رييس جمهور سوريه طی ديدار يک روزه خود از تهران گفتگوهای گسترده ای را پيرامون ترکيب دولت بعدی عراق، حزب الله لبنان، مذاکرات صلح اسرائيل و فلسطينيان و همچنين مناسبات دو کشور با محمود احمدی نژاد بعمل آورد.
با توجه به حساسيت فراوان تهران و دمشق نسبت به ترکيب دولت بعدی در بغداد انتظار ميرود بازتاب تحولات سياسی روز گذشته در عراق و توافق جناح های سياسی آن کشور پيرامون تشکيل دولت توسط نوری مالکی، با اولويت و اهميت بيشتری در دستور مذاکرات دو جانبه قرار گرفته باشد.
پس از هفت ماه چانه زنی های سياسی، سرانجام روز گذشته نامزدی نوری مالکی برای تصدی پست نخست وزيری مورد تائيد ائتلاف تازه ای از شيعيان آن کشور قرار گرفت. اين ائتلاف که ترکيبی از دولت قانون و ائتلاف ملی است " همبستگی ملی " نام گرفته و در پارلمان عراق دارای ۱۵۹ کرسی است.
نامزدی مالکی
اعلام نامزدی نوری مالکی زمانی قطعيت يافت که عربستان سعودی از ادامه ايستادگی در برابر وی و حمايت از نامزدی اياد العلاوی رهبر گروه ملی گرای العراقيه دست کشيد.
اگرچه حصول توافق پيرامون پست نخست وزيری مهمترين مانع در برابر تشکيل دولت تازه در بغداد را از ميان برداشته است، با اين و جود چانه زنی جناحهای شيعی، سنی ها و کردهای عراق برای اشغال پستهای حساس در دولت همچنان تا مدتها ادامه خواهد يافت.
مهمترين چانه زنی های داخلی در عراق پيرامون پست رياست جمهوری آن کشور خواهد بود که از زمان سقوط صدام تاکنون به کردهای آن کشور واگذار شده بود. در ترکيب تازه دولت عراق ممکن است گروه العراقيه و اياد العلاوی در مورد اشغال اين پست پافشاری کنند.
سوريه و ايران که همواره متهم به مداخله در امور داخلی عراق و پيشگيری از تشکيل دولت با ثبات در بغداد و اعاده امنيت پايدار به آن کشور بوده اند، تجديد نخست وزيری نوری مالکی را در جهت مصالح خود ميبينند.
حزب الله لبنان
طی هفته های اخير و بدنبال انتشار پاره ای از اطلاعات مندرج در گزارش هيات تحقيق سازمان ملل در مورد حادثه ترور رفيق حريری نخست وزير سابق آن کشور در سال ۲۰۰۵ ، مناسبات حزب الله و سعد حريری نخست وزير لبنان در مسير بسيار دشواری قرار گرفته است.
گفته ميشود در گزارش سازمان ملل از چند رهبر و فرمانده حزب الله لبنان به اتهام مشارکت در توطئه قتل رفيق حريری نامبرده شده است. در صورت صحت اين موضوع مناسبات شکننده حزب الله با دولت و نقش اين گروه سياسی- نظامی در ترکيب قدرت لبنان تضعيف خواهد شد.
هر دو کشور ايران و سوريه به حفظ موقعيت حزب الله در لبنان و حضور موثر در آرايش های سياسی و امنيتی آن کشور بسيار علاقمند اند. ايران مايل است که از تمامی ظرفيتهای جغرافيايی و نظامی سوريه در جهت حمايت از حزب الله لبنان استفاده بعمل آيد.
تهران همچنين مصمم است در هر شرايط از وجه المصالحه قرار گرفتن حزب الله لبنان توسط دمشق در هر توافق احتمالی مابين سوريه و اسرائيل پيشگيری بعمل آورد.
صلح اعراب و اسرائيل
امريکا مايل است در صورت حصول پيشرفت در مذاکرات جاری آشتی مابين اسرائيل و دولت خود گردان محمود عباس در ساحل غربی، جغرافيای سياسی منطقه را تغيير دهد. در اين طرح آمريکا نقش سوريه از اهميت فوق العاده برخوردار است.
تنها دو روز پيش از آغاز سفر جاری به تهران، بشار اسد در دمشق با جورج ميچل نماينده ويژه اوباما در مذاکرات صلح خاورميانه به گفتگو نشست. ايران در نقطه مقابل آمريکا، مخالف پيشرفت مذاکرات صلح است و بخصوص از آغاز احتمالی دور تازه مذاکرات مستقيم مابين سوريه و اسرائيل خشنود نيست.
در صورت پيروزی آمريکا در رقابت با ايران بمنظور توسعه نفوذ در سوريه، ايران در منطقه منزوی تر شده و بخصوص فرصت ادامه حمايت از حزب الله لبنان را از دست خواهد داد.
سفر به مرز اسرائيل
طی هفته های اخير بسياری از سيستمهای کامپيوتری ايران، بخصوص در تاسيسات اتمی، مورد حمله کرم سايبری موسوم به استاکس نت قرار گرفته و مختل شده اند. پاره ای از ناظران با توجه به گزارشهايی که در آنها از آمريکا و يا اسرائيل بعنوان منبع ارسال اين کرم سايبری ياد شده، معتقد اند ايران ممکن است طی يک اقدام تلافی جويانه، به يک تحريک نظامی در منطقه مبادرت نمايد.
قرار دادن نام هشت فرمانده سپاه پاسداران و اعضاء دولت محمود احمدی نژاد در ليست تازه متهمين به ارتکاب قتل و ضايع ساختن حقوق بشر توسط آمريکا، بی ترديد خشم جمهوری اسلامی را مضاعف ساخته است. با توجه به اکثريت قاطع نام فرماندهان سپاه در ليست تازه متهمين، احتمال واکنش نظامی غير مستقيم و تلافی جويانه جمهوری اسلامی به دو اقدام ياد شده، ذهن پاره ای از ناظران و کشور های منطقه را بخود مشغول داشته است.
در اين ميان منابع اسرائيلی از سفر روز ۱۳ و ۱۴ اکتبر احمدی نژاد به لبنان و بازديد رييس دولت ايران از مرزهای شمال اسرائيل خبر داده اند. پيش از آغاز سفر جاری اسد به تهران، روزنانه الانباء چاپ کويت طی گزارشی مدعی شده بود که رييس جمهور سوريه با توجه به حساسيتهای نظامی منطقه از رييس دولت ايران خواهد خواست در صورت انجام سفر به لبنان، از عزيمت به مناطق نزديک مرز اسرائيل خودداری نمايد.
اگرچه با در نظر گرفتن طبيعت مناسبات دو کشور، طرح توصيه ای از اين دست توسط " برادر کوچکتر " به " برادر بزرگتر " چندان منطقی بنظر نميرسد، در عين حال گزارش الانباء حاکی از نگرانی محافل عربی در قبال تشنج تازه ای است که حضور احمدی نژاد در مرزهای اسرائيل ميتواند در منطقه ايجاد کند.
مناسبات دو جانبه
رهبران دو کشور ايران و سوريه بسيار مايل اند که از مناسبات دوجانبه فی مابين بعنوان روابط استراتژيکی ياد کنند. اگرچه روابط ايران و سوريه بعد از انقلاب همواره بسيار دوستانه بوده و لی با توجه به نبودن مرز مشترک مابين دو کشور، ناقابل بودن حجم مبادلات اقتصادی و همچنين نفوذ اندک هر يک از دو کشور در نظام سياسی جهان، طبيعت اين مناسبات را در بهترين شرايط ميتوان بسيار دوستانه ناميد.
ايران بخصوص طی ۲۰ سال گذشته، بيشتر از راه ارائه کمکهای مالی و تحويل سوخت مجانی و يا بسيار ارزان قيمت به سوريه سعی در حفظ سطح کنونی مناسبات با دمشق داشته است. با اين وجود حجم مبادلات تجاری دو کشور از ۳۰۰ ميليون دلار در سال فراتر نرفته است.
در سال ۲۰۰۶ ايران با سوريه مبادرت به امضاء يک قرار داد دفاع مشترک کرد. بنظر نميرسد قرار داد دفاعی ياد شده که در آن از " دفاع مشترک در مقابل خطرهای مشترک " ياد شده هرگز فرصت عملی برای عبور از مرزتبليغات سياسی را بدست آورد. به اين ترتيب، " روابط استراتژيکی " تهران – دمشق ميتواند براحتی در قبال حصول توافق سوريه با اسرائيل و بازگشت ارتفاعات جولان به آن کشور بدست فراموشی سپرده شود.
نکته قابل ملاحظه در بازديد رسمی يک روزه بشار اسد از تهران، محدود ساختن ديدار وی از آيت الله خامنه ای رهبر جمهوری، به يک ملاقات ساده و کوتاه تشريفاتی، و در عوض انجام گفتگو های جدی سياسی با محمود احمدی نژاد بود.
نحوه برگزاری و انجام مذاکرات اسد با احمدی نژاد حاکی از افزايش قابل ملاحظه نفوذ رييس دولت ايران در حوزه سياست خارجی است. اين افزايش نفوذ به حدی است که حتی مراسم تشريفاتی اعطاء " نشان عالی جمهوری اسلامی " به رييس جمهور سوريه را نيز، احمدی نژاد شخصا برگزار کرد، حال آنکه به دفعات در گذشته، اعطاء نشان به رهبران خارجی بازديد کننده را رهبر جمهوری اسلامی عهده دار شده بود.
در اين سفر، نشان عالی جمهوری اسلامی ايران توسط دکتر محمود احمدی نژاد برای نخستين بار به رييس جمهوری سوريه به خاطر حمايت وی از ' مقاومت ' در منطقه به ويژه حزب الله لبنان و فلسطين اعطا می شود.
با توجه به حساسيت فراوان تهران و دمشق نسبت به ترکيب دولت بعدی در بغداد انتظار ميرود بازتاب تحولات سياسی روز گذشته در عراق و توافق جناح های سياسی آن کشور پيرامون تشکيل دولت توسط نوری مالکی، با اولويت و اهميت بيشتری در دستور مذاکرات دو جانبه قرار گرفته باشد.
پس از هفت ماه چانه زنی های سياسی، سرانجام روز گذشته نامزدی نوری مالکی برای تصدی پست نخست وزيری مورد تائيد ائتلاف تازه ای از شيعيان آن کشور قرار گرفت. اين ائتلاف که ترکيبی از دولت قانون و ائتلاف ملی است " همبستگی ملی " نام گرفته و در پارلمان عراق دارای ۱۵۹ کرسی است.
نامزدی مالکی
اعلام نامزدی نوری مالکی زمانی قطعيت يافت که عربستان سعودی از ادامه ايستادگی در برابر وی و حمايت از نامزدی اياد العلاوی رهبر گروه ملی گرای العراقيه دست کشيد.
اگرچه حصول توافق پيرامون پست نخست وزيری مهمترين مانع در برابر تشکيل دولت تازه در بغداد را از ميان برداشته است، با اين و جود چانه زنی جناحهای شيعی، سنی ها و کردهای عراق برای اشغال پستهای حساس در دولت همچنان تا مدتها ادامه خواهد يافت.
مهمترين چانه زنی های داخلی در عراق پيرامون پست رياست جمهوری آن کشور خواهد بود که از زمان سقوط صدام تاکنون به کردهای آن کشور واگذار شده بود. در ترکيب تازه دولت عراق ممکن است گروه العراقيه و اياد العلاوی در مورد اشغال اين پست پافشاری کنند.
سوريه و ايران که همواره متهم به مداخله در امور داخلی عراق و پيشگيری از تشکيل دولت با ثبات در بغداد و اعاده امنيت پايدار به آن کشور بوده اند، تجديد نخست وزيری نوری مالکی را در جهت مصالح خود ميبينند.
حزب الله لبنان
طی هفته های اخير و بدنبال انتشار پاره ای از اطلاعات مندرج در گزارش هيات تحقيق سازمان ملل در مورد حادثه ترور رفيق حريری نخست وزير سابق آن کشور در سال ۲۰۰۵ ، مناسبات حزب الله و سعد حريری نخست وزير لبنان در مسير بسيار دشواری قرار گرفته است.
گفته ميشود در گزارش سازمان ملل از چند رهبر و فرمانده حزب الله لبنان به اتهام مشارکت در توطئه قتل رفيق حريری نامبرده شده است. در صورت صحت اين موضوع مناسبات شکننده حزب الله با دولت و نقش اين گروه سياسی- نظامی در ترکيب قدرت لبنان تضعيف خواهد شد.
هر دو کشور ايران و سوريه به حفظ موقعيت حزب الله در لبنان و حضور موثر در آرايش های سياسی و امنيتی آن کشور بسيار علاقمند اند. ايران مايل است که از تمامی ظرفيتهای جغرافيايی و نظامی سوريه در جهت حمايت از حزب الله لبنان استفاده بعمل آيد.
تهران همچنين مصمم است در هر شرايط از وجه المصالحه قرار گرفتن حزب الله لبنان توسط دمشق در هر توافق احتمالی مابين سوريه و اسرائيل پيشگيری بعمل آورد.
صلح اعراب و اسرائيل
امريکا مايل است در صورت حصول پيشرفت در مذاکرات جاری آشتی مابين اسرائيل و دولت خود گردان محمود عباس در ساحل غربی، جغرافيای سياسی منطقه را تغيير دهد. در اين طرح آمريکا نقش سوريه از اهميت فوق العاده برخوردار است.
تنها دو روز پيش از آغاز سفر جاری به تهران، بشار اسد در دمشق با جورج ميچل نماينده ويژه اوباما در مذاکرات صلح خاورميانه به گفتگو نشست. ايران در نقطه مقابل آمريکا، مخالف پيشرفت مذاکرات صلح است و بخصوص از آغاز احتمالی دور تازه مذاکرات مستقيم مابين سوريه و اسرائيل خشنود نيست.
در صورت پيروزی آمريکا در رقابت با ايران بمنظور توسعه نفوذ در سوريه، ايران در منطقه منزوی تر شده و بخصوص فرصت ادامه حمايت از حزب الله لبنان را از دست خواهد داد.
سفر به مرز اسرائيل
طی هفته های اخير بسياری از سيستمهای کامپيوتری ايران، بخصوص در تاسيسات اتمی، مورد حمله کرم سايبری موسوم به استاکس نت قرار گرفته و مختل شده اند. پاره ای از ناظران با توجه به گزارشهايی که در آنها از آمريکا و يا اسرائيل بعنوان منبع ارسال اين کرم سايبری ياد شده، معتقد اند ايران ممکن است طی يک اقدام تلافی جويانه، به يک تحريک نظامی در منطقه مبادرت نمايد.
قرار دادن نام هشت فرمانده سپاه پاسداران و اعضاء دولت محمود احمدی نژاد در ليست تازه متهمين به ارتکاب قتل و ضايع ساختن حقوق بشر توسط آمريکا، بی ترديد خشم جمهوری اسلامی را مضاعف ساخته است. با توجه به اکثريت قاطع نام فرماندهان سپاه در ليست تازه متهمين، احتمال واکنش نظامی غير مستقيم و تلافی جويانه جمهوری اسلامی به دو اقدام ياد شده، ذهن پاره ای از ناظران و کشور های منطقه را بخود مشغول داشته است.
در اين ميان منابع اسرائيلی از سفر روز ۱۳ و ۱۴ اکتبر احمدی نژاد به لبنان و بازديد رييس دولت ايران از مرزهای شمال اسرائيل خبر داده اند. پيش از آغاز سفر جاری اسد به تهران، روزنانه الانباء چاپ کويت طی گزارشی مدعی شده بود که رييس جمهور سوريه با توجه به حساسيتهای نظامی منطقه از رييس دولت ايران خواهد خواست در صورت انجام سفر به لبنان، از عزيمت به مناطق نزديک مرز اسرائيل خودداری نمايد.
اگرچه با در نظر گرفتن طبيعت مناسبات دو کشور، طرح توصيه ای از اين دست توسط " برادر کوچکتر " به " برادر بزرگتر " چندان منطقی بنظر نميرسد، در عين حال گزارش الانباء حاکی از نگرانی محافل عربی در قبال تشنج تازه ای است که حضور احمدی نژاد در مرزهای اسرائيل ميتواند در منطقه ايجاد کند.
مناسبات دو جانبه
رهبران دو کشور ايران و سوريه بسيار مايل اند که از مناسبات دوجانبه فی مابين بعنوان روابط استراتژيکی ياد کنند. اگرچه روابط ايران و سوريه بعد از انقلاب همواره بسيار دوستانه بوده و لی با توجه به نبودن مرز مشترک مابين دو کشور، ناقابل بودن حجم مبادلات اقتصادی و همچنين نفوذ اندک هر يک از دو کشور در نظام سياسی جهان، طبيعت اين مناسبات را در بهترين شرايط ميتوان بسيار دوستانه ناميد.
ايران بخصوص طی ۲۰ سال گذشته، بيشتر از راه ارائه کمکهای مالی و تحويل سوخت مجانی و يا بسيار ارزان قيمت به سوريه سعی در حفظ سطح کنونی مناسبات با دمشق داشته است. با اين وجود حجم مبادلات تجاری دو کشور از ۳۰۰ ميليون دلار در سال فراتر نرفته است.
در سال ۲۰۰۶ ايران با سوريه مبادرت به امضاء يک قرار داد دفاع مشترک کرد. بنظر نميرسد قرار داد دفاعی ياد شده که در آن از " دفاع مشترک در مقابل خطرهای مشترک " ياد شده هرگز فرصت عملی برای عبور از مرزتبليغات سياسی را بدست آورد. به اين ترتيب، " روابط استراتژيکی " تهران – دمشق ميتواند براحتی در قبال حصول توافق سوريه با اسرائيل و بازگشت ارتفاعات جولان به آن کشور بدست فراموشی سپرده شود.
نکته قابل ملاحظه در بازديد رسمی يک روزه بشار اسد از تهران، محدود ساختن ديدار وی از آيت الله خامنه ای رهبر جمهوری، به يک ملاقات ساده و کوتاه تشريفاتی، و در عوض انجام گفتگو های جدی سياسی با محمود احمدی نژاد بود.
نحوه برگزاری و انجام مذاکرات اسد با احمدی نژاد حاکی از افزايش قابل ملاحظه نفوذ رييس دولت ايران در حوزه سياست خارجی است. اين افزايش نفوذ به حدی است که حتی مراسم تشريفاتی اعطاء " نشان عالی جمهوری اسلامی " به رييس جمهور سوريه را نيز، احمدی نژاد شخصا برگزار کرد، حال آنکه به دفعات در گذشته، اعطاء نشان به رهبران خارجی بازديد کننده را رهبر جمهوری اسلامی عهده دار شده بود.
در اين سفر، نشان عالی جمهوری اسلامی ايران توسط دکتر محمود احمدی نژاد برای نخستين بار به رييس جمهوری سوريه به خاطر حمايت وی از ' مقاومت ' در منطقه به ويژه حزب الله لبنان و فلسطين اعطا می شود.