چهره‌های یک انقلاب

از راست: احمد خمینی، علی خامنه‌ای، محمد بهشتی و محمد جواد باهنر. فرزند آیت‌الله خمینی در پی مرگی که هنوز در مورد آن گزارش و مقاله منتشر می‌شود در گذشت. علی خامنه‌ای پس از درگذشت آیت‌الله خمینی قدرت را در دست گرفت. بهشتی و باهنر هر دو به دست سازمان مجاهدین خلق کشته شدند.

آیت‌الله خمینی؛ نخستین نامی که با «انقلاب» همراه می‌شود. او پیروز شد

محمدرضا پهلوی؛ آخرین شاه ایران. انقلاب علیه او برپا شد.

شاپور بختیار؛ آخرین نخست‌وزیر حکومت شاهنشاهی در ایران. او دبیر کل حزب ایران بود. از مخالفان شاه به شمار می‌رفت و با آیت‌الله خمینی هم سر سازگاری نداشت. زمانی که نخست‌وزیر شد ایران در کوران انقلاب بود. در ۷۷ سالگی در پاریس ترور شد.

نورالدین کیانوری؛ رهبر حزب توده. سازمانی که «چپ» بودن را در تاریخ معاصر ایران پدید آورد. کیانوری در اوایل انقلاب از آیت‌الله خمینی حمایت کرد. سپس روانه زندان شد. از زندان به «اعتراف تلویزیونی» فرستاده شد. در آبان ماه ۱۳۷۸ درگذشت.

«چریک»؛ سازمان‌ چریک‌های فدایی خلق ایران از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین گروه‌های مسلح در جریان انقلاب ایران چهره‌های گوناگونی داشتند (در تصویر حمید اشرف از رهبران این سازمان مرگ: تیر ۱۳۵۵). پس از انقلاب دو پاره و در نهایت نیز سرکوب شدند.

آیت‌الله محمود طالقانی؛ از سرشناس‌ترین روحانیون ایران در زمان انقلاب. نخستین نماز جمعه پس از انقلاب در ایران به امامت او خوانده شد. او پس از انقلاب زمانی به قهر تهران را ترک کرد. تنها تا هفت ماه پس از پیروزی انقلاب زنده بود.

آیت‌الله حسینعلی منتظری؛ قائم‌مقام. او نیز که از مشهورترین چهره‌های انقلاب ایران بود به صف «رانده‌شدگان» پیوست و سال‌ها در حصر خانگی زندگی کرد. از چهره‌های سرشناس هوادار معترضان سال ۱۳۸۸ در آذر ماه همان سال نیز درگذشت.

علی شریعتی؛ از سبزوار تا دمشق. از مشهورترین نظریه‌پردازان انقلاب اسلامی و از چهره‌های سرشناس سیاسی-مذهبی. در روستای کاهک سبزوار به دنیا آمد و در ۴۴ سالگی، پیش از آنکه انقلاب ایران را ببیند در بریتانیا در گذشت. آرامگاه او در دمشق است. برخی از نزدیکان او از رانده‌شدگان انقلاب ایران به شمار می‌روند.

مسعود رجوی و موسی خیابانی؛ رهبران سازمان مجاهدین خلق ایران از جمله هواداران سرسخت انقلاب اسلامی بودند. اما نزدیکی آنها به جریان حاکم چندان به درازا نکشید. موسی خیابانی در سال ۱۳۶۰ در درگیری مسلحانه کشته شد و مسعود رجوی در زمان جنگ ایران و عراق در عراق پایگاهی برپا کرد تا قدرت را در دست گیرد. 

مرتضی مطهری؛ اسلام، انقلاب، فلسفه. او از دیگر نظریه‌پردازان انقلاب اسلامی به‌شمار می‌رود. پیش از انقلاب استاد دانشگاه بود. پس از انقلاب به ریاست «شورای انقلاب» رسید. در اردیبهشت ۱۳۵۸ به دست گروه «فرقان» کشته شد. آیت‌الله خمینی پس از مرگ او گفت «مطهری پاره تن اسلام و حاصل عمر من بود».

مهدی بازرگان (نخستن نخست‌وزیر پس از انقلاب) همراه آیت‌الله خمینی و اکبر هاشمی رفسنجانی. بازرگان از بنیان‌گذاران نهضت آزادی ایران بود و اکبر هاشمی رفسنجانی از اعضای شورای انقلاب اسلامی و از موسسان حزب جمهوری اسلامی.

ابوالحسن بنی‌صدر؛ نخستین رئیس‌جمهور. او پیش از پیروزی انقلاب به استقبال آیت‌الله خمینی در پاریس رفت. در هواپیمایی که او را به ایران بازگردند، همراه او شد. نخستین رئیس‌جمهوری ایران بود. در سال ۱۳۶۰ از ایران گریخت.

مهدی بازرگان، ابراهیم یزدی و دیگر اعضای نخستین دولت ایران پس از انقلاب. 

کریم سنجابی؛ جبهه ملی. او (در تصویر نفر اول از چپ) از بنیان‌گذاران جبهه ملی و از هواداران محمد مصدق (نفر چهارم از راست) بود. با سابقه طولانی فعالیت سیاسی، پس از انقلاب نخستین وزیر خارجه ایران شد؛ مقامی که ۵۵ روز بیشتر در آن نماند. 

صادق قطب‌زاده؛ اعدام به اتهام «کودتا». او از مشاوران آیت‌الله خمینی در پاریس بود. پس از انقلاب به ریاست رادیو و تلویزیون دولتی ایران رسید. در فروردین ۱۳۶۱ به اتهام «کودتا» بازداشت و در شهریور همان سال اعدام شد. در تصویر همراه ابراهیم یزدی در حال حمل پیکر علی شریعتی.

داریوش فروهر؛ حزب ملت. او از جمله سه نفری بود (همراه کریم سنجابی و شاپور بختیار) که در خرداد ۱۳۵۶ به محمدرضا پهلوی نامه نوشت و خواست تا به حکومت استبدادی پایان دهد. دبیرکل حزب ملت ایران بود قبل و بعد از انقلاب به زندان افتاد و قربانی قتل‌های سیاسی شد که از دامن انقلاب درآمد.

آیت‌الله محمد کاظم شریعتمداری. موسس حزب جمهوری خلق مسلمان ایران و از سرشناس‌ترین روحانیون شیعه. او نیز در اوایل انقلاب به صف رانده‌شدگان پیوست. او از نخستین مراجع سرشناس شیعی بود که با «ولایت فقیه» مخالفت کرد. در فروردین ۱۳۶۵ درگذشت. 

محمد صادق صادقی گیوی؛ «خلخالی». دو روز پس از پیروزی انقلاب ایران با حکم آیت‌الله خمینی «حاکم شرع دادگاه‌های انقلاب» شد. نام او با اعدام‌های بسیاری گره خورده است. در آذر سال ۱۳۸۲ درگذشت.