«ما بخشی از طبيعت را ، خواسته و ناخواسته زير آب می بريم»

با آب گيری سد خرسان سه بر روی رودخانه خرسان در منطقه سردشت لردگان در استان چهارمحال و بختياری، آبشار آتشگاه به طول دوکيلومتراست، همراه با روستای آتشگاه و ده روستای ديگر زير آب رفته و اکوسيستم اين منطقه که از مهم ترين تفرج گاه های جنوب ايران و جاذب صدها گردشگر است، نابود می شود.اين در حالی است که مجريان اين طرح می گويند سد خرسان سه موجب رونق منطقه شده و برای اهالی آن جا، اشتغال زايی می کند.

رادیو فردا در گفت وگو با سام خسروی فرد کارشناس محيط زيست ابتدا از او می پرسد آب گيری چنين سدی آيا بيشتر برای آن منطقه و اهالی اش سود به همراه می دارد يا ضرر؟

نکته ای که در ارتباط با فعاليت های بزرگ عمرانی و صنعتی وجود دارد، اين است که در اين گونه موارد يک گزارشی به نام گزارش«ارزيابی محيط زيستی» يا «ارزيابی اثرات زيست محيطی» تهيه می شود.

گفت‌وگوی مانیامنصور با سام خسروی فرد، کارشناس محيط زيست

گفت‌وگوی مانیامنصور با سام خسروی فرد، کارشناس محيط زيست

اين گزارش قرار است به طور کامل و جامع به تمام اثراتی که در طول ساخت و ساز و بعد از آن در يک منطقه ای رخ می دهد، بپردازد و پيش بينی کند که چه اتفاقی در آينده خواهد افتاد؟

نکته مهم در اين ارتباط اين است که تقريبا بخش مهمی از چنين گزارش هايی که به ارزيابی می پردازد در کشور ما شکل فرماليته و نمايشی دارد و طبيعتا چنين موضوعاتی بررسی نمی شود.

چون اگر اين ارزيابی ها انجام می شد، شما سدها و سازه های مختلفی می بينيد که اثرات زيانباری بر محيط زيست باقی گذاشته است.

اگر بخواهم نمونه ای ذکر کنم بايد سد سيوند را نام ببرم که ديديم که چه اعتراضاتی در ارتباط با آن شکل گرفت و بعد هم باعث خشک شدن تالاب بسيار مهم و ارزشمند بين المللی بختگان شد.

حالا اگر واقعا اين سد جديد می تواند منفعتی برای مردم داشته باشد، جای بسی خوشحالی است، ولی تجربه های مشابه نشان داده است که هيچوقت کفه ترازو به سمت نکات مثبت و نقاط قوت سنگين نشده است.

مسئله ديگری که در اين ميان مطرح شده است، مسئله يازده روستايی است که قرار است زمين های اين روستاها خريداری شود. اين سوال مطرح می شود که اين روستائيان بايد به کجا بروند؟ بسياری از آنها به حاشيه شهرها مهاجرت می کنند و مشکلات تازه تری ايجاد می شود.

اما از طرفی، فرماندار آن منطقه گفته است که اين افراد می توانند در کارگاه های سد سازی مشغول به کار شوند.

به نظر شما اين جا به جايی به طور کلی چه تبعاتی می تواند به همراه داشته باشد؟

درمورد اين که می توانند کار کنند و زمينه اشتغالزايی فراهم می شود بايد بگويم طبيعتا وقتی يک پروژه ای در جايی انجام می شود، با خودش يک سری امکانات هم فراهم می کند.

اما اين مسئله بدين معنا نيست که هر کسی که از آنجا گذر کرد، می تواند در آنجا کار کند. چرا که هر نوع کاری نياز به يکسری آموزش های اوليه دارد.

رودخانه خرسان که قرار است سد خرسان سه بر روی آن ساخته می شود ، يکی از اصلی ترين سرشاخه های رود کارون است. فکر نمی کنيد اين مسئله حيات رودخانه کارون را هم تهديد کند و اين رودخانه سرنوشتی مانند زاينده رود پيدا کند؟

جواب اين سوال شما را به نمونه های مشابهی ، از جمله سد سيوند که درکشور به بهره برداری رسيده است، ارجاع می دهم.

می بينيم که اثرات زيانبار ساخت اين سدها و يا سدهای متعددی که بر روی درياچه اروميه ساخته شد را نمی توان انکار کرد.

ما رقمی نزديک به ۶۰۰ سد در کشور داريم که به گفته رئيس سابق سازمان جنگل ها و مراتع، سالی يک دانه از اين سدها بايگانی می شود. بدين معنا که سالی يک سد از فعاليت کنار گذاشته می شود. اين مسئله نشانه مثبتی نيست.

در سال های اخير در ايران با گسترش سدسازی مواجه شده ايم. آيا گسترش سدسازی در يک کشور باستانی مانند ايران ، خطری برای پژوهش های باستان شناسی و يا احتمالا برای مناطقی که احتمال وجود آثار باستانی در آنها هست، محسوب نمی شود؟

طبيعتا همين طور است برای اينکه بخشی از اطلاعات ما در مورد ميراث فرهنگی و حتی ميراث طبيعی هنوز هم کامل و شناخته شده نيست . يعنی ما در واقع هنوز هم اطلاعاتی درباره بسياری مسائل نداريم.

حتی راجع به آنچه که اطلاع هم داريم، سدسازی می تواند خطرناک باشد. به عبارت ديگر ما بخشی از طبيعت و داشته های فرهنگی مان را ، خواسته و ناخواسته زير آب می بريم و معتقد هم هستيم که کار بسيار ارزشمندی می کنيم.

اين در صورتی است که شما اگر ملاحظه کنيد می بيند که سدسازی يکی از فرسوده ترين و قديمی ترين روش های استفاده از نيروی برق- آبی است، به خصوص در کشور ما که ميزان تبخير به شدت بالاست.

در واقع شما با سد سازی نقض غرض می کنيد، به معنای ديگر، آب را پشت سر ذخيره می کنيد و درياچه ای ايجاد می شود که ميزان تبخير آن درياچه به شدت بالاست.

به جای اينکه شما آب را ذخيره کنيد و به زمين هايی هدايتشان کنيد که باعث شود آب در داخل سفره های زيرزمينی ماندگار شود و بتواند به موقع مورد استفاده قرار بگيرد.