خبرگزاری رویترز در یک گزارش تحلیلی می‌گوید سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در دوران اجرای تحریم‌های بین المللی نفع زیادی برد و پس از لغو این تحریم‌ها بر ثروت و قدرت اقتصادی خود خواهد افزود.
خبرگزاری رویترز می‌نویسد روحانیت حاکم بر ایران از رشد قدرت اقتصادی سپاه پاسداران حمایت کرده و به خاطر روش‌های موفق آن در دور زدن تحریم‌ها، سرکوب مخالفان در داخل کشور و کمک به متحدان ایران در خارج، به خصوص رژیم بشار اسد در سوریه، به سپاه پاسداران امتیازات و پاداش‌های ویژه‌ای داده است.
اکنون که با لغو تحریم‌ها اقتصاد ایران وارد دوره رونق خواهد شد و به احتمال زیاد سپاه پاسداران از این تغییر بیشترین نفع را خواهد برد. درعین حال رهبران ایران با اختصاص بودجه لازم ادامه فعالیت سپاه پاسداران در بحران‌های منطقه‌ای از جمله جنگ داخلی سوریه را تضمین خواهند کرد.
اما باید به خاطر داشت که این نهاد نظامی هنوز از شر تحریم‌ها خلاص نشده است. دولت آمریکا تاکید کرده که «تحریم‌های قانونی آن کشور علیه حمایت ایران از تروریسم، نقض حقوق بشر و فعالیت‌های موشکی» ادامه خواهند یافت واین تحریم‌ها علیه بخش‌هایی از سپاه پاسداران و تعدادی از فرماندهان و مسئولین این نهاد تصویب شده و اجرا می‌شوند.
یک تاجر ایرانی ساکن دوبی که با چند شرکت وابسته به سپاه پاسداران معامله دارد می‌گوید: «هیچ شانسی برای رقابت با شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران وجود ندارد. در بسیاری از موارد حتی بدون اینکه وارد مناقصه شوند قرارداد‌ها به این شرکت‌ها محول می‌شوند.»
اما سپاه پاسداران نشان داده که به خوبی از منافع و قدرت اقتصاد ی خود دفاع می‌کند و در سال‌های اخیر که تحریم‌های بین المللی، ایران را در بازار و نظام مالی بین المللی منزوی کرده بود، این نهاد تضعیف نشد.
یک مقام سابق حکومت ایران و از نزدیکان به حسن روحانی گفت: «حتی در دشوار‌ترین شرایط اقتصادی کشور بودجه فعالیت‌های داخلی و خارجی سپاه پاسداران هیچ تغییری نکرد.»
سپاه پاسداران ابتدا در سال‌های پس از جنگ ایران و عراق جای پای اقتصادی خود را محکم کرد و در دوران هشت ساله ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد بر قدرت و نفوذ اقتصادی خود افزود.
نقش خارجی سپاه پاسداران
سپاه پاسداران طی دهه‌های اخیر در مقابل قدرت‌های منطقه‌ای رقیب مثل عربستان سعودی و یا در برابر آمریکا، با حمایت از گروههای مسلح شیعه جنگ‌های نیابتی را در لبنان، عراق، سوریه و یمن هدایت کرده است.
یک مقام ارشد امنیتی در ایران: «سپاه پاسداران و واحد قدس سرمایه‌های اصلی ایران در سطح منطقه هستند، یعنی نقاطی که ما مصمم هستیم از متحدان خود و ملل تحت ستم دفاع کنیم. تمام جناح‌های حکومت ایران در مورد این موضوع توافق نظر دارند. فردی که ثروتمند باشد می‌تواند به دوستانش کمک بیشتری بکند.»
با حل بحران هسته‌ای و کاهش تنش در روابط با غرب ایران قصد ندارد به این سیاست‌ها پایان دهد. کاملا برعکس جمهوری اسلامی ایران امیدوار است که با کاهش فشار اقتصادی بر کشور و پایان تحریم‌ها بتواند منابع مالی بیشتری به فعالیت‌های برونمرزی خود اختصاص دهد.
یک مقام ارشد امنیتی در ایران معتقد است که منابع مالی سپاه و بازوی برون مرزی آن یعنی واحد قدس، افزایش خواهد یافت. به گفته او «سپاه پاسداران و واحد قدس سرمایه‌های اصلی ایران در سطح منطقه هستند، یعنی نقاطی که ما مصمم هستیم از متحدان خود و ملل تحت ستم دفاع کنیم. تمام جناح‌های حکومت ایران در مورد این موضوع توافق نظر دارند. فردی که ثروتمند باشد می‌تواند به دوستانش کمک بیشتری بکند.»
ایران تاکنون میلیارد‌ها دلار صرف حمایت از رژیم بشار اسد کرده و در ماههای اخیر واحدهای نظامی زبده خود را برای آموزش ارتش سوریه و امور اطلاعاتی - امنیتی به آن کشور اعزام کرده است. تعداد تلفات نظامیان ایرانی در سوریه از جمله فرماندهان سپاه و بسیج در ماههای اخیر افزایش یافته و کار‌شناسان خارجی معتقدند حداقل سه هزار پرسنل نظامی ایران در سوریه مستقرند.
رونق اقتصادی و قدرت بیشتری سپاه پاسداران
یک مقام ایرانی دیگر گفت با بهبود وضع اقتصادی کشور بودجه فعالیت‌های برونمرزی سپاه نیز افزایش خواهد یافت. او افزود: «کاملا مشخص است که رهبران کشور بودجه بیشتری به سپاه خواهند داد. ما خواهان جنگ و بحران نیستیم ولی کمک به متحدان خود را ادامه خواهیم داد.»
در داخل کشور نیز از نگاه رهبران ایران سپاه پاسداران در مقابله با دوره‌های مختلف تحریم کشور نقش مهمی ایفا کرده است. یک دیپلمات غربی که با اوضاع ایران کاملا آشنا است سال گذشته تخمین زد که میزان درآمد سپاه از فعالیت‌های اقتصادی بین ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار در سال است.
حکومت ایران هیچگاه حاضر نشده جزییات و ارقام مربوط به فعالیت‌های اقتصادی سپاه را برملا کند. ولی یک مقام وزارت اقتصاد ایران گفت سپاه پاسداران درعرصه‌های مختلف اقتصادی و صنعتی ازجمله انرژی، جهانگردی، تولید خودرو، ارتباطات و ساخت و ساز فعال است.
در پی سرکوب جنبش اعتراضی پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۹ امتیازهای اقتصادی بیشتری به سپاه پاسداران داده شد. به عنوان نمونه یکی از شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران شرکت مخابرات دولتی ایران را به بهای هشت میلیارد دلار خریداری کرد.
او افزود: «شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران درعرصه‌های مختلف اقتصادی کشور فعالند و به آن‌ها کمک کرده تا در برابر تحریم‌های ناعادلانه‌ای که چندین دهه علیه ایران اجرا شده‌اند مقاومت کنند.»
در پی سرکوب جنبش اعتراضی پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۹ امتیازهای اقتصادی بیشتری به سپاه پاسداران داده شد. به عنوان نمونه یکی از شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران شرکت مخابرات دولتی ایران را به بهای هشت میلیارد دلار خریداری کرد.
خاتم النبیاء بازوی سپاه پاسداران در صنعت ساخت و ساز چندین قرار داد بزرگ از جمله یک قرارداد ۱. ۲ میلیارد دلاری برای احداث یکی از خطوط متروی تهران را به دست آورد.
یک تاجر ایرانی ساکن دوبی که با چند شرکت وابسته به سپاه پاسداران معامله دارد می‌گوید: «هیچ شانسی برای رقابت با شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران وجود ندارد. در بسیاری از موارد حتی بدون اینکه وارد مناقصه شوند قرارداد‌ها به این شرکت‌ها محول می‌شوند.»
از سال ۲۰۱۲ و تشدید تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه صادرات نفت و انرژی ایران سپاه پاسداران با راه اندازی عملیات پیچیده‌ای که معمولا از طریق ترکیه و دوبی اجرا می‌شود سعی کرده تحریم‌ها را دور بزند.
یک تاجر فعال در زمینه واردات قطعات و ماشین آلات برای صنعت نفت ایران می‌گوید: «سپاه پاسداران شروع کرد به خریدن صد‌ها شرکت کوچک و متوسط در سراسر کشور و از آن‌ها به عنوان شرکت‌های پوششی و پنهان کردن عملیات خود استفاده می‌کند. این شرکت‌ها در همکاری با شرکت‌های خارجی تحریم‌ها را دور می‌زدنند و در اکثر موارد پول نقد به حساب‌های بانکی در کشورهای همسایه ایران واریز می‌شد.»
رهبران ایران سعی کردند با شرکت‌های وابسته به سپاه جای خالی شرکت‌های خارجی در صنعت نفت و انرژی را پر کنند. ولی تخصص و تجربه آن‌ها در این عرصه محدود است. یک مقام سابق از جناج تندرو حکومت ایران گفت: «سپاه پاسداران وفاداری و تعهد لازم را دارد ولی شرکت‌های وابسته به آن فاقد تخصص، فناوری و توانایی لازم برای اجرای این پروژه‌ها هستند.»
عدم یکپارچگی
سپاه پاسداران که به آیت الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران وفادار است به تبعیت از او ازتوافق هسته ایران با جامعه بین المللی حمایت کرد.
کار‌شناسان معتقدند که سپاه پاسداران یک نهاد و نیروی یکدست و یکپارچه نیست. برخی از فرماندهان سپاه مثل جناح تندرو حکومت، با توافق هسته‌ای با آمریکا و احتمال گشایش بازار ایران به روی شرکت‌های غربی و پایان انزوای اقتصادی کشور موافق نیستند. ولی برخی دیگر از فرماندهان این تغییر را حامل فرصت‌های جدیدی می‌دانند.
اما کار‌شناسان معتقدند که سپاه پاسداران یک نهاد و نیروی یکدست و یکپارچه نیست. برخی از فرماندهان سپاه مثل جناح تندرو حکومت، با توافق هسته‌ای با آمریکا و احتمال گشایش بازار ایران به روی شرکت‌های غربی و پایان انزوای اقتصادی کشور موافق نیستند.
از نگاه برخی از فرماندهان سپاه در دوران پس از لغو تحریم‌ها تهدیدهای خارجی و داخلی افزایش خواهند یافت. ولی برخی دیگر از فرماندهان این تغییر را حامل فرصت‌های جدیدی می‌دانند.
یکی از این فرصت‌های جدید دست یافتن به فناوری و تجهیزات پیشرفته مورد نیاز برای تکمیل پروژه پارس جنوبی است. چندی قبل از لغو تحریم‌ها بیژن زنگنه وزیر نفت ایران گفت پارس جنوبی که بزرگ‌ترین میدان گاز طبیعی جهان است، در سال ۲۰۱۷ قابل بهره برداری خواهد شد.
درعین حال میلیارد‌ها دلار پول مسدود شده ایران در بانک‌های خارجی آزاد خواهد شد. برخی از کار‌شناسان معتقدند از این پول برای واردات کالا و فناوری برای توسعه و نوسازی عرصه‌های مختلف اقتصادی و زیرساختی کشور استفاده خواهد شد.
سپاه پاسداران علاوه بر دریافت بودجه وگرفتن قراردادهای کلان، در عرصه صادرات و واردات نیز از قیمت‌های ترجیحی در عرصه بیمه، کشتیرانی و فعالیت‌های بانکی برخوردار می‌شود.
همزمان با بازگشت شرکت‌های خارجی به ایران، آن‌ها به یک همکار و شریک محلی نیاز خواهند داشت؛ که در پروژه‌های بزرگ، مسلما به معنای همکاری با شرکت‌های وابسته به سپاه پاسدارن خواهد بود.