پرونده مجموعه کليساهای متعلق به ارامنه در ايرا،ن در سی ودومين اجلاس کميته ميراث جهانی سازمان يونسکو در ايالت کبک کانادا، مطرح و به تصويب اين کميته رسيد.
اين اجلاس از روز ۱۲ تير و به مدت نه روز آغاز به کار کرده است.
عبدالرسول وطندوست، سرپرست هيئت اعزامی از ايران به اجلاس يونسکو، در اين مورد به خبرگزاری نیمه رسمی دانشجویان ایران، ايسنا، گفت:«با اين پرونده، هيچ مخالفتی نشد و به محض طرح و ارايه آن توسط ايکوموس، نمايندگان چند کشور به طرفداری و حمايت از آن صحبت کردند. از جمله، نماينده کانادا به دليل آماده کردن چنين پروندهای، از ايران قدردانی کرد و مراکش، تونس، کنيا و چند کشور ديگر در حمايت از اين پرونده صحبت کردند.
وی اشاره کرد که اين مجموعه ثبت شده شامل سه کليسای اصلی با نام های قره کليسا يا سنت تادئوس، سنت استپانوس، زور زور و چند بنای اطراف آنها، همراه دهکدهها و قبرستان است.
قره کليسا، کليسای تادئوس مقدس، که در نزديکی شهر ماکو، در شمال غرب ايران قرار دارد، به دليل وجود قبر «تادئوس مقدس» که در سال ۶۶ ميلادی توسط مخالفان مذهبی خود به قتل رسيد، برای مسيحيان منطقه، به ويژه ارامنه، ارزش مذهبی زيادی دارد.
گفته می شود که از آنجا که تادئوس يکی از حواريون عيسی مسيح و از بنيانگذاران کليسای ارمنی است، از زمان تدفين او، اين محل به صورت يکی از زيارتگاه های مهم ارامنه درآمده است و آنان هر سال در روزهای آخر تيرماه و هفته اول مرداد ماه که مصادف با قتل تادئوس مقدس و پيروان مسيحی او است، در قره کليسا مراسم خاصی بر پا ميدارند.
زيارت مذهبی ارامنه به قره کليسا، سه روز طول می کشد و آنها در طول اين مدت در چادرهايی که اطراف کليسا برپا می کنند، اقامت می کنند.
قره در زبان آذری به معنی سياه است و وجه تسميه اين نام سياه بودن قسمتی از کليساست. ظاهرا ساختمان اصلی کليسا تماما از سنگ های سياه ساخته شده بود که پس از بازسازی، قسمتی از سنگ ها با سنگ های سفيد جايگزين شده است.
اکنون قره کليسا به صورت يکی از مراکز گردشگری با اهميت ايران به شمار می رود و جزو ميراث ملی ايران به ثبت رسيده است.
کليسای مريم مقدس که به نام کليسای «زور زور» نيز معروف است، يکی ديگر از آثار پرونده کليساهای ايران است که در استان آذربايجان غربی شهرستان ماکو و در ۱۲ کيلومتری شمال غرب قره کليسا قرار دارد.
اين کليسا که به حدود سال ۱۲۹۸ ميلادی تعلق دارد، ممکن بود که پس از آب گيری سد بارون در عمق درياچه پشت سد قرار گيرد. به همين دليل، به ارتفاعات کنار درياچه منتقل و در آن نقطه دوباره بازسازی شد.
کليسای چوپان نيز که در غرب شهر مرزی جلفا در ساحل رود ارس و در محدوده استان آذربايجان شرقی قرار دارد، در قرن ۱۶ ميلادی ساخته شده است. گفته ميشود که اين کليسا محل عبادت چوپانان ارمنی ساکن روستاهای اطراف دره شام بوده است.
همچنين کليسای استپانوس مقدس در شش کيلومتری روستای دره شام به فاصله ۱۵ کيلومتری غرب شهر جلفا در استان آذربايجان شرقی واقع است و از قديمی ترين کليساهای جهان به شمار می رود. استپانوس قديس، يکی از نخستين افرادی بود که به دين مسيحيت گرويد و بهدست حواريون وی غسل تعميد يافت.
سبک معماری اين کليسا آميزه ای از شيوه های معماری اورارتو، اشکانی، يونانی و رومی است که پس از به وجود آمدن بناهای شگرف اچميادزين، طادئوس، آختامار و استپانوس به شيوه معماری ارمنی شهرت يافت. در حريم اين کليسا، دو کليسای چوپان و دره شام نيز قرار دارند.
هر سال، ارامنه بسياری از گوشه و کنار ايران به زيارت اين مکان می آيند و در هفته زيارت قره کليسا پس از انجام مراسم زيارت قبر تادئوس، به زيارت اين دير نيز می روند.
در همين حال، آقای وطندوست گفت:«ايران از هم اکنون بايد تلاش کند تا برای سال آينده، مجموعه سازههای آبی ـ تاريخی شوشتر مراحل خود را طی کند و نيز بايد تلاش کند، هر سال دو اثر را برای ثبت در ميراث جهانی پيشنهاد دهد.»