسط آقای پاشایی تدوین شد و همه پیگیری‌های نشر این کتاب به عهده ایشان بوده است. آقای شاملو در قراردادی در سال ۱۳۶۸ دو سرپرست برای بررسی و نظارت کیفیت این کتاب معرفی کرده بود: ع. پاشایی و آیدا شاملو.
محسن عمادی، ناشر انحصاری و دائمی الکترونیکی آثار شاملو در این زمینه به رادیو فردا می‌گوید: «خود آیدا یکی از مولفین کتاب است. در خود کتاب هم ذکر شده و کتاب هم به خود آیدا خانم تقدیم شده است. بنابر این ایشان بیش از هر کسی به شیوه کار آقای شاملو مسلط است. از سوی دیگر یکی دیگر از سرپرستان آثار آقای شاملو، آقای ع. پاشایی است که خودش هم تنظیم کننده متن کتاب بوده است. من نمی‌دانم آقای کاظم زاده بر چه اساس و چه صلاحیت علمی و توانایی علمی می خواهد خانم آیدا و کارشان را زیر سوال ببرد؟»
به گفته ی محسن عمادی که از سال ۱۳۷۷ تا کنون اجازه انحصاری و دائمی انتشار الکترونیکی هر گونه اثری از احمد شاملو را، طبق قرارداد با این شاعر دارد، راه حل ادامه چاپ و انتشار کتاب کوچه چیز دیگری است؛ «من به صورت الکترونیکی کلیه فیش‌های کتاب کوچه را منتشر می‌کنم. ولی پیشاپیش -به لحاظ جایگاه علمی خودم و آشنایی‌ام با کتاب کوچه و هم درگیر بودنم به عنوان یکی از ناشران آثار آقای شاملو که من و آقای کاظم زاده را به عنوان دو ناشر، در یک سطح قرار می‌دهد- اعلام می کنم به اعتقاد من هر کتابی از آقای شاملو اگر تحت نظارت آقای پاشایی و یا خانم آیدا چاپ نشده باشد از نظر من که یکی از ناشران کتاب‌های این شاعر هستم، صلاحیت فنی ندارد و در واقع متن آن را تایید نمی‌کنم. مفاد قرارداد آقای کاظم زاده منحصر به نشر کلاسیک است. در قرارداد ایشان هیچ ذکری ازانتشارات الکترونیک نشده است. خود آقای شاملو هم نظرشان همین بوده و این دو مقوله را از هم تفکیک کرده است. بنابر این بخش الکترونیک کتاب کوچه در اختیار انتشارات مازیار نخواهد بود.»
نه سال از مرگ احمد شاملو، شاعر و پژوهشگر بزرگ ایرانی، می‌گذرد در این مدت بیشترین خبرهایی که در مورد این شاعر منتشر شده است به بحث‌هایی در مورد مسائل مشابه بر می‌گشته است که کمتر توانسته مخاطبان و دوستداران این شاعر و مترجم را اغنا کند. از سوی دیگر کتاب کوچه، مجموعه بزرگ و مهمی است که فارغ از هرگونه اختلافی وجودش برای حیات فرهنگی ایران ضروری می‌نماید. با این همه این مجموعه بزرگ و مهم همینک در برزخ حرف «چ» گرفتار مانده است.