افزایش ۴۳ درصدی تولید مواد مخدر در افغانستان؛ گزارش مشترکی‌ست که توسط دولت افغانستان و دفتر جرایم مواد مخدر سازمان ملل منتشر شده است.
بر اساس این گزارش در سال ۲۰۱۶ مقدار مواد مخدر تولید شده در افغانستان به چهار هزار و ۸۰۰ تن رسیده در حالیکه سال گذشته این رقم ۳۳۰۰ تن بوده است.
افغانستان عمده‌ترین تولید کننده مواد مخدر جهان محسوب می‌شود. مشکل مواد مخدر علاوه بر اینکه یکی از مشکلات داخلی افغانستان است یک معضل منطقه‌ای و جهانی نیز به حساب می‌آید و مبارزه با آن نیازمند عزم جدی بین المللی است.
به گفته محمد حنیف دانشیار سخنگوی وزارت مبارزه با مواد مخدر افغانستان سه میلیون نفر در افغانستان اعتیاد به مواد مخدر دارند و در ۲۰ استان افغانستان مواد مخدر کشت می‌شود.
ایران نیز به عنوان مسیر عبور مواد مخدر به اروپا درگیر این مشکل است. طبق آماری که اخیرا علی هاشمی، رییس کمیته مربوط به مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام ارایه داده ۴ میلیون نفر در ایران معتاد به مواد مخدر هستند. هاشمی از مرگ روزانه هشت نفر بر اثر مصرف مواد مخدر و اعتیاد روزانه ۱۰۰ نفر به این مواد خبر داد.
اما کشورهای منطقه و جامعه جهانی چگونه می‌توانند با این معضل برخورد کنند؟
در این خصوص گفت‌و‌گویی داشتم با دین محمد مبارز راشدی وزیر پیشین مبارزه با مواد مخدر افغانستان.
دلایل افزایش ۴۳ درصدی تولید مواد مخدر در افغانستان چیست؟ چه ارتباطی بین افزایش نا‌امنی و افزایش تولید مواد مخدر در افغانستان وجود دارد؟
مواد مخدر موضوعی است که به عنوان یک مشکل در افغانستان از آن یاد می‌شود اما ماهیت قضیه ماهیتی فوق العاده کلان است و کشورهای منطقه و جامعه جهانی را شامل می‌شود. از جمله کشورهای مصرف‌کننده، که کنترل مصرف‌شان را نمی‌توانند تغییر دهند. اما آنچه واضح است این است که مواد مخدر و تروریسم دو پدیده هم صنف و هم ماهیت هستند.
همان طور که می‌بینید وضعیت امنیتی افغانستان در سال گذشته و سال قبل از آن بد‌تر شده است. جنگ به مراکز ولایت‌ها کشیده شده است با این شرایط طبعا کنترل حکومت ضعیف می‌شود وعمل به قانون رنگ می‌بازد و کسانی که در کشت مواد مخدر دخیل هستند دست باز پیدا می‌کنند. لذا روزی که من به وزارت مبارزه با مواد مخدر منصوب شدم، این نکته را به گوش پارلمان و حکومت افغانستان رساندم. در سازمان ملل هم این موضوع را مطرح کردم که با این نحو مبارزه که دنیا و حکومت افغانستان با مواد مخدر می‌کند نتیجه ملموسی حاصل نخواهد شد.
همان طور که می‌بینیم مبالغ زیادی صرف این موضوع شده اما همواره مواد مخدر به عنوان تهدیدی برای افغانستان و جامعه جهانی در حال افزایش است.
بسته‌های کشف‌شده در هرات، در راه ایران
خطر مافیای مواد مخدر که گفته می‌شود تا سطوح دستگاه‌های حکومتی افغانستان هم نفوذ کرده تا چه حد جدی است؟ برخی بحث فساد اداری را مطرح می‌کنند. نظر شما چیست؟
طبعا مشکل افغانستان مبارزه با فساد است. مشکل دیگر نبود حکومت داری مناسب است. مشکل دیگر مافیایی است که هم به مواد مخدر آغشته‌اند و هم در مباحث نا‌امنی و کشتار و قتل انسان‌ها دخیل هستند. این گروه‌ها فضای خوبی پیدا می‌کنند. قاچاقچیان مواد مخدر به عنوان یک اهرم فشار
با پول‌های کلان باد آورده قانون را دور می‌زنند و با فساد اداری نمی‌گذارند حکومت به سمت قانون‌مداری پیش رود. چون همان اندازه که قانون تقویت شود به همان اندازه مافیا ضغیف می‌شود و به اهداف خود در زمینه کشت و قاچاق مواد مخدر نمی‌رسند.
به نظرم این بحث‌هایی است که باید از روز اولی که جامعه جهانی در راه کمک به افغانستان گام برداشت به آن توجه می‌شد. متاسانه می‌بینیم این مافیا به راحتی از مواد مخدر تغذیه می‌کند و این مبارزه با مواد مخدر را برای حکومت افغانستان و جامعه جهانی سخت می‌کند.
چه انتظاری از جامعه جهانی برای کمک به حکومت افغانستان برای رویارویی با این مشکل دارید؟
بعضی از کشور‌ها از رهگذر مواد مخدر تاوان‌های زیادی پرداخت می‌کنند ولی در امر مبارزه با آن حتی حضور فیزیکی و کمک‌های مالیشان بسیار ناچیز است. من نمی‌دانم چرا دنیا با این بی‌تفاوتی از کنار این موضوع می‌گذرد.
متاسفانه جامعه جهانی حضوری را که باید در سطح این معضل داشته باشد تاکنون نداشته است. بعضی از کشور‌ها از رهگذر مواد مخدر تاوان‌های زیادی پرداخت می‌کنند ولی در امر مبارزه با آن حتی حضور فیزیکی و کمک‌های مالیشان بسیار ناچیز است. من نمی‌دانم چرا دنیا با این بی‌تفاوتی از کنار این موضوع می‌گذرد. مثلا سالانه ۳۰ هزار جوان در روسیه درگیر مصرف مواد مخدر می‌شوند اما روسیه در مبارزه با این موضوع آن طور که باید حضور ندارد. کشورهای همسایه افغانستان هم به همین نحو.
به طور مشخص از ایران برای مبارزه با مواد مخدر چه انتظاراتی دارید؟
ایران به عنوان همسایه افغانستان در اقدام منطقه‌ای نقش موثری دارد اما متاسفانه به خاطر حضور نیروهای آمریکایی در افغانستان خیلی از مباحث به شکل سیاسی مطرح می‌شود. اتفاقا من در دوره وزارتم این موضوع را با طرف ایرانی مطرح کردم که در امر مبارزه با مواد مخدر برخورد سیاسی نباید صورت گیرد چون بحث جان انسان‌ها و سلامت جامعه مطرح است.
به سادگی می‌توان دید تمام طرف‌های موجود در امر مبارزه با مواد مخدر وظایف خود را به خوبی انجانم نداده‌اند که نتیجه می‌شود این افزایش ۴۳ درصدی.
تنها ایران نیست. برخی کشورهای همسایه افغانستان اصلا در جلسه‌های مبارزه با مواد مخدر حضور نمی‌یابند در حالیکه که کشورشان معبر تروریسم و مواد مخدر است.
منظور شما کشور پاکستان است؟
بله، به طور به مثال. ما استراتژی همکاری‌های منطقه‌ای درست کردیم و آن را برای شش کشور همسایه افغانستان در نشستی در کابل ارایه دادیم. بحث‌هایی وجود دارد که تمام کشورهای منطقه باید به افغانستان کمک کنند و البته حکومت افغانستان هم باید در این زمینه جدی‌تر عمل کند.
عبد الرضا رحمانی فضلی وزیر کشور و دبیر ستاد مبارزه با مواد مخدر ایران مهر امسال خبر از انسداد بخشی از مرزهای شرقی برای جلوگیری از قاچاق مواد مخدر داد. اما آیا انسداد مرز‌ها راهکار مناسبی برای ممانعت از ورود مواد مخدر از کشورهای همسایهٔ شرقی ایران به حساب می‌آید؟
به عقیده من در اغلب این کشور‌ها حتی مقام‌هایی که وظیفه‌شان تامین امنیت و نظم در آن جامعه است به خاطر سود آوری فراوان شاید دست به مواد مخدر دراز کنند و به شکلی برای مافیای مواد مخدر و قاچاقچیان فرصت فراهم کنند. هیچ کشوری از این مساله مستثنی نیست فقط میزان آن متفاوت است.
بسته شدن مرز‌ها یک موضوع است و مبارزه دلسوزانه یک موضوع. ماهیت قضیه به گونه‌ای است که سود آوری مواد مخدر نه تنها سرمایه‌ای است که فساد را در افغانستان گسترش داده بلکه این مساله در کشورهای همسایه ما هم وجود دارد. به عقیده من در اغلب این کشور‌ها حتی مقام‌هایی که وظیفه‌شان تامین امنیت و نظم در آن جامعه است به خاطر سود آوری فراوان شاید دست به مواد مخدر دراز کنند و به شکلی برای مافیای مواد مخدر و قاچاقچیان فرصت فراهم کنند. هیچ کشوری از این مساله مستثنی نیست فقط میزان آن متفاوت است.
پس علاوه بر کنترل مرز‌ها نیاز به تبادل اطلاعات و رهگیری و تعقیب قاچاقچیان بزرگ مواد مخدر در منطقه است. حتما این به خوبی صورت نمی‌گیرد که ما شاهد انتقال مقدار زیادی مواد مخدر به کشورهای اروپایی هستیم.
یکی از برنامه‌های حکومت افغانستان برای مبارزه با کشت خشخاش متقاعد کردن کشاورزان به کشت جایگزین است اما به نظر می‌رسد سود آوری کشت خشخاش نسبت به محصولات دیگر این برنامه را با مشکل مواجه کرده است. نظر شما در این مورد چیست؟
کشت جایگزین بیشتر تبلیغاتی است. افغانستان ۳۴ ولایت دارد و بخش زیادی از زندگی مردم با کشاورزی می‌گذرد. ما چقدر کشت بدیل یا معیشت بدیل برای کشاورز‌ها فراهم کردیم؟
در مجموع بحث اراده سیاسی در مبارزه با مواد مخدر ضعیف است. بحث دیگر بحث امنیت و هم ماهیتی مواد مخدر با تروریسم است.
در مجموع بحث اراده سیاسی در مبارزه با مواد مخدر ضعیف است. بحث دیگر بحث امنیت و هم ماهیتی مواد مخدر با تروریسم است. شما می‌بینید مبارزه با تروریسم دچار ابهام است هم در سطح بین‌المللی و هم در افغانستان. شما شاهد رشد و تنوع و پیچیدگی مبارزه با تروریسم هستید.
بگذریم از اینکه آیا تخریب مزارع کشت خشخاش راه حل درستی است یا نه. در درجه اول باید اراده سیاسی باشد و با فساد و تروریسم مافیای داخلی و با افرادی که در داخل حکومت متهم به دست داشتن در قاچاق مواد مخدر هستند مبارزه شود و بعد بخش کشت جایگزین بحث بعدی است که می‌توان به آن دل بست.