ایران و کشورهای ۵+۱ روز یکشنبه به توافقی دست یافتند که موقتا قسمت قابل توجهی از برنامه هسته‌ای تهران را از روز دوشنبه ۲۰ ژانویه، به ازای برداشته شدن برخی از تحریم‌های غرب متوقف می‌کند.
این توافق، در عمل، دکمه توقفی برای برنامه هسته‌ای ایران است که می‌تواند مبنایی برای رسیدن به یک توافق دراز مدت باشد. چنین توافقی موجب می‌شود ایران زمان بیشتری را برای به دست آوردن اورانیوم غنی شده لازم برای تهیه یک بمب، در صورت تمایل به دنبال کردن یک برنامه نظامی، نیاز داشته باشد، اما در عین حال می‌تواند در صورتی که تغییر عقیده داد، از مفاد آن بر گردد.
دولت اوباما توافق موقت را گامی مهم در جهت توقف تلاش‌های هسته‌ای ایران نامیده و می‌گوید این گام به مذاکره کنندگان بین المللی فرصت بیشتری برای رسیدن به یک توافق جامع و پایدار در زمینه برنامه هسته‌ای ایران و تضمین آن خواهد داد که این برنامه تنها برای اهداف صلح آمیز مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا، کا‌ترین اشتون، که نمایندگی ۶ دولت ایالات متحده، روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا و آلمان را بر عهده داشت گفت اکنون طرفین توافق از آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهند خواست که بر اجرای توافق نظارت کند.
وی اظهار کرد: «ما از آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهیم خواست که فعالیت‌های نظارتی لازم در زمینه برنامه هسته‌ای ایران را به انجام رساند.»
اوباما ماه گذشته در کنفرانسی در واشینگتن گفته بود تنها یک احتمال ۵۰ – ۵۰ برای مذاکره در زمینه یک توافق جامع وجود دارد. وی روز یکشنبه اعلام کرد که توقع آن را ندارد که یک توافق دراز مدت به راحتی حاصل شود. از سوی دیگر، چنین توافقی با مخالفت تندروهای ایران و رهبران اسرائیل و نیز انتقاد‌های سفت و سخت برخی از قانونگذاران آمریکا همراه است که، علیرغم احتمال وتو از سوی باراک اوباما، تهیدید به وضع تحریم‌های بیشتر علیه ایران کرده‌اند.
این دوره از مذاکرات هسته‌ای، که به توافق ژنو انجامید، بر چارچوب کلی‌تر برنامه «اقدام مشترک» امضا شده از سوی ایران و گروه ۵+۱، تمرکز یافت که به بازرسان آژانس بین المللی هسته‌ای اجازه بازرسی از سایت‌های هسته‌ای ایران را داده و تهران را ملزم به تعلیق فعلایت‌های هسته‌ای حساسش می‌سازد.
اما، مسائل اصلی چون تفسیر از عبارتی که می‌گوید «ایران برنامه تحقیق و توسعه از (R & D) تحت نظارت، از جمله برنامه تحقیق و توسعه جاری غنی سازی خود را که با هدف انباشت اورانیوم غنی شده صورت نمی‌گیرد، ادامه خواهد داد» احتمالا دیر‌تر و در دور بعدی مذاکرات هسته‌ای مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
این احتمال وجود دارد که تهران متن را این چنین تفسیر کند که ایران مجاز است سطح و پیچیدگی برنامه تحقیق و توسعه سانتریفیوژ‌های خود (در برخی سایت‌های هسته‌ای مانند فردو، نطنز و اراک) را گسترده‌تر از حال حاضر سازد، و ا ستدلال کند که چنین کاری از چارچوب توافق هسته‌ای تخطی نمی‌کند.
از سوی دیگر، گروه ۵+۱ متن را چنین تفسیر کند که تهران نمی‌بایست بیش از این در برنامه تحقیق و توسعه سانتریفیوژ‌هایش پیش رود.
بهبود وضعیت اقتصادی
اما در حال حاضر، از دیدگاه سیاسی دولت روحانی، ادامه مذاکرات به شیوه‌ای مثبت و پیش رونده، حیاتی است، چرا که این موافقت‌های ادامه دار و پیشرفت‌های دو جانبه کلید بهبود وضعیت اقتصادی و تقویت حیات سیاسی حکومت ایران است.
اینکه ایران توانسته است بخشی از ارزش پول خود را در چند ماه پس از روی کار آمدن حسن روحانی بازیابد، برای تهران خبری مسرت بخشی است. بسیاری از بخش‌های تجاری نیز شاهد بهبود در وضعیت، افزایش میزان فروش و سود خود بوده‌اند.
تهران، به واسطه تصویر پیشرفت در مذاکرات هسته‌ای، همچنین قادر به ارتقا وضعیت اقتصادی خود از طریق تقویت و ارتقاء ارتباطات تجاریش، به ویژه در صنعت نفت با کشورهایی چون هند، چین و دیگر کشورهای آسیایی است.
در نتیجه، تا زمانی که مسائل اصلی و جزییات برنامه هسته‌ای مورد بررسی هستند، این تحرکات مثبت، ولو کوتاه مدت، احتمالا تهران را به موقعیت اقتصادی قبلی خود بازخواهد گرداند و و موقعیت ایران از نظر ژئوپلتیکی و مهم‌تر از آن اقتصادی، تقویت خواهد کرد.
هجمه مجدد تندروها
از سوی دیگر، مسئله حائز اهمیت دیگر این است که آیا چالش‌های اجتماعی سیاسی دیگری جز مسئله توافق با ۵+۱ وجود دارد یا نه. نکته جالب اینجاست که بزرگ‌ترین چالش بر سر راه توافق هسته‌ای ایران، نه رسیدن به یک توافق با اعضای ۵+۱، که رسیدن به توافقی با تندروهایی است که هجمه‌های خود را در طول هفته‌های اخیر از سر گرفته‌اند. این روند در طول هفته‌های اخیر پررنگ‌تر شده است.
لازم است خاطرنشان شود که گرچه اختلاف میان تفسیر از اینکه آیا ایران می‌تواند به تحقیق و راه اندازی سانتریفیوژ‌های پیشرفته‌تر بپردازد یا نه یکی از نکات کلیدی در اجرای توافق است، این موضوع بیشتر یک دغدغه دراز مدت به شمار می‌آید و از این روی دیر‌تر در مسیر مذاکرات بدان رسیدگی خواهد شد. آنچه هم اکنون از اهمیت بیشتری جهت رسیدگی برخوردار است، هجمه دوباره محافظه کارهاست.
این برای نخستین بار پس از انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری است که مسئله مذاکرات هسته‌ای به مرکز توجه بازمی گردد و شکاف میان ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران را نمایان می‌کند.
این هفته تندروها از یک مناسبت برای برگزاری راهپیمایی در شهرهای مختلف کشور جهت تقویت قدرت خود استفاده کردند. گروهی در مناطق مختلف کشور، با اشاره به مهدی کروبی، میرحسین موسوی و هوادارن سیاسی آن‌ها شعار «مرگ بر فتنه‌گر» سر دادند. به علاوه، احمد خاتمی، یکی از روحانیون تندروی ایران، در سخنرانی‌ای گفت: فتنه گران می‌بایستی بدانند میدان برای آن‌ها باز نشده است و ملت ما از اینکه پست‌های حساس دولتی به برخی از فتنه گران واگذار شده‌اند بسیار خشمگین هستند.
نمایندگان مجلس ایران هم طرحی را جهت غنی سازی ۶۰ درصدی اورانیوم، یعنی بیشتر از میزان توافق شده با کشورهای گروه ۵+۱ (انگلیس، آمریکا، فرانسه، چین، روسیه و آلمان)، پیشنهاد کرده‌اند.
از سوی دیگر رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، ۲۱ دی ماه در شبکه «جام جم» تلویزیون دولتی گفت، دولت این کشور «در حال حاضر به غنی‌سازی ۶۰ درصدی نیازی ندارد» با این همه افزوده است «اگر این طرح به قانون تبدیل شود، چاره‌ای جز تمکین نداریم».
این تحرکات سیاسی از این روی اهمیت دارند که می‌توان آن‌ها را به دو شکل تعبیر و تفسیر کرد؛ نخست اینکه یا تندروها به راستی در تلاشند با تصویب این طرح دولت را وادار به انجام این اعمال سازند و یا اینکه تندروها در حال استفاده از مجلس برای فشار وارد کردن به جامعه بین المللی و به ویژه کشورهای گروه ۵+۱ هستند.
------------------------------------------
یادداشت‌ها بیانگر نظر نویسندگان آنهاست و نه بازتاب دیدگاه‌های رادیو فردا.
این توافق، در عمل، دکمه توقفی برای برنامه هسته‌ای ایران است که می‌تواند مبنایی برای رسیدن به یک توافق دراز مدت باشد. چنین توافقی موجب می‌شود ایران زمان بیشتری را برای به دست آوردن اورانیوم غنی شده لازم برای تهیه یک بمب، در صورت تمایل به دنبال کردن یک برنامه نظامی، نیاز داشته باشد، اما در عین حال می‌تواند در صورتی که تغییر عقیده داد، از مفاد آن بر گردد.
دولت اوباما توافق موقت را گامی مهم در جهت توقف تلاش‌های هسته‌ای ایران نامیده و می‌گوید این گام به مذاکره کنندگان بین المللی فرصت بیشتری برای رسیدن به یک توافق جامع و پایدار در زمینه برنامه هسته‌ای ایران و تضمین آن خواهد داد که این برنامه تنها برای اهداف صلح آمیز مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا، کا‌ترین اشتون، که نمایندگی ۶ دولت ایالات متحده، روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا و آلمان را بر عهده داشت گفت اکنون طرفین توافق از آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهند خواست که بر اجرای توافق نظارت کند.
وی اظهار کرد: «ما از آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهیم خواست که فعالیت‌های نظارتی لازم در زمینه برنامه هسته‌ای ایران را به انجام رساند.»
اوباما ماه گذشته در کنفرانسی در واشینگتن گفته بود تنها یک احتمال ۵۰ – ۵۰ برای مذاکره در زمینه یک توافق جامع وجود دارد. وی روز یکشنبه اعلام کرد که توقع آن را ندارد که یک توافق دراز مدت به راحتی حاصل شود. از سوی دیگر، چنین توافقی با مخالفت تندروهای ایران و رهبران اسرائیل و نیز انتقاد‌های سفت و سخت برخی از قانونگذاران آمریکا همراه است که، علیرغم احتمال وتو از سوی باراک اوباما، تهیدید به وضع تحریم‌های بیشتر علیه ایران کرده‌اند.
این دوره از مذاکرات هسته‌ای، که به توافق ژنو انجامید، بر چارچوب کلی‌تر برنامه «اقدام مشترک» امضا شده از سوی ایران و گروه ۵+۱، تمرکز یافت که به بازرسان آژانس بین المللی هسته‌ای اجازه بازرسی از سایت‌های هسته‌ای ایران را داده و تهران را ملزم به تعلیق فعلایت‌های هسته‌ای حساسش می‌سازد.
اما، مسائل اصلی چون تفسیر از عبارتی که می‌گوید «ایران برنامه تحقیق و توسعه از (R & D) تحت نظارت، از جمله برنامه تحقیق و توسعه جاری غنی سازی خود را که با هدف انباشت اورانیوم غنی شده صورت نمی‌گیرد، ادامه خواهد داد» احتمالا دیر‌تر و در دور بعدی مذاکرات هسته‌ای مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
این احتمال وجود دارد که تهران متن را این چنین تفسیر کند که ایران مجاز است سطح و پیچیدگی برنامه تحقیق و توسعه سانتریفیوژ‌های خود (در برخی سایت‌های هسته‌ای مانند فردو، نطنز و اراک) را گسترده‌تر از حال حاضر سازد، و ا ستدلال کند که چنین کاری از چارچوب توافق هسته‌ای تخطی نمی‌کند.
از سوی دیگر، گروه ۵+۱ متن را چنین تفسیر کند که تهران نمی‌بایست بیش از این در برنامه تحقیق و توسعه سانتریفیوژ‌هایش پیش رود.
بهبود وضعیت اقتصادی
اما در حال حاضر، از دیدگاه سیاسی دولت روحانی، ادامه مذاکرات به شیوه‌ای مثبت و پیش رونده، حیاتی است، چرا که این موافقت‌های ادامه دار و پیشرفت‌های دو جانبه کلید بهبود وضعیت اقتصادی و تقویت حیات سیاسی حکومت ایران است.
اینکه ایران توانسته است بخشی از ارزش پول خود را در چند ماه پس از روی کار آمدن حسن روحانی بازیابد، برای تهران خبری مسرت بخشی است. بسیاری از بخش‌های تجاری نیز شاهد بهبود در وضعیت، افزایش میزان فروش و سود خود بوده‌اند.
تهران، به واسطه تصویر پیشرفت در مذاکرات هسته‌ای، همچنین قادر به ارتقا وضعیت اقتصادی خود از طریق تقویت و ارتقاء ارتباطات تجاریش، به ویژه در صنعت نفت با کشورهایی چون هند، چین و دیگر کشورهای آسیایی است.
در نتیجه، تا زمانی که مسائل اصلی و جزییات برنامه هسته‌ای مورد بررسی هستند، این تحرکات مثبت، ولو کوتاه مدت، احتمالا تهران را به موقعیت اقتصادی قبلی خود بازخواهد گرداند و و موقعیت ایران از نظر ژئوپلتیکی و مهم‌تر از آن اقتصادی، تقویت خواهد کرد.
هجمه مجدد تندروها
از سوی دیگر، مسئله حائز اهمیت دیگر این است که آیا چالش‌های اجتماعی سیاسی دیگری جز مسئله توافق با ۵+۱ وجود دارد یا نه. نکته جالب اینجاست که بزرگ‌ترین چالش بر سر راه توافق هسته‌ای ایران، نه رسیدن به یک توافق با اعضای ۵+۱، که رسیدن به توافقی با تندروهایی است که هجمه‌های خود را در طول هفته‌های اخیر از سر گرفته‌اند. این روند در طول هفته‌های اخیر پررنگ‌تر شده است.
لازم است خاطرنشان شود که گرچه اختلاف میان تفسیر از اینکه آیا ایران می‌تواند به تحقیق و راه اندازی سانتریفیوژ‌های پیشرفته‌تر بپردازد یا نه یکی از نکات کلیدی در اجرای توافق است، این موضوع بیشتر یک دغدغه دراز مدت به شمار می‌آید و از این روی دیر‌تر در مسیر مذاکرات بدان رسیدگی خواهد شد. آنچه هم اکنون از اهمیت بیشتری جهت رسیدگی برخوردار است، هجمه دوباره محافظه کارهاست.
این برای نخستین بار پس از انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری است که مسئله مذاکرات هسته‌ای به مرکز توجه بازمی گردد و شکاف میان ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران را نمایان می‌کند.
این هفته تندروها از یک مناسبت برای برگزاری راهپیمایی در شهرهای مختلف کشور جهت تقویت قدرت خود استفاده کردند. گروهی در مناطق مختلف کشور، با اشاره به مهدی کروبی، میرحسین موسوی و هوادارن سیاسی آن‌ها شعار «مرگ بر فتنه‌گر» سر دادند. به علاوه، احمد خاتمی، یکی از روحانیون تندروی ایران، در سخنرانی‌ای گفت: فتنه گران می‌بایستی بدانند میدان برای آن‌ها باز نشده است و ملت ما از اینکه پست‌های حساس دولتی به برخی از فتنه گران واگذار شده‌اند بسیار خشمگین هستند.
نمایندگان مجلس ایران هم طرحی را جهت غنی سازی ۶۰ درصدی اورانیوم، یعنی بیشتر از میزان توافق شده با کشورهای گروه ۵+۱ (انگلیس، آمریکا، فرانسه، چین، روسیه و آلمان)، پیشنهاد کرده‌اند.
از سوی دیگر رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، ۲۱ دی ماه در شبکه «جام جم» تلویزیون دولتی گفت، دولت این کشور «در حال حاضر به غنی‌سازی ۶۰ درصدی نیازی ندارد» با این همه افزوده است «اگر این طرح به قانون تبدیل شود، چاره‌ای جز تمکین نداریم».
این تحرکات سیاسی از این روی اهمیت دارند که می‌توان آن‌ها را به دو شکل تعبیر و تفسیر کرد؛ نخست اینکه یا تندروها به راستی در تلاشند با تصویب این طرح دولت را وادار به انجام این اعمال سازند و یا اینکه تندروها در حال استفاده از مجلس برای فشار وارد کردن به جامعه بین المللی و به ویژه کشورهای گروه ۵+۱ هستند.
------------------------------------------
یادداشت‌ها بیانگر نظر نویسندگان آنهاست و نه بازتاب دیدگاه‌های رادیو فردا.