زمانی که «بچه روبات» زبان باز می کند

در نگاه اول اصواتی نامفهوم است، که تکرار می کند. اما چند دقيقه ای که به «صحبت هايش» گوش دهيد، يک دفعه از ميان آن صداها يک کلمه به گوشتان می خورد: «قرمز». بعدش هم يکی ديگر: «جعبه». بدين سان است که نخستين روبات ساخته دست بشر مانند نوزاد انسان حرف زدن را فرا می گيرد و اولين واژه های خود را در ارتباط با انسان های آفريننده خود بر زبان می آورد.

مجله علمی «نيو ساينتيست» در گزارشی از نخستين «بچه روبات» دارای توانايی زبان آموزی می نويسد اين جهش به جلو در دنيای ماشين های ساخت دست بشر به منزله آن است که در آينده شاهد روبات هايی خواهيم بود که به شکلی طبيعی تر و با شباهت بيشتری به انسان ها سخن خواهند گفت و به ما کمک خواهند کرد که نحوه زبان باز کردن بچه هايمان را کشف کنيم.

نوزاد انسان بين سن ۶ تا ۱۴ ماهگی از صدا در آوردن سيلاب هاب بی معنی به ادای واژگان معنادار می رسد، روندی طبيعی که کودک برای فراگيری کامل زبان طی می کند. زمانی که چند کلمه کليدی در ذهن بچه جا افتاد، وی ياد می گيرد که واژه ها کجا آغاز و در چه نقطه ای متوقف می شوند و در نتيجه، رفته رفته، سخن گفتن برای وی آسان تر می شود.



يک تيم پژوهشی که از نحوه زبان بازکردن فرزند انسان الهام گرفته اند به سرپرستی «کارولين ليون»، دانشمند رشته علم رايانه از دانشگاه «هرتفوردشاير» بريتانيا روبات انسان نمای نوع «آی کاب» خود با نام «دی چی» را به سيلاب های موجود در زبان انگليسی، يعنی چيزی حدود ۴۰۰۰۰ هجای صوتی متمايز، مجهز کردند. همين توانايی در «دی چی» ( به او اين امکان را داد که مانند نوزاد انسان با سرهم کردن سيلاب ها، صداهای نامفهمومی از خود در آورد.

دانشمندان فوق با ثبت نام از ۳۴ نفر به عنوان معلم زبان داوطلب از آنها خواستند با «دی چی» آنطور رفتار کنند که انگار يک بچه آدم است. دی چی با هرکدام از معلم هايش در جلسه های آموزشی هشت دقيقه ای شرکت کرد و در زمان ميان کلاس ها حافظه اش ذخيره و سپس پاک و مجدد بازنشانی (ريسِت) می شد تا هر جسله جداگانه با هر معلم از اول انجام شود.

در آغاز هر گفت و گو، هر کدام از سيلاب های موجود در واژه نامه «دی چی» نمره مشابهی داشتند. اما به محض شروع جلسه درسی، اين وضعيت تغيير می کرد.

«دی چی» به شکلی برنامه ريزی شده است که ابتدا به حرف طرف مقابل گوش می دهد و پس از آن صحبت می کند، از اين رو، اين روبات سخنگو با شنيدن صحبت های معلم ، گفته های وی را به سيلاب های قابل استفاده برای خود تقسيم و به تعداد استفاده از هر سيلاب آن را نمره بندی می کند و به همين شکل داده های واژه نامه خود را به روز می گرداند و آن دسته هجاهايی که مربيانش به زبان آورده اند را با امتياز بالاتر در گنجينه واژگان خود قرار می دهد. در مرحله بعد که نوبت حرف زدن «دی چی» می رسد احتمال استفاده او از سيلاب هايی که معلم بر زبان رانده بيشتر خواهد بود.

کارولين ليون می گويد اين شيوه زبان آموزی شبيه همان روشی است که نوزادان آدمی به آن ترتيب شروع به تکلم می کنند: «وقتی صداهای خاصی را به دفعات می شنوند، نسبت به آنها حساس می شوند و ترجيح می دهند از اين دست اصوات بيشتر استفاده کنند.»

اين شيوه فراگيری زبان از طريق تقليد توسط «دی چی» به وسيله عبارات تشويقی معلم تقويت می شود. هر زمان که «دی چی» واژه ای معنا دار را به زبان آورد معلم او حرفش را تأييد می کند. «دی چی» به گونه ای طراحی شده که اين قبيل حرف ها و تشويق ها را تشخيص می دهد.

اين ربات هوشمند به سيلاب هايی که مورد تأييد معلمش قرار بگيرند امتياز بالاتری می دهد. البته در اين ميان، احتمال دارد بعضی هجاهای بی معنا هم تصادفاً مورد تشويق معلم قرار بگيرند که درصدی از خطا را شامل می شود اما اين ميزان اشتباه با تکرار آموزش و تکرار روند اصلاح می شود تا، در نهايت، «دی چی» به جايی برسد که فقط رشته هايی از هجاهای معنا دار را بر زبان می آورد.

اگرچه «دی چی» همچنان صداهای بی معنای زيادی را از خود در می آورد، در پايان جلسه آموزشی هشت دقيقه ای، واژه های واقعی بيشتری از دهان او شنيده می شد.

در حال حاضر صداهايی که «دی چی» از خود در می آورد تا رسيدن به يک زبان قابل فهم درست و حسابی راه درازی را در پيش دارد، اما همين صداهاست که به احتمال قوی روزی در آينده بهترين راه برای سخن گفتن طبيعی روبات های آدم نما خواهند بود.

کارولين ليون می گويد: «اگر می خواهيد روباتتان به شکل طبيعی صحبت کند، احتمالاً ناگزير هستيد که از اول به او همه چيز را ياد بدهيد.»