مساله هولوکاست پای ظریف را در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۳ به مجلس کشاند، و یک بار دیگر هم این اتفاق افتاده، با این فرق که این بار به مجلس احضار شد تا پاسخگو باشد که چرا وی در مصاحبه با نشریه نیویورکر مخالف برپایی نمایشگاه سالانه هولوکاست است.
این اعتراض به ظریف در حالی است که ظریف مخالفتی با برپایی نمایشگاه مزبور ابراز نداشته است. آنچه ظریف گفته این است که برپایی نمایشگاه با یک سازمان مردم‌نهاد (NGO) است و دولت در برپایی آن نقش ندارد. او افزود که نه خودش و نه حسن روحانی نیز در آن نمایشگاه شرکت نمی‌کنند.
همین موضعگیری ظریف در مصاحبه با نیویورکر موجب شد کریمی قدوسی نماینده مشهد از ظریف پرسش کند که: «چه ضرورتی دارد آقای ظریف درخصوص فعالیت‌های مردمی و خودجوش در جمهوری اسلامی در برگزاری نمایشگاه» هولوکاست اظهارنظر کند. و اینکه «این اقدامات به نفع رژیم صهیونیستی تمام می‌شود» و -آنطور که کریم قدوسی توصیف کرده- «نه به نفع برگزاری نمایشگاه افسانه هولوکاست».
روزنامه جوان (نزدیک به سپاه پاسداران) چنین موضعی را موضع «غیر عزتمندانه» ظریف دانسته بود. از این رو، کریمی قدوسی همین اظهار نظر ظریف را دستمایه سوالی از او در صحن علنی مجلس قرار داد.
جالب اینکه ظریف مساله انکار هولوکاست را (که حتی آیت‌الله خامنه‌ای نیز بر آن اصرار دارد) پروژه‌ای امنیتی می‌داند. او در صحن علنی مجلس خطاب به کریمی قدوسی گفت: «تا زمانی که من وزیر امور خارجه هستم نخواهم گذاشت پروژه صهیونیستی امنیتی سازی ایران من جمله از طریق تخریب چهره و حیثیت ملی تحت انکار هولوکاست تحقق یابد.»
نمایشگاه کاریکاتور هولوکاست نمایشگاهی است که چند سال اخیر در ۲۵ اردیبهشت برابر با روز تأسیس کشور اسرائیل برگزار می‌شود. برپایی این نمایشگاه تاکنون از سوی یونسکو، آلمان و اتریش محکوم شده است. ظریف با موضعگیری خود اصرار داد بفهماند که مساله انکار هولوکاست بیش از همه به سود اسرائیل تمام می‌شود. همانطور که از اظهارات ظریف به نشریه نیویورکر بر می‌آید او تلاش دارد بین موضع دولت ایران و افراد مستقل که دست اندرکاران نمایشگاه هولوکاست هستند فاصله روشنی ترسیم کند.
اما، این تمام درد سرهای ظریف در مساله هولوکاست نیست. این موضوع پیش از این نیز برای ظریف درد سرساز شده و در همان شش ماه اول وزارتش پایش را به مجلس کشانده بود. روشن است که ظریف تعمد دارد به هر قیمتی که شده از انکار هولوکاست فاصله بگیرد.
از جمله مورد نخست آن بود که ظریف در صفحه توئیتر خود در شهریور ۹۲، سال نوی یهودی، روش‌هشانا، را به یهودیان جهان تبریک گفت. اما، وقتی کریستی پلوسی (دختر نانسی پلوسی رییس پیشین مجلس نمایندگان امریکا) با تشکر از ظریف به طعنه گفت «ممنون! سال نو با پایان دادن به انکار هولوکاست از سوی ایران شیرین‌تر می‌شود»، ظریف در پاسخ چنین نوشت که: «ایران «هرگز» هولوکاست را انکار نکرده است. مردی [احمدی‌نژاد] که گمان می‌رفت هولوکاست را انکار کرده، رفته است».
اما، در مورد دوم کار ظریف دشوار‌تر شد. فرید زکریا خبرنگار شبکه سی ان ان در مصاحبه‌ای به ظریف گفت «افسانه دانستن هولوکاست» نه صرفاً توسط احمدی‌نژاد بلکه توسط رهبر جمهوری اسلامی نیز در سایتش بیان شده است. ظریف، اما، چنین استنباطی از سخن خامنه‌ای را «اشتباه ترجمه» دانست و هولوکاست را جنایتی هولناک و نسک‌کشی توصیف کرد.
متن آنچه خامنه‌ای در تاریخ ۱۸/۱۱/۸۴ گفته این است که: «آزادی بیان - که آن‌ها دم از آن میزنند - به آن‌ها اجازه نمیدهد که در باب افسانهی کشتار یهودیان - معروف به هولوکاست - کسی تردید بکند».
اشتباه ترجمه‌ای که ظریف مدعی بود، هرگز در سایت رهبر جمهوری اسلامی اصلاح نشد که هیچ؛ موج دوم حملات به او در داخل کشور را نیز دامن زد.
مورد سوم، اما، موضعی روشن بود. او در مصاحبه با شبکه تلویزیونی زد. دی. اف آلمان، تاکید کرد که کشتار یهودیان را نمی‌توان انکار کرد و افزود که باید از تکرار چنین جنایتی جلوگیری کرد.
ظریف و مسأله هولوکاست
آنچه از نقل سخنان ظریف دانسته می‌شود اینکه وی قویاً درصدد است دامن جمهوری اسلامی را از افسانه بودن هولوکاست بزداید. اما چرا؟
پاسخ در آن است که او به خوبی در یاد دارد که انکار هولوکاست توسط احمدی‌نژاد بدانجا منتهی شد که در نوامبر ۲۰۰۵، مجمع عمومی سازمان ملل متحد با صدور یک قطعنامه اولا انکار هولوکاست را تقبیح کرد و ثانیا در تجلیل از آن، روز بیست و هفتم ژانویه هر سال را به یادبود قربانیان آن فاجعه، روز «جهانی یادمان هالوکاست» نامگذاری کرد.
ظریف به عنوان سفیر وقت ایران نزد سازمان ملل به هنگام تصویب این قطعنامه، انزوای مطلق جمهوری اسلامی را به عنوان تنها کشوری که به قطعنامه رأی منفی داد، به یاد می‌آورد. او در خاطر دارد که مسکو یکی از بانیان آن قطعنامه بود و حتی دمشق (متحد استراتژیک جمهوری اسلامی) به عنوان یکی از موافقان قطعنامه پیشنهادی اسرائیل، امریکا، کانادا و روسیه، به آن رأی مثبت داد تا آن قطعنامه به «اجماع آراء» و بدون مخالفت هیچ کشوری حتی کشورهای مسلمان و عرب به تصویب برسد.
ظریف به خوبی واقف است که مسأله افسانه دانستن هولوکاست، منحصر به احمدی‌نژاد نیست. خامنه‌ای نیز با او هم نظر است. نادرست دانستن ترجمه موضع خامنه‌ای، توجیه ناموجهی بود که ظریف از خود ابداع کرده بود.
موضع رهبر جمهوری اسلامی در بهمن ۸۴ (که بسان احمدی‌نژاد هولوکاست را افسانه خوانده بود) مجوزی شد تا دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه میزبان «همایش بین‌المللی بررسی هولوکاست» باشد. از آمریکا و متحدان اروپایی‌اش گرفته تا دبیر کل سازمان ملل و واتیکان آن همایش را محکوم کردند.
نتیجه برگزاری آن همایش آن شد که کشورهای اروپایی، دفتر مطالعات وزارت خارجه ایران را در فهرست تحریم خود برای خودداری از هر همکاری پژوهشی گنجاندند. این تحریم در مرداد ۹۲ پس از تشکیل دولت حسن روحانی برداشته شد.
نتیجه:
به شرحی که گفته شد ظریف تاکنون در سه مورد و هر سه در هنگام مواجهه با مخاطبان خارجی، افسانه خواندن هولوکاست را نفی کرده است. بار چهارم نیز او در مصاحبه با نیویورکر برپایی نمایشگاه هولوکاست را بر دوش افراد غیر دولتی انداخت تا مسئولیتی متوجه دولت نشود. اما مشکل آنجاست که خامنه‌ای خود منکر هولوکاست است.
این همه هوشمندی که ظریف از خود نشان می‌دهد تا در دام انکار هولوکاست نیافتد، همه زمانی بر باد می‌رود که مخالفانش در مجلس انکار هولوکاست را از فرمایشات رهبر جمهوری اسلامی می‌دانند. اینجا جایی است که ظریف دیگر نمی‌تواند متوسل به اشتباه ترجمه شود.
ظریف دیپلمات هوشمندی است که می‌داند نباید در خارج از کشور در «دام انکار هولوکاست» بیافتد. اما، کمال استیصال او آنجاست که در داخل کشور در «دام اصرار انکار هولوکاست» توسط خامنه‌ای می‌افتد.