این بخشی از حرف های جمعه شب محمود احمدی نژاد در یک کنفرانس خبری است: منشور حقوق بشر کوروش، سازمان ملل، حضور ایران... اینها مسائل بسیار مهمی است. من فکر می کردم که می روم یک مجمع جهانی. من کی‌ام؟ از طرف کی می خواهم بروم. چی می خواهم بگویم؟ ماموریت چیست؟ مسئولیت چقدر سنگین است؟
وی در آستانه این سفر از محتوای لوح کوروش هم گفت: ببینید. هفته قبل منشور کوروش نمایش شد. یک منشوری صادر می کند... می گوید من اجازه نمی دهم توی این وسعت به کسی ظلم شود. اگر کسی مظلوم شد حقش را می گیرم. با ظالم برخورد می کنم. اینها مکتوب است. الان اینجا است این منشور کوروش.
رئیس جمهور ایران همچنین در تازه ترین گفته هایش با بهره گرفتن از تاریخ ایران باستان از حضور دو نوع مدیریت متفاوت در جهان امروز گفت: امروز در دنیا تقریباً همه عقلا و سیاستمداران به این نتیجه رسیده اند که دو مدیریت هست و دو قدرت. یکی آمریکا یکی ایران. مدیریت آمریکایی تجربه شد. سئوال دارند مدیریت ایرانی چه جوری است؟ اگر ایران بخواهد در دنیا مناسبات را تنظیم کند، چه جوری تنظیم می کند؟ ما می گوییم اینجوری. ببینید این یک نمونه اش است. تازه این نمونه مال دو هزار و چند صد سال قبل است. قبل از اسلام است.
محمود احمدی نژاد همچنین کوشید مبنای تجلیل دولت دهم از کوروش را تحلیل کند: وقتی از کوروش تجلیل می کنیم، این ملی گرایی نیست. کسی نبود اصلاً. خب یک شخصیت برجسته است. کار مثبت کرده. باید کار مثبتش را بگوییم. البته افتخار می کنیم که او هم ایرانی بوده. نکته دوم. تایید نظام شاهنشاهی هم نیست.
در چنین فضایی برخی از منتقدان که دولت دهم را به سرکوبی، حبس و شکنجه معترضان متهم می کنند، می گویند به عاریه گرفتن لوح کوروش از موزه بریتانیا یک بهره برداری تبلیغاتی است. همزمان برخی از این منتقدان و شماری از علاقمندان به تاریخ و فرهنگ ایران از اینکه پس از مدت ها فرصتی دست داده تا این لوح در سرزمین خاستگاهش به نمایش گذاشته شود، شادمانند.
درباره این احساس دوگانه و ابعاد تاریخی، سیاسی و حقوق بشری این ماجرا در برنامه این هفته دیدگاه ها با چهار کارشناس به گفت و گو نشسته ایم. تورج دریایی، استاد تاریخ ایران باستان در دانشگاه کالیفرنیا در ایرواین، حسین کمالی، استاد تاریخ ایران از ساسانیان به بعد و دوران اسلامی در کالج بارنارد در نیویورک، محمدعلی دادخواه، عضو کانون مدافعان حقوق بشر و وکیل فعالان مدافع حفاظت از میراث فرهنگی و آثار باستانی ایران در تهران و داود هرمیداس باوند، استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران.
محمدعلی دادخواه معتقد است حضور لوح کوروش در ایران نشان از پیشینه تاریخی و ارجگذاری مردم ایران به آزادی و برابری و فراغت از یک سو نگری است: «همه فعالان حقوق بشر از چنین اقدامی استقبال می کنند.»
تورج دریایی به قرارداد همکاری بین موزهای بریتانیا و ایران اشاره می کند که ایران متعهد شده بود در ازای وام دادن اشیاء تاریخی مربوط به دوران هخامنشیان به موزه بریتانیا برای استفاده در برنامه «شاهنشاهی فراموش شده» Forgotten Empire که در سال ۲۰۰۵ برگزار شد، موزه بریتانیا نیز تعهد کرده بود منشور کوروش را برای چند ماهی در اختیار موزه ملی ایران بگذارد.
حسین کمالی با اشاره به اینکه سیاست رسمی نظام جمهوری اسلامی همواره انتقاد از گرایش های ملی بوده، معتقد است رفتار کنونی نظام با کارهایی که انجام داده اند، هماهنگی ندارد: «سربازان مصنوعی هخامنشی درست کنند، ریش بگذارند و چفیه به گردن کوروش و کاوه و سربازان هخامنشی بیاندازند، بسیار قابل تامل است هم در خنده آور بودنش و هم در پیچیدگی هایش که پشت سر آنست. گفت که سخن ها به کردار بازی بود. نسل جدیدی پدید آمده که نه دهقان، نه ترک و نه تازی بود.»
محمد علی دادخواه: همه آن دلمشغولی ها هنوز وجود دارد. از یاد نبریم که می توانیم در سرتاسر ایران سد احداث کنیم. اما فقط یک مقبره کوروش هست. در این پرونده حدود ۵۰۰۰ نفر موکل من هستند. شاید در تاریخ دادرسی های جهان کم نظیر باشد و شاید بی نظیر. متاسفانه بازپرسی که حدود دو سال است این پرونده نزد اوست هنوز تصمیم جدی و قاطع نگرفته است.
آقای دریایی با اشاره به دوگانگی موجود در این جریان و تلاش زمامداران ایران برای اسلامیزه کردن تاریخ پیش از اسلام، در عین حال معتقد است که وجود لوح کوروش در ایران فرصتی است برای باستان شناسان تا آن را از نزدیک ببیند؛ «برای تاریخ دانان و باستان شناسان به هرحال برای آنها که سخت است به انگلستان بروند، باعث خوشحالی است که در وطن خود ما این را به نمایش بگذارند و ببینند. به تازگی آقای شاهرخ رزمجو ترجمه ای به فارسی از طرف موزه بریتانیا بر روی سایت گذاشته. ما می توانیم یک ترجمه درست از آن را ببینیم.»
آقای دریایی می افزاید: «آنچه خارق العاده است در مورد این لوح، اینست که شاهی که خیلی کم از او می دانیم بین النهرین را تسخیر می کند و فرمانی می دهد کسانی را که در بند بوده اند آزاد کنند. تمام خرابی هایی را که به وجود آمده ترمیم می کند. این لوح در زیر این معبد خاک می شود. یعنی یک پروپاگاند نیست که این را چاپ کنند و در جایی بگذارند که همه بیایند بخوانند. این کار را انجام می دهد و بعد زیر معبد خاک می کنند. از این لحاظ کار بسیار جالبی است. یک فرد تقریباً استثنایی پیدا می کنیم در تاریخ باستان که این کار را انجام می دهد. برای همین هم کوروش قابل ستایش است.»
آقای کمالی ضمن اظهار نگرانی از ورود و خروج اشیاء باستانی از کشور معتقد است «این تاکید بر هویت پیش از اسلام در این دولت که با مشکلات عدیده مشروعیت رو به رو است، بسیار امر مشکوکی است و من اصلاً به دیده امیدواری به آن نگاه نمی کنم. من در عین احترام به کوروش، این پیچش و چرخش ۱۸۰ درجه ای یک شبه خیلی جای پرسش دارد.»
آقای دادخواه نیز در همین زمینه می پرسد: « دولتی که می گوید من به این لوح احترام می گذارم چرا به مقبره این بزرگمرد اینقدر بی اعتنا است؟ چرا این پرونده تاکنون هیچ اقدام جدی درباره آن نشده است؟» وی می افزاید: «اما در این میان این فرصت را که ایرانی ها با چنین اثر ارزشمندی رو به رو می شوند و از نزدیک ببینند و درباره آن گفت و گو شود، فرصت خوبی است.»
تورج دریایی معتقد است حضور این منشور در ایران فرصتی به دست اندرکاران می دهد که مطالعات هخامنشی با پیگیری بیشتری دنبال شود و گسترده تر شود.
حسین کمالی همچنان با تاکید بر هدف های تبلیغاتی دولت، بی اعتنایی نظام به میراث فرهنگی را مانع پژوهش جدی در زمینه های تاریخی و باستان شناسی می داند.
داود هرمیداس باوند می گوید: «انتقال منشور کوروش در شرایط امروز جامعه ایران به کشور یک تاکید مجددی است بر اینکه فضایی که ناقض این آزادی هایی که ۲۵۰۰ سال پیش به بشریت عرضه شده و امروز جامعه ما محروم از آنست، جامعه ایران یک بار دیگر بازتعریف کند درجهت آینده خودش و بنابراین انتقال این منشور در شرایط موجود تاکید مجددی است بر تغییر مسالمت آمیز آنچه که در جامعه ایران می گذرد.»
به اعتقاد آقای هرمیداس باوند توجه بخشی از جناح حاکم به ارزش های تاریخی ایران و فرهنگ ایران نشان می دهد که این جناح تلاش می کند از این راه مقبولیتی نسبی در کشور در میان مردم کسب کند.
وی در آستانه این سفر از محتوای لوح کوروش هم گفت: ببینید. هفته قبل منشور کوروش نمایش شد. یک منشوری صادر می کند... می گوید من اجازه نمی دهم توی این وسعت به کسی ظلم شود. اگر کسی مظلوم شد حقش را می گیرم. با ظالم برخورد می کنم. اینها مکتوب است. الان اینجا است این منشور کوروش.
رئیس جمهور ایران همچنین در تازه ترین گفته هایش با بهره گرفتن از تاریخ ایران باستان از حضور دو نوع مدیریت متفاوت در جهان امروز گفت: امروز در دنیا تقریباً همه عقلا و سیاستمداران به این نتیجه رسیده اند که دو مدیریت هست و دو قدرت. یکی آمریکا یکی ایران. مدیریت آمریکایی تجربه شد. سئوال دارند مدیریت ایرانی چه جوری است؟ اگر ایران بخواهد در دنیا مناسبات را تنظیم کند، چه جوری تنظیم می کند؟ ما می گوییم اینجوری. ببینید این یک نمونه اش است. تازه این نمونه مال دو هزار و چند صد سال قبل است. قبل از اسلام است.
محمود احمدی نژاد همچنین کوشید مبنای تجلیل دولت دهم از کوروش را تحلیل کند: وقتی از کوروش تجلیل می کنیم، این ملی گرایی نیست. کسی نبود اصلاً. خب یک شخصیت برجسته است. کار مثبت کرده. باید کار مثبتش را بگوییم. البته افتخار می کنیم که او هم ایرانی بوده. نکته دوم. تایید نظام شاهنشاهی هم نیست.
در چنین فضایی برخی از منتقدان که دولت دهم را به سرکوبی، حبس و شکنجه معترضان متهم می کنند، می گویند به عاریه گرفتن لوح کوروش از موزه بریتانیا یک بهره برداری تبلیغاتی است. همزمان برخی از این منتقدان و شماری از علاقمندان به تاریخ و فرهنگ ایران از اینکه پس از مدت ها فرصتی دست داده تا این لوح در سرزمین خاستگاهش به نمایش گذاشته شود، شادمانند.
درباره این احساس دوگانه و ابعاد تاریخی، سیاسی و حقوق بشری این ماجرا در برنامه این هفته دیدگاه ها با چهار کارشناس به گفت و گو نشسته ایم. تورج دریایی، استاد تاریخ ایران باستان در دانشگاه کالیفرنیا در ایرواین، حسین کمالی، استاد تاریخ ایران از ساسانیان به بعد و دوران اسلامی در کالج بارنارد در نیویورک، محمدعلی دادخواه، عضو کانون مدافعان حقوق بشر و وکیل فعالان مدافع حفاظت از میراث فرهنگی و آثار باستانی ایران در تهران و داود هرمیداس باوند، استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران.
محمدعلی دادخواه معتقد است حضور لوح کوروش در ایران نشان از پیشینه تاریخی و ارجگذاری مردم ایران به آزادی و برابری و فراغت از یک سو نگری است: «همه فعالان حقوق بشر از چنین اقدامی استقبال می کنند.»
تورج دریایی به قرارداد همکاری بین موزهای بریتانیا و ایران اشاره می کند که ایران متعهد شده بود در ازای وام دادن اشیاء تاریخی مربوط به دوران هخامنشیان به موزه بریتانیا برای استفاده در برنامه «شاهنشاهی فراموش شده» Forgotten Empire که در سال ۲۰۰۵ برگزار شد، موزه بریتانیا نیز تعهد کرده بود منشور کوروش را برای چند ماهی در اختیار موزه ملی ایران بگذارد.
حسین کمالی با اشاره به اینکه سیاست رسمی نظام جمهوری اسلامی همواره انتقاد از گرایش های ملی بوده، معتقد است رفتار کنونی نظام با کارهایی که انجام داده اند، هماهنگی ندارد: «سربازان مصنوعی هخامنشی درست کنند، ریش بگذارند و چفیه به گردن کوروش و کاوه و سربازان هخامنشی بیاندازند، بسیار قابل تامل است هم در خنده آور بودنش و هم در پیچیدگی هایش که پشت سر آنست. گفت که سخن ها به کردار بازی بود. نسل جدیدی پدید آمده که نه دهقان، نه ترک و نه تازی بود.»
- آقای دادخواه شما از وکیلان میراث فرهنگی هم هستید. از جمله شاکی احداث برجی در نزدیکی میدان نقش جهان اصفهان بودید. از پایان دهه ۱۳۷۰ نگرانی هایی بود درباره اثر احداث سد سیوند در پاسارگاد و تخت جمشید. اینکه لوح کوروش در ایران به نمایش درآمده، زنگ تفریحی بوده برای پاسداران میراث فرهنگی یا هنوز آن دلمشغولی های قبلی هنوز هست؟
محمد علی دادخواه: همه آن دلمشغولی ها هنوز وجود دارد. از یاد نبریم که می توانیم در سرتاسر ایران سد احداث کنیم. اما فقط یک مقبره کوروش هست. در این پرونده حدود ۵۰۰۰ نفر موکل من هستند. شاید در تاریخ دادرسی های جهان کم نظیر باشد و شاید بی نظیر. متاسفانه بازپرسی که حدود دو سال است این پرونده نزد اوست هنوز تصمیم جدی و قاطع نگرفته است.
- اهمیت این که این لوح در ایران به نمایش گذاشته شده برای تاریخ دانان و باستان شناشان در چه حد است؟
آقای دریایی با اشاره به دوگانگی موجود در این جریان و تلاش زمامداران ایران برای اسلامیزه کردن تاریخ پیش از اسلام، در عین حال معتقد است که وجود لوح کوروش در ایران فرصتی است برای باستان شناسان تا آن را از نزدیک ببیند؛ «برای تاریخ دانان و باستان شناسان به هرحال برای آنها که سخت است به انگلستان بروند، باعث خوشحالی است که در وطن خود ما این را به نمایش بگذارند و ببینند. به تازگی آقای شاهرخ رزمجو ترجمه ای به فارسی از طرف موزه بریتانیا بر روی سایت گذاشته. ما می توانیم یک ترجمه درست از آن را ببینیم.»
آقای دریایی می افزاید: «آنچه خارق العاده است در مورد این لوح، اینست که شاهی که خیلی کم از او می دانیم بین النهرین را تسخیر می کند و فرمانی می دهد کسانی را که در بند بوده اند آزاد کنند. تمام خرابی هایی را که به وجود آمده ترمیم می کند. این لوح در زیر این معبد خاک می شود. یعنی یک پروپاگاند نیست که این را چاپ کنند و در جایی بگذارند که همه بیایند بخوانند. این کار را انجام می دهد و بعد زیر معبد خاک می کنند. از این لحاظ کار بسیار جالبی است. یک فرد تقریباً استثنایی پیدا می کنیم در تاریخ باستان که این کار را انجام می دهد. برای همین هم کوروش قابل ستایش است.»
آقای کمالی ضمن اظهار نگرانی از ورود و خروج اشیاء باستانی از کشور معتقد است «این تاکید بر هویت پیش از اسلام در این دولت که با مشکلات عدیده مشروعیت رو به رو است، بسیار امر مشکوکی است و من اصلاً به دیده امیدواری به آن نگاه نمی کنم. من در عین احترام به کوروش، این پیچش و چرخش ۱۸۰ درجه ای یک شبه خیلی جای پرسش دارد.»
آقای دادخواه نیز در همین زمینه می پرسد: « دولتی که می گوید من به این لوح احترام می گذارم چرا به مقبره این بزرگمرد اینقدر بی اعتنا است؟ چرا این پرونده تاکنون هیچ اقدام جدی درباره آن نشده است؟» وی می افزاید: «اما در این میان این فرصت را که ایرانی ها با چنین اثر ارزشمندی رو به رو می شوند و از نزدیک ببینند و درباره آن گفت و گو شود، فرصت خوبی است.»
تورج دریایی معتقد است حضور این منشور در ایران فرصتی به دست اندرکاران می دهد که مطالعات هخامنشی با پیگیری بیشتری دنبال شود و گسترده تر شود.
حسین کمالی همچنان با تاکید بر هدف های تبلیغاتی دولت، بی اعتنایی نظام به میراث فرهنگی را مانع پژوهش جدی در زمینه های تاریخی و باستان شناسی می داند.
داود هرمیداس باوند می گوید: «انتقال منشور کوروش در شرایط امروز جامعه ایران به کشور یک تاکید مجددی است بر اینکه فضایی که ناقض این آزادی هایی که ۲۵۰۰ سال پیش به بشریت عرضه شده و امروز جامعه ما محروم از آنست، جامعه ایران یک بار دیگر بازتعریف کند درجهت آینده خودش و بنابراین انتقال این منشور در شرایط موجود تاکید مجددی است بر تغییر مسالمت آمیز آنچه که در جامعه ایران می گذرد.»
به اعتقاد آقای هرمیداس باوند توجه بخشی از جناح حاکم به ارزش های تاریخی ایران و فرهنگ ایران نشان می دهد که این جناح تلاش می کند از این راه مقبولیتی نسبی در کشور در میان مردم کسب کند.