هفته با اولین کنفرانس بین المللی خلع سلاح و عدم اشاعه سلاح هسته ای در تهران آغاز شد. کنفرانسی دو روزه با حضور ۱۴ وزیر خارجه، ۱۰ معاون وزیر و نمایندگان نزدیک به ۶۰ کشور و سازمان که با شعار «انرژی هسته ای برای همه، سلاح هسته ای برای هیچکس» آغاز شد و رهبر جمهوری اسلامی ایران در پیام گشایش آن روز شنبه گفت کاربرد سلاح هسته ای را حرام می داند. محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری اسلامی ایران هم در آغاز این کنفرانس پیشنهاد کرد کشورهایی که مجهز به سلاح هسته ای هستند از آژانس بین المللی انرژی هسته ای و شورای حکام آن کنار بروند.
پیش از این نشست، واشنگتن میزبان کنفرانسی بود به نام کنفرانس امنیت هسته ای با شرکت سران ۴۷ کشور جهان که از انرژی هسته ای بهره مند اند. کنفرانسی که بر خطر دست یافتن شبکه های تروریستی و القاعده به سلاح هسته ای و جلوگیری از آن تاکید داشت اما آمریکا ایران و کره شمالی را برای حضور در آن دعوت نکرده بود.
در کنفرانس واشنگتن بار دیگر از نگرانی آمریکا و متحدانش درباره هدف برنامه هسته ای ایران سخن به میان آمد. با اینهمه روسیه و چین ضمن ابراز نگرانی های مشابه، تردید خود را درباره مفید بودن تشدید تحریم های فلج کننده علیه ایران، از جمله مخالفت خود با تحریم نفت و گاز را پنهان نکردند. در حالی که تهران هدف از برنامه هسته ای ایران را تولید برق و بهره برداری صلح آمیز از انرژی هسته ای اعلام می کند و رهبر جمهوری اسلامی ایران کاربرد سلاح هسته ای را حرام توصیف می کند، آمریکا می گوید جمهوری اسلامی ایران سر آن دارد که به بمب اتمی مجهز شود. بان گی‌مون، دبیرکل سازمان ملل متحد هم در هفته گذشته از نگرانی های بین المللی در مورد برنامه هسته ای ایران به عنوان یکی از جدی ترین مسائل جهان یاد کرد.
همه اینها در شرایطی است که گفت و گو های آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه و چین، پنج کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل به علاوه آلمان درباره متن پیش نویس قطعنامه چهارم وضع تحریم های جدید علیه ایران ادامه دارد. نتیجه کنفرانس امنیت هسته ای واشنگتن چه بود؟ هدف تهران از برگزاری کنفرانس خلع سلاح و عدم اشاعه چیست؟ این پرسش ها را در استودیوی رادیو فردا در واشنگتن با میهمانان برنامه این هفته دیدگاه ها در میان گذاشتیم: با ایرج گرگین، روزنامه نگار و فعال فرهنگی و دو فعال و تحلیلگر سیاسی، محسن سازگارا و بیژن حکمت.
ایرج گرگین: بازتاب بسیار مفصلی داشت. اولین کنفرانسی بود در آمریکا که با چنین تعداد از رهبران کشورها تشکیل می شد و نکته مهم این بود گرچه کنفرانس به طور کلی راجع به خلع سلاح بود، تکیه اصلی، نگاه اصلی به ایران بود و مسئله اتهاماتی که به ایران زده می شود که ایران در راه دستیابی به سلاح هسته ای است، تهدیدهایی که از این بابت متوجه ایران است و همچنین سیاستی که دولت جمهوری اسلامی در این زمینه پیش گرفته است. همزمان با تشکیل این کنفرانس دو نکته اساسی از طرف وزیر خارجه آمریکا و رئیسجمهور ایران مطرح شد. در مقابل تحریم هایی که هدفش تحریم بیشتر ایران بود، رئیس جمهور ایران گفت که آمریکا بدون ایران کارش در منطقه پیش نمی رود؛ با همان ادبیات خاص آقای احمدی نژاد. به نظر من در این نکته یک حقیقتی نهفته است. ایران بزرگترین کشور منطقه است و حتی در مورد صلح بین فلسطینی ها و اسرائیل هم می تواند نقش مهمی داشته باشد. از آن طرف خانم کلینتون چند روز پیش گفت که سیاست افراطی دولت اسرائیل به سود گروه های افراطی فلسطینی و احمدی نژاد خواهد بود. یعنی با ظرافت تمام نگفت ایران، گفت احمدی نژاد. در این هم حقیقتی نهفته است. هم دولت کنونی ایران و هم دولت اسرائیل سیاست هایی در پیش گرفته اند که به سود طرف مقابل تمام می شود.
محسن سازگارا: روسیه با تحریم صدور سلاح به ایران هم مخالفت کرده است. برای اینکه منافعش در آنجاست و به ایران اسلحه می فروشد. ضمن اینکه روس ها در پاره ای پروژه های کشور هم حضور دارند و طبیعی است که مدودف هم مثل خیلی رهبران کشورهای دیگر، مثل همه شان، منافع ملی خودشان را نگاه می کند. اینکه چه چیزی از قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل بیاید بیرون، الان معلوم نیست. نمایندگان چین و روسیه گفتند که مذاکرات سازنده بوده. تا اینجای کار آنچه به نظر می رسد مورد توافق کشورهای ۵+۱ قرار گرفته، فشار و تحریم از طریق شرکت های بیمه است، فشار بانکی به خصوص بانک مرکزی بود که روسیه می گفت مخالف است و نمی دانیم چه می گذرد پشت درهای بسته، آیا با این موافقت کردند یا نه، تحریم علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که این یکی شاید چیز بدی نباشد. برای اینکه سازمانی که پول از بیش از ۸۰۰ شرکت در می آورد و با آن آدم سوء سابقه دار استخدام می کند و مردم را می کشد، این کمک بدی نیست اگر جامعه جهانی بکند و لااقل جلوی پول درآوردنش را بتوانند بگیرند و تحریم دیگری تا الان مطرح نشده است که در شورای امنیت مطرح شود. من اعتقاد دارم آمریکایی ها دنبال یک هدف دوم هم هستند و آن اینست که هرچه که از قطعنامه چهارم در بیاید پوشش خوبی خواهد بود که آمریکا مستقل از شورای امنیت با متحدان اروپایی اش تحریم های جداگانه ای را هم علیه ایران اعمال کنند. مثل تحریم بنزین که آمریکا در کنگره تصویب کرد و احتمال دارد که به اجرا در بیاید. یا اینکه کم کم سبب شدند خرید نفت ایران تا ۴۰۰ هزار بشکه در روز کم شود.
بیژن حکمت: من بعید می دانم که شورای امنیت بتواند به چنین توافقی برسد که تحریم های شدیدتر برای نفت و گاز و احیاناً بنزین اعمال شود. همانطور که آقای سازگارا گفتند بیشتر در خارج از چارچوب شورای امنیت خواهند کوشید تحریم ها را پیش ببرند. اما پرسش این خواهد بود چنین تحریم هایی چه اندازه می تواند در سیاست هسته ای ایران اثرگذار باشد و تا چه اندازه آقای خامنه ای می تواند دولت احمدی نژاد را به مصالحه ای در این زمینه وادار کند؟ تجربه جهانی نشان می دهد که این نوع تحریم ها تاکنون در کشورهایی که ساختار سرمایه داری گسترده نداشتند و یا اینکه درآمد نفتی زیاد نداشتند، اثرگذار نبوده است. کوبا بیش از سی سال است در تحریم اقتصادی است. تحریم عراق را شاهدش بودیم. کاری که در آفریقای جنوبی شد چون یک ساختار سرمایه داری پیش رفته داشت.
آقای حکمت نیتجه گیری می کند که در کوتاه مدت و حتی میان مدت نمی شود دید که سران حکومتی ایران در مقابل این تحریم ها به مصالحه ای وادار شوند.
ایرج گرگین در این زمینه با نقطه نظرهای آقای حکمت اظهار موافقت می کند و می افزاید که دولت های بزرگ جهان بیش از این، آنچه را که در ایران می گذرد تحمل نخواهند کرد.
آقای سازگارا نیز معتقد است که پروژه هسته ای ایران پروژه ای بی سرانجام و بیهوده است که دود آن به چشم مردم ایران خواهد رفت. وی می گوید: «تحریم هایی هم که به دنبال این پروژه تحمیل می شود، بهایی است که مبت می پردازد برای تصمیم های غلط. اما اینکه آیا تاثیر می گذارد در تصمیم آقایان یا نه، طبیعی است تحریم ها هیچ رژیمی را ساقط نمی کند ولی فرسوده شان می کند.»
محسن سازگارا، تحریم های برخی شرکت ها مانند دایملر و رویال داچ شل موثرتر از تحریم های دیگر می داند.
به باور بیژن حکمت تحریم ها گرچه برخی رژیم ها را فرسوده می کند، اما همیشه چنین نیست و شرایطی که در ایران به وجود آمده طوری است که دولت حاضر است هر نوع فشاری را بر مردم تحمیل کند تا موقعیت خود را در برابر دولت آمریکا حفظ کند؛ «یعنی شرایط نه جنگ نه صلح... و این دشمنی که لازم دارد که بتواند مسائل داخلی و منطقه ای خود را در پوشش آن حل کند و بتواند از آن نگهداری کند. به نظر من این تصمیمی نیست که فقط با مسئله اتمی در ایران ارتباط داشته باشد. برای اینکه تا ایران بتواند یک بمب هسته ای بسازد هنوز راه درازی در پیش داریم. دولت های آمریکا و اروپا باید ایران را از نظر سیاسی تحت فشار بگذارند انزوای سیاسی آن را تشدید کنند. الان زمانی فرا رسیده که درست مثل دوران بعد از ترور میکونوس، می شود دولت و حاکمیت ایران را به رهبری آقای خامنه ای که مهمترین مانع پیوستن ایران به جامعه جهانی و مهمترین مانع استقرار دموکراسی و تعامل است، به انزوا بکشاند.»
ایرج گرگین: مقامات ایران گفته اند که این کنفرانس در جهت این نیست که کنفرانس واشنگتن را بی اثر کند یا در مقابل آن تشکیل شود. ولی طبیعتاً چنین چیزی هست. کسانی که در این کنفرانس شرکت خواهند کرد، مسئله این که منطقه خاورمیانه باید یک منطقه خالی از سلاح های اتمی باشد را رویش تاکید خواهند کرد. این نکته ای است که منطقی است. تنها در اثر سیاست های غلط دولت ایران است که چنین موضوعی در دستور کار جامعه بین المللی قرار نمی گیرد. سیاست های کنونی دولت ایران به ضرر این مسئله تمام می شود.
محسن سازگارا: به نظر من هر کسی صحبت خلع سلاح هسته ای کند به خصوص منطقه خاورمیانه، کار خوبی است. منتها حکومت ایران با توجه به کارهای تبلیغاتی اش هیچ تاثیر اجرایی در دنیا نخواهد داشت. بیشتر پروگاندهای داخلی خواهد بود.
بیژن حکمت: نکته ای که آقای گرگین دست روی آن گذاشتند، یعنی خاورمیانه عاری از سلاح های هسته ای، می تواند تم این کنفرانس باشد که دقیقاً بیشتر در تقابل با اسرائیل و مسئله اسرائیل خواهد بود. در مورد اسرائیل جهان یک مقدار استثنایی رفتار کرده است. فکر می کنم کنفرانس تهران به این مسئله اشاره کند و بیشتر موضع گیری ها در این زمینه خواهد بود.
پیش از این نشست، واشنگتن میزبان کنفرانسی بود به نام کنفرانس امنیت هسته ای با شرکت سران ۴۷ کشور جهان که از انرژی هسته ای بهره مند اند. کنفرانسی که بر خطر دست یافتن شبکه های تروریستی و القاعده به سلاح هسته ای و جلوگیری از آن تاکید داشت اما آمریکا ایران و کره شمالی را برای حضور در آن دعوت نکرده بود.
در کنفرانس واشنگتن بار دیگر از نگرانی آمریکا و متحدانش درباره هدف برنامه هسته ای ایران سخن به میان آمد. با اینهمه روسیه و چین ضمن ابراز نگرانی های مشابه، تردید خود را درباره مفید بودن تشدید تحریم های فلج کننده علیه ایران، از جمله مخالفت خود با تحریم نفت و گاز را پنهان نکردند. در حالی که تهران هدف از برنامه هسته ای ایران را تولید برق و بهره برداری صلح آمیز از انرژی هسته ای اعلام می کند و رهبر جمهوری اسلامی ایران کاربرد سلاح هسته ای را حرام توصیف می کند، آمریکا می گوید جمهوری اسلامی ایران سر آن دارد که به بمب اتمی مجهز شود. بان گی‌مون، دبیرکل سازمان ملل متحد هم در هفته گذشته از نگرانی های بین المللی در مورد برنامه هسته ای ایران به عنوان یکی از جدی ترین مسائل جهان یاد کرد.
همه اینها در شرایطی است که گفت و گو های آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه و چین، پنج کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل به علاوه آلمان درباره متن پیش نویس قطعنامه چهارم وضع تحریم های جدید علیه ایران ادامه دارد. نتیجه کنفرانس امنیت هسته ای واشنگتن چه بود؟ هدف تهران از برگزاری کنفرانس خلع سلاح و عدم اشاعه چیست؟ این پرسش ها را در استودیوی رادیو فردا در واشنگتن با میهمانان برنامه این هفته دیدگاه ها در میان گذاشتیم: با ایرج گرگین، روزنامه نگار و فعال فرهنگی و دو فعال و تحلیلگر سیاسی، محسن سازگارا و بیژن حکمت.
- نشست سران ۴۷ کشور جهان در کنفرانس امنیت هسته ای در واشنگتن چه بازتابی در رسانه ها داشت؟
ایرج گرگین: بازتاب بسیار مفصلی داشت. اولین کنفرانسی بود در آمریکا که با چنین تعداد از رهبران کشورها تشکیل می شد و نکته مهم این بود گرچه کنفرانس به طور کلی راجع به خلع سلاح بود، تکیه اصلی، نگاه اصلی به ایران بود و مسئله اتهاماتی که به ایران زده می شود که ایران در راه دستیابی به سلاح هسته ای است، تهدیدهایی که از این بابت متوجه ایران است و همچنین سیاستی که دولت جمهوری اسلامی در این زمینه پیش گرفته است. همزمان با تشکیل این کنفرانس دو نکته اساسی از طرف وزیر خارجه آمریکا و رئیس
به نظر من هر کسی صحبت خلع سلاح هسته ای کند به خصوص منطقه خاورمیانه، کار خوبی است. منتها حکومت ایران با توجه به کارهای تبلیغاتی اش هیچ تاثیر اجرایی در دنیا نخواهد داشت.
محسن سازگارا
- در پی دیدار دیمیتری مدودف، رئیس جمهور روسیه با باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا در واشنگتن، روسیه با اعمال تحریم های فلج کننده و تحریم نفت و گاز ایران مخالفت کرد و از تحریم های مشخص و حساب شده دفاع کرد. مقصود چه نوع تحریم هایی است؟
محسن سازگارا: روسیه با تحریم صدور سلاح به ایران هم مخالفت کرده است. برای اینکه منافعش در آنجاست و به ایران اسلحه می فروشد. ضمن اینکه روس ها در پاره ای پروژه های کشور هم حضور دارند و طبیعی است که مدودف هم مثل خیلی رهبران کشورهای دیگر، مثل همه شان، منافع ملی خودشان را نگاه می کند. اینکه چه چیزی از قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل بیاید بیرون، الان معلوم نیست. نمایندگان چین و روسیه گفتند که مذاکرات سازنده بوده. تا اینجای کار آنچه به نظر می رسد مورد توافق کشورهای ۵+۱ قرار گرفته، فشار و تحریم از طریق شرکت های بیمه است، فشار بانکی به خصوص بانک مرکزی بود که روسیه می گفت مخالف است و نمی دانیم چه می گذرد پشت درهای بسته، آیا با این موافقت کردند یا نه، تحریم علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که این یکی شاید چیز بدی نباشد. برای اینکه سازمانی که پول از بیش از ۸۰۰ شرکت در می آورد و با آن آدم سوء سابقه دار استخدام می کند و مردم را می کشد، این کمک بدی نیست اگر جامعه جهانی بکند و لااقل جلوی پول درآوردنش را بتوانند بگیرند و تحریم دیگری تا الان مطرح نشده است که در شورای امنیت مطرح شود. من اعتقاد دارم آمریکایی ها دنبال یک هدف دوم هم هستند و آن اینست که هرچه که از قطعنامه چهارم در بیاید پوشش خوبی خواهد بود که آمریکا مستقل از شورای امنیت با متحدان اروپایی اش تحریم های جداگانه ای را هم علیه ایران اعمال کنند. مثل تحریم بنزین که آمریکا در کنگره تصویب کرد و احتمال دارد که به اجرا در بیاید. یا اینکه کم کم سبب شدند خرید نفت ایران تا ۴۰۰ هزار بشکه در روز کم شود.
- آقای سازگارا از تحلیل های خارج از چارچوب سازمان ملل صحبت کردند. چین با تحریم نفت و گاز ایران مخالفت کرده است. اما درست پیش از این اعلام موضع چین، باراک اوباما گفته بود در تلاش برای جلب حمایت چین است برای تحریم های شدید تر علیه ایران.
من بعید می دانم که شورای امنیت بتواند به چنین توافقی برسد که تحریم های شدیدتر برای نفت و گاز و احیاناً بنزین اعمال شود.
بیژن حکمت
آقای حکمت نیتجه گیری می کند که در کوتاه مدت و حتی میان مدت نمی شود دید که سران حکومتی ایران در مقابل این تحریم ها به مصالحه ای وادار شوند.
ایرج گرگین در این زمینه با نقطه نظرهای آقای حکمت اظهار موافقت می کند و می افزاید که دولت های بزرگ جهان بیش از این، آنچه را که در ایران می گذرد تحمل نخواهند کرد.
آقای سازگارا نیز معتقد است که پروژه هسته ای ایران پروژه ای بی سرانجام و بیهوده است که دود آن به چشم مردم ایران خواهد رفت. وی می گوید: «تحریم هایی هم که به دنبال این پروژه تحمیل می شود، بهایی است که مبت می پردازد برای تصمیم های غلط. اما اینکه آیا تاثیر می گذارد در تصمیم آقایان یا نه، طبیعی است تحریم ها هیچ رژیمی را ساقط نمی کند ولی فرسوده شان می کند.»
محسن سازگارا، تحریم های برخی شرکت ها مانند دایملر و رویال داچ شل موثرتر از تحریم های دیگر می داند.
همزمان با تشکیل این کنفرانس دو نکته اساسی از طرف وزیر خارجه آمریکا و رئیس جمهور ایران مطرح شد. در مقابل تحریم هایی که هدفش تحریم بیشتر ایران بود، رئیس جمهور ایران گفت که آمریکا بدون ایران کارش در منطقه پیش نمی رود؛ با همان ادبیات خاص آقای احمدی نژاد. به نظر من در این نکته یک حقیقتی نهفته است.
ایرج گرگین
- هدف تهران از کنفرانس خلع سلاح چیست؟
ایرج گرگین: مقامات ایران گفته اند که این کنفرانس در جهت این نیست که کنفرانس واشنگتن را بی اثر کند یا در مقابل آن تشکیل شود. ولی طبیعتاً چنین چیزی هست. کسانی که در این کنفرانس شرکت خواهند کرد، مسئله این که منطقه خاورمیانه باید یک منطقه خالی از سلاح های اتمی باشد را رویش تاکید خواهند کرد. این نکته ای است که منطقی است. تنها در اثر سیاست های غلط دولت ایران است که چنین موضوعی در دستور کار جامعه بین المللی قرار نمی گیرد. سیاست های کنونی دولت ایران به ضرر این مسئله تمام می شود.
محسن سازگارا: به نظر من هر کسی صحبت خلع سلاح هسته ای کند به خصوص منطقه خاورمیانه، کار خوبی است. منتها حکومت ایران با توجه به کارهای تبلیغاتی اش هیچ تاثیر اجرایی در دنیا نخواهد داشت. بیشتر پروگاندهای داخلی خواهد بود.
بیژن حکمت: نکته ای که آقای گرگین دست روی آن گذاشتند، یعنی خاورمیانه عاری از سلاح های هسته ای، می تواند تم این کنفرانس باشد که دقیقاً بیشتر در تقابل با اسرائیل و مسئله اسرائیل خواهد بود. در مورد اسرائیل جهان یک مقدار استثنایی رفتار کرده است. فکر می کنم کنفرانس تهران به این مسئله اشاره کند و بیشتر موضع گیری ها در این زمینه خواهد بود.