حوزه اقتصاد ایران احتمالا بیشترین تاثیر را از پیامدهای توافق اتمی ایران و شش قدرت جهانی خواهد گرفت.
در این میان تایید این توافق از سوی قانونگذاران آمریکایی و یا دست کم رد نشدن آن با حق وتوی رئیس‌جمهوری آمریکا شرایط را برای لغو یا تعلیق بخشی از تحریم‌های آمریکا علیه ایران در حوزه‌های هسته‌ای، فروش نفت و نقل و انتقالات بانکی مهیا می‌کند.
Your browser doesn’t support HTML5
گزارش رضا جمالی در مورد تاثیر توافق هسته ای بر اقتصاد ایران
شاهین فاطمی استاد اقتصاد در پاریس درباره چگونگی بررسی وضعیت تحریم‌ها در کنگره آمریکا به رادیو فردا می‌گوید: «باید به دو صورت نگاه کنیم. یکی تحریم‌هایی که خود آمریکا دارد که بعضی‌هایش از زمان انقلاب شروع شده. آنهایی که کنگره آمریکا تصویب کرده به هیچ وجه تغییری نکرده و تغییری هم نخواهد کرد. چون تا زمانی که کنگره در دست جمهوری‌خواهان است، آن مصوبات کنگره به قوت خودش باقی است. جایی که اوباما اختیار دارد در آن مورد تسهیلاتی ممکن است برقرار کنند.»
در همین حال بسیاری از کار‌شناسان اقتصادی تایید توافق وین در کنگره آمریکا را دست کم در کوتاه مدت برای اقتصاد ایران مطلوب می‌دانند.
باید به دو صورت نگاه کنیم. یکی تحریم‌هایی که خود آمریکا دارد که بعضی‌هایش از زمان انقلاب شروع شده. آنهایی که کنگره آمریکا تصویب کرده به هیچ وجه تغییری نکرده و تغییری هم نخواهد کرد. چون تا زمانی که کنگره در دست جمهوری‌خواهان است، آن مصوبات کنگره به قوت خودش باقی است. جایی که اوباما اختیار دارد در آن مورد تسهیلاتی ممکن است برقرار کنند.شاهین فاطمی، استاد اقتصاد در پاریس
مهرداد عمادی، کارشناس اقتصاد در لندن می گوید: «در کوتاه مدت اثرش را خیلی سریع خواهیم دید. الان می‌بینیم که قراردادهایی مثل قرارداد بوئینگ با ایران یا قراردادهای تجاری سرمایه‌گذاری نفتی که الان شرکت‌های نفتی آمریکا بسیار تمایل دارند در حوزه‌های دریای خزر و آزادگان فعال باشند منتظر تصویب کنگره هستند و خب این رقابت در قراردادهای اقتصادی با ایران نه تنها برای شرکت‌های آمریکایی مثبت خواهد بود، مهم‌تر از آن و خیلی بیشتر از این‌ها دست ایران را باز خواهد گذاشت که قراردادهای بهتری در مثلا‌ً مناقصه‌ها از اروپا و ژاپن و کره بگیرد. چون شرکت‌های بااعتبار آمریکایی وارد این بازی شده‌اند. در حقیقت این یک بازی برد برد خواهد بود. ولی برد بیشتر اینجا شامل ایران خواهد بود. »
در همین راستا شاهین فاطمی استاد اقتصاد در پاریس معتقد است که تسریع آزادشدن پول‌های بلوکه شده و سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی ایران می‌تواند بخشی از پیامدهای تایید توافق هسته‌ای وین در کنگره آمریکا باشد؛ «دو اتفاق مهم در آینده در اقتصاد ایران باید پیش‌بینی کرد. یکی زمانی است که پول‌های ایران آزاد شود. این خودش خیلی تغییر ایجاد خواهد کرد اگر درست عمل شود. مسئله دوم مسئله سرمایه‌گذاری است. مخصوصا‌ً در قسمت نفت با از بین رفتن مصوبات و این مطالب در عرض شش ماه یک سال آینده به احتمال زیاد شرکت‌های بزرگ نفتی در صنایع نفت ایران سرمایه‌گذاری می‌کنند. از نظر کلی برای اینکه اقتصاد ایران بتواند به اقتصاد دنیا مرتبط شود کمی بیشتر طول می‌کشد. چون ایران باید عضو سازمان تجارت جهانی شود و تا امروز هم آمریکاست که جلوی این کار را گرفته.»
طبق قوانین ایالات متحده آمریکا رئیس‌جمهوری این کشور می‌تواند اجرای هر قانونی از کنگره را به مدت شش ماه به تاخیر بیاندازد. اما تحریم‌هایی که توسط کنگره تصویب شده و به صورت قانون درآمده نیازمند فسخ دوباره از سوی کنگره است.
به اعتقاد گودرز ابتداری، تحلیل‌گر اقتصاد سیاسی و مشاور اقتصادی در امارات متحده عربی، آن بخش از تحریم‌های کنگره آمریکا علیه ایران هم نخواهد توانست به طور جدی بر روند مناسبات اقتصادی ایران با جهان مانع ایجاد کند.
من فکر نمی‌کنم که تاثیر عمده‌ای خواهد داشت تحریم‌ها، حتی اگر ادامه داشته باشد. ضمن اینکه بسیاری از آن تحریم‌ها تحریم‌های اداری بودند که با امضای رییس جمهورهای سابق پرزیدنت کار‌تر و بعد حتی در دوره آقای کلینتون هم اعمال شدند بر ایران. قسمت عمده‌ای از این‌ها روی یک سری موارد خیلی اختصاصی حاکم است و مسائل خیلی ویژه‌ای را تحریم می‌کند علیه ایران که با توجه به جو مثبتی که الان حداقل تا یک سال و نیم آینده در ایالات متحده آمریکا وجود دارد و هنوز هم مشخص نیست که رییس جمهور بعدی چه کسی خواهد بود، این گشایش‌های اولیه دیدی که در دستگاه دیپلماسی ایالات متحده به وجود آمده نسبت به ایران موثر خواهد بود، حتی در آینده و در دوره رییس جمهورهای بعدی.»گودرز ابتداری، کارشناس اقتصادی در امارات متحده عربی
گودرز ابتداری می گوید: «من فکر نمی‌کنم که تاثیر عمده‌ای خواهد داشت تحریم‌ها، حتی اگر ادامه داشته باشد. ضمن اینکه بسیاری از آن تحریم‌ها تحریم‌های اداری بودند که با امضای رییس جمهورهای سابق پرزیدنت کار‌تر و بعد حتی در دوره آقای کلینتون هم اعمال شدند بر ایران. قسمت عمده‌ای از این‌ها روی یک سری موارد خیلی اختصاصی حاکم است و مسائل خیلی ویژه‌ای را تحریم می‌کند علیه ایران که با توجه به جو مثبتی که الان حداقل تا یک سال و نیم آینده در ایالات متحده آمریکا وجود دارد و هنوز هم مشخص نیست که رییس جمهور بعدی چه کسی خواهد بود، این گشایش‌های اولیه دیدی که در دستگاه دیپلماسی ایالات متحده به وجود آمده نسبت به ایران موثر خواهد بود، حتی در آینده و در دوره رییس جمهورهای بعدی.»
این مشاور اقتصادی در دولت ابوظبی معتقد است که تایید توافق هسته‌ای وین در کنگره آمریکا در نخستین مرحله به گسترش روابط اقتصادی ایران با اتحادیه اروپا و سرانجام با آمریکا منجر خواهد شد.
او می‌گوید «در واقع فکر نمی‌کنم تغییر عمده‌ای در رابطه اقتصادی بین ایران و ایالات متحده در کوتاه مدت اتفاق بیافتد. باور من این است که بلافاصله بعد از اعلام برداشتن تحریم‌ها روابط اقتصادی ایران با غرب گسترش خواهد یافت، به خصوص اتحادیه اروپا. در شرایط امروز دنیا واقعیت این است که از نظر اقتصادی مرزبندی به آن شکل وجود ندارد. یعنی در هر حال بخش‌هایی از صنایع و کنسرن‌های بین‌المللی که تاحدودی مراکزشان در ایالات متحده آمریکا است در این مبادلات تجاری با ایران شرکت خواهند داشت. اگر این تحریم‌ها به کلی برداشته شود، مطمئنا‌ً روابط اقتصادی ایران با ایالات متحده هم تاثیر خواهد گرفت و گشوده خواهد شد.»
با اینحال گفته شده که بخشی از تحریم‌های آمریکا در بخش‌های تروریسم و حقوق بشر و همچنین تحریم‌های یک جانبه این کشور که پیش از مطرح شدن مسئله پرونده هسته‌ای ایران اجرا می‌شدند لغو یا تعلیق نخواهند شد.
این در حالی است که آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در ماه‌هایی که گفت‌وگوهای هسته‌ای در لوزان سویس و وین اتریش در جریان بود بار‌ها بر لغو فوری تمامی تحریم‌ها همزمان با امضای توافق هسته‌ای تاکید کرده بود.
رهبر جمهوری اسلامی پیشتر گفته بود «اینکه آمریکایی‌ها تکرار می‌کنند که ما قرارداد با ایران می‌بندیم و بعد نگاه می‌کنیم ببینیم اگر به قرارداد عمل کردند، تحریم‌ها را برمی‌داریم، این حرف حرف غلط و غیرقابل قبولی است. رفع تحریم‌ها باید بدون هیچ فاصله‌ای در هنگام رسیدن به توافق انجام گیرد. یعنی رفع تحریم جزو توافق است.»
حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، نیز در همان زمان اعلام کرد که طرف ایران در گفت‌وگوهای هسته‌ای کنگره آمریکا نیست بلکه گروه ۵+۱ است.
به اعتقاد بسیاری از کار‌شناسان اقتصادی در میان تمامی تحریم‌های وضع شده علیه پرونده هسته‌ای ایران هیچ تحریمی به اندازه تحریم‌های مالی و بانکی و همچنین تحریم فروش نفت به ایران فشاری وارد نکرد. از این‌رو لغو و یا تعلیق این تحریم‌ها جان تازه‌ای به اقتصاد ایران خواهد داد.
کامران دادخواه، استاد اقتصاد در آمریکا می گوید: «بدون شک بهترین و بالا‌ترین منفعتش برای ایران در حوزه بانکی و انتقال پول است. برای اینکه در فاصله‌ای که این تحریم‌ها از نظر مالی و بانکی بر ایران بوده، از یک طرف یک سری کشور‌ها پول‌های ایران را بلوکه کردند. هند و چین نمونه این هستند. هزینه دوم هزینه نقل و انتقال پول بوده. به خاطر اینکه ایران از عضویت در سویس کنار گذاشته شده بوده بسیاری از اوقات پرداخت بین‌المللی پول دچار اشکال بوده و مثلا‌ً دوبی و کشورهای دیگر و بسیاری تاجران این کشور‌ها از این ماجرا استفاده‌های زیادی کردند. مسئله سوم فساد است. به خاطر اینکه امکان نقل و انتقال پول نبوده کسانی وارد شدند و گفتند شما پولتان را به ما بدهید و من می‌گذارم در این بانک و غیره. چیزی که در مطبوعات ایران هم در مورد آن صحبت شده است. بنابراین برداشته شدن این محدودیت‌ها درباره نقل و انتقال پول و مسائل بانکی، بسیار بسیار به نفع ایران خواهد بود و هزینه‌ها را هم کم خواهد کرد.»