عدنان خاشقجی، بازرگان سعودی و سوداگر اسلحه، در پایان یک زندگی مملو از زرق و برق، بدهکاری و رسوایی بر اثر ابتلا به بیماری پارکینسون در ۱۶ خرداد ۱۳۹۶ درسن ۸۱ سالگی در گذشت.
نام عدنان خاشقجی درایران بیشتر به خاطر ماجرای ایران-کنترا که به ماجرای ایران گیت و ماجرای مک فارلین نیز موسوم است، بر سر زبان‌ها افتاد. این ماجرا در فاصله ۲۹ مرداد ۱۳۶۴ و اسفند ۱۳۶۵ در دور دوم ریاست جمهوری رونالد ریگان، رئیس جمهوری آمریکا، رخ داد.
به نوشته روزنامه گاردین بریتانیا که شرح مختصر زندگی او را در آگهی درگذشت‌اش آورده، عدنان خاشقجی با ایجاد ارتباط میان کارگزاران و سیاستمداران ایران و اسرائیل راه را برای فروش مخفیانه ۱۵۰۰ موشک آمریکایی به جمهوری اسلامی هموار کرد.
رسوایی ایران-کنترا
در آن زمان جمهوری اسلامی در محاصره تسلیحاتی بود و دولت ریگان امیدوار بود که با فروش این موشک‌ها به جمهوری اسلامی، تواماً به دو هدف خود یعنی آزادی گروگان‌های آمریکایی در بیروت و تامین بودجه شورشیان کنتراهای نیکاراگوئه دست یابد. کنگره آمریکا تامین بودجه و کمک‌های مالی دولت آمریکا به این شورشیان را ممنوع اعلام کرده بود.
بر پایه برنامه کاخ سفید، اسرائیل تقبل کرده بود که ۱۵۰۰ موشک به ایران بفروشد و در مقابل با انتقال عواید دریافتی به آمریکا، به همان شمار موشک از این کشور دریافت کند. در این میانه، دریافت کنندگان ایرانی قول دادند که همه توان خود را برای آزاد سازی گروگان‌های آمریکایی در بیروت به کار گیرند.
در این ارتباط، رونالد ریگان، رابرت مک فارلین مشاور پیشین امنیت ملی را برای نزدیک شدن بیشتر و گفت‌و‌گو با جناح‌های میانه‌رو در ایران از جمله هاشمی رفسنجانی به ایران فرستاد ولی این ماموریت شکست خورد.
سرگرد الیور نورث، از شورای امنیت ملی آمریکا، در انتقال بخشی از درآمد حاصل از فروش سلاح برای تامین بودجه شورشیان کنترا یا جبهه آزادی بخش ملی ساندینیست ها دست داشت.
در ایران، این ماجرا با ارسال نامه منوچهر قربانی‌فر به وسیله فتح الله امید نجف آبادی (نماینده دور اول مجلس و قاضی شرع اصفهان) به آیت‌الله منتظری مطرح شد و در نهایت روزنامه لبنانی الشراع این ماجرا را فاش کرد.
فاش شدن این ماجرا در آمریکا که با سقوط یک هواپیمای باری آمریکا بر فراز نیکاراگوئه کلید خورد، رونالد ریگان را واداشت که در سال ۱۹۸۷ به طور رسمی از مردم آمریکا و کنگره معذرت‌خواهی کند و بر حقیقت ماجرای ایران–کنترا صحه بگذارد.
ثروت افسانه‌ای
نقش عدنان خاشقجی در ماجرای ایران–کنترا به‌هیچ وجه اولین کار دلالی و واسطه گری او نبود. او در ارتباط دولت‌های مختلف با پیمانکاران و شرکتهای تسلیحاتی شهرت جهانی داشت و در آمد سرشاری را نصیب خود کرد.
به گزارش روزنامه گاردین، سنای آمریکا در پایان یک بررسی در سال ۱۹۷۵ اعلام کرد که شرکت تسلیحاتی لاکهید ۱۰۶ میلیون دلار و همچنین شرکتهای نورتراپ و ریتیون به ترتیب ۵۴ و ۲۳ میلیون دلار به عدنان خاشقجی پرداخت کرده‌اند. همین بررسی نشان داد که او به عنوان یک واسطه ۵۴ میلیون دلار از یک شرکت فرانسوی برای جوش دادن یک معامله فروش تانک و ۷ میلیون دلار از یک شرکت هلی کوپتر سازی در بریتانیا دریافت کرده است. علاوه بر این درآمد های دلالی، شرکتهای لاکهید و نورتروپ آمریکایی در یک مرحله دیگر به ترتیب ۱۰۰ و ۳ میلیون دلار به عدنان خاشقجی پرداخت کردند.
دلالی عدنان خاشقجی یکی از علل اصلی برای تصویت «قانون اقدامات فساد آمیز خارجی سال ۱۹۷۷» آمریکا است که پرداختن رشوه به مقام‌های خارجی، از سوی شرکت‌ها و نهادهای آمریکایی، برای کمک به عقد قراردادهای تجاری و تسلیحاتی را منع می‌کند.
زندگی پر زرق و برق
به گزارش وب سایت «دیفنس وان»، خاشقجی که خود را بازرگان می‌نامید و انتساب لقب دلال اسلحه به خود را رد می‌کرد، با واسطه‌گری و ارتباط و اتصال شرکتهای تسلیحاتی با دولت‌های خریدار و یا نمایندگان آنها به یکی از ثروتمندترین افراد مبدل شد و میزان ثروت او در یک برهه به ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون پوند رسید.
خاشقجی دوست خانواده سلطتنی عربستان سعودی بود، با بزرگان هالیوود نشست و برخاست داشت، در جای جای دنیا خانه و آپارتمان داشت. او همچنین صاحب یک کشتی بسیار لوکس بود که سرانجام آن را در سال ۱۹۸۷ به قیمت ۳۰ میلیون دلار به دونالد ترامپ (رئیس جمهور فعلی آمریکا)، فروخت.
امپراتوری خاشقجی پس از سال ۱۹۸۷ و رسوایی ایران – کنترا و پوزش خواهی رونالد ریگان رو به افول گذاشت. او درهمان سال در سوئیس بازداشت شد و به اتهام اخاذی و فریب کاری به آمریکا مسترد گردید ولی در نهایت در یک دادگاه فدرال تبرئه شد و به زندگی پر زرق و برق خود ادامه داد که هزینه روزانه آن ۲۵۰ هزار دلار بود.
ارتباط با خانواده سعودی
خاشقجی، زاده مکه (۲۵ ژوئیه ۱۹۳۵)، یکی از فرزندان پزشک مخصوص ملک سعود بود که کار دلالی را در سن ۲۱ در حالیکه دانشجوی یک کالج در آمریکا بود آغاز کرد و ۱۵۰ هزار دلار بابت جوش دادن یک معامله ۳ میلیون دلاری برای فروش کامیون به مصر دریافت کرد. او هیچ‌وقت تحصیلات‌اش در آمریکا را به پایان نرساند.
در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی که عربستان مبالغ قابل توجهی از پول‌های حاصله از فروش نفت را برای خرید سلاح و تجهیزات مصرف می‌کرد، خاشقجی موسوم به «آقای کار چاق‌کن» رابط دوستانش در خانواده سعودی با دوستان غربی‌اش در کارخانه‌های تسلیحاتی آمریکا و بریتانیا بود.
خاشقجی با کسب شهرت و تجربه در کار دلالی، حق کمیسون خود را به تدریج به ۱۵ در صد معاملات منقعد شده افرایش داد و از این راه به ثروت افسانه ای دست یافت.
او در دوران حیات خود سه بار ازدواج کرد و هشت فززند از خود به جای گذاشت. یکی از همسران او که در سال ۱۹۹۱ با او ازدواج کرد، شاه پری زنگنه، شهروند ایرانی بود که برخی از رسانه‌های جمهوری اسلامی او را «الهه تجارت» نامیده‌اند.