«باید به ما خندید که پراید ۲۰ میلیون تومانی را تحریم کردیم اما برای پراید ۳۰ میلیون تومانی صف کشیدیم»؛ اینگونه متن‌ها چند روزی است که در شبکه‌های اجتماعی فارسی زبان در حال انتشار است.
برخی معتقدند تحریم چند ماهه خرید خودروی صفر با وام ۲۵ میلیون تومانی شکست خورده است.
علی میرزا‌خانی سردبیر روزنامه دنیای اقتصاد در مقاله‌ای با عنوان «کمپین تحریم خرید خودرو شکست خورد؟» نوشته است «استقبال مردم از طرح خرید قسطی خودرو باعث شده مخالفان کمپین تحریم خرید خودرو پرچم پیروزی را به اهتزاز درآورند و اعلام کنند که این استقبال به معنی رضایت مردم از خودروهای داخلی است. این، استنتاجی غلط است؛ همان‌طور که استنتاج اهالی کمپین تحریم خرید خودرو غلط بود که عدم خرید را ناشی از نارضایتی تفسیر کردند. هیچ شکی در این واقعیت نیست که مردم از کیفیت خودروهای داخلی ناراضی هستند چه بخرند و چه به دلایلی نخرند. در همه جای دنیا کالاهایی مثل مسکن و خودرو نه با «پس‌انداز گذشته» که با «پس‌انداز آینده»؛ یعنی وام بانکی خریداری می‌شود و این وام حداقل ٨٠ درصد قیمت خودرو و چه بسا بیشتر را باید پوشش بدهد تا با «سرکوب تقاضا» مواجه نباشیم. وام ٢۵ میلیونی دقیقا همین کار را کرد و با پایان «سرکوب تقاضا» سیل سفارش خرید به سمت خودروسازان سرازیر شد».
اما وام جدید ۲۵ میلیون تومانی چه فرقی با وام‌های گذشته داشت؟
در این وام بر خلاف وام‌های پیشین مراحل اداری ساده‌تر شده بود. بر اساس اعلام شرکت ایران خودرو، مدارک مورد نیاز برای ثبت نام در این طرح کپی شناسنامه و کارت ملی متقاضی و برخی مدارک مشابه روش‌های جاری نقد و اقساط این شرکت است.
رضا تقی‌زاده، معاون بازاریابی و فروش سایپا، با اشاره به اینکه سود این وام ۱۶ درصد تعیین شده، گفته است: «بر اساس دستورالعمل اعلامی در این طرح ۸۰ درصد قیمت خودرو تا سقف ۲۵ میلیون تومان قابل پرداخت بوده و حداکثر تا سقف ۸۴ ماه در قبال ارائه اسناد تجاری به صورت چک یا سفته قابلیت اجرا دارد که بدلیل محدودیت تعداد چک در اختیار مشتریان پیش بینی می‌شود دوره بازپرداخت از چهار سال فرا‌تر نرود».
بر اساس اطلاعات اعلام‌شده، سود اسمی این طرح ۱۶ درصد است اما چون چک‌های ۳ماهه تا ۶ ماهه اخذ می‌شود سود مرکب از خریداران دریافت می‌شود؛ یعنی سود ۳ ماهه شدن چک را هم دریافت می‌کنند که تقریبا معادل سود ۱۹ درصدی می‌شود.
برای آنکه درک بهتری از چگونگی اعطای این وام داشته باشید فرض بگیرید در این طرح فردی قصد خرید پژو ۲۰۶ تیپ دو از کارخانه ایران خودرو را داشت قیمت کارخانه‌ای این خودرو ۳۲ میلیون و ۵۱۷ هزار تومان است طبق جدوال تعیین شده مشتری می‌توانست ۷ میلیون۱۷ ۵ هزار تومان از قیمت خودرو را به صورت پیش پرداخت بپردازد و باقی قیمت خودرو شامل ۲۵ میلیون تومان وام خودرو می‌شد که طی مدت ۴۸ ماه و در هشت چک شش ماهه پرداخت می‌شود. در نهایت با توجه به سود وام، قیمت نهایی این خودرو برای مشتری بیش از ۴۳ میلیون تومان تمام می‌شود.
البته با تخلیه انبار خودرو سازان که حدود ۱۱۰ هزار خودرو تخمین زده می‌شد طرح اعطای وام ۲۵ میلیون تومانی هم پایان یافت.
در حالی طرح فروش با وام ۲۵ میلیون تومانی به روز پنجم رسیده بود، که بانک مرکزی با ارسال نامه‌ای به وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد منابع مالی مورد نیاز برای خرید خودروی تولید داخل توسط بانک‌ها فقط تا سقف ۱۱۰ هزار دستگاه تامین شود و اگر بیش از این باشد تامین مالی تولیدات آتی از این محل میسر نخواهد بود.
البته بعد از پایان طرح اعطای تسهیلات ۲۵ میلیون تومانی، رکود حاکم در بازار خودروهای صفر کیلومتر همچنان ادامه دارد و مردم به دلیل نیاز به نقدینگی برای شرکت در طرح فروش خودرو از طریق تسهیلات اقدام به فروش خودروهای دست دوم خود در چند روز اخیر کرده‌اند.
با روند رخ داده در بازار خودرو همچنان مشخص نیست که این بازار در ایران دوباره رکود را تجربه خواهد کرد یا خیر و اگر دوباره شرایط به انبار بیش از ۱۰۰ هزار خودرو برسد آیا دولت دوباره می‌تواند منابع ارائه چنین طرحی را فراهم کند؟
علی خاکساری، یک کار‌شناس اقتصادی، در گفت‌وگو با تلوزیون دولتی ایران گفته است: «بانک مرکزی جایگاه مستقل دارد و باید تصمیمات مستقل بگیرد و نباید به بانک مرکزی به صورت دستوری اجبار کنیم که منابع مالی خود را که متعلق به همه مردم و کشور است در جای خاصی خرج کند و این کار استقلال بانک مرکزی را زیر سوال می‌برد. اجرای این طرح تاکنون ۳۲۵۰ میلیارد تومان معادل حدود یک میلیارد دلار از منابع بانک مرکزی را به خود اختصاص داد و حدود ۲ هزار میلیارد تومان هم مردم به صورت مستقیم پرداخت کردند».
با تمام اتفاقات رخ داده در بازار خودرو، برخی معتقدند که وام ۲۵ میلیون تومانی عملا فضای تحریم چهار ماهه خرید خودروهای داخلی را شکسته است این تحریم به همراه امید مردم به ورود مدل‌های جدید و رکود اقتصادی سبب کاهش تولید و انبار بیش از ۱۰۰ هزار خودرو در انبار خودرو سازان شده بود.
برخی دیگر هم چنین استدلال می‌کنند که اگر چنین فضایی به‌وجود نمی‌آمد زمینه برای دادن وام ۲۵ میلیون تومانی خودرو با شرایط آسان برای مشتریان فراهم نمی‌شد.
گذشته از نظر موافقان و مخالفان، بر اساس گزارش خبرگزاری ایسنا فروش خودروی پراید رکورد جهانی را شکسته است.
خبرگزاری دانشجویان ایران گزارش داده است در ۱۰ ماه ابتدایی سال جاری میلادی، پرفروش‌ترین خودروی دنیا فورد فیستا بوده است. در این مدت بیش از ۸۰ هزار دستگاه از این خودرو در کل جهان به فروش رسیده است. این در حالی است که به واسطه طرح فروش اقساطی، خودروی پراید تنها در چهار روز به فروش ۲۰ هزار دستگاه رسید.