يک گروه زلزله شناس در ژاپن، روز جمعه، ۲۲ شهريور ماه، راهی مأموريت جديدی با هدف کشف منشأ زمين لرزه از طريق «حفاری عميق سطوح زير بستر دريا» شده اند.
به گزارش خبرگزاری فرانسه، دانشمندان قصد دارند در اين سفر، با استفاده از کشتی حفاری ژاپنی «چيکيو»، نقطه ای در اقيانوس را در جوار شبه جزيره «کی»، در جنوب غربی کشور ژاپن، مورد بررسی قرار دهند. اين محل از آن جهت توجه دانشمندان را به خود جلب کرده که شکافی ژرف در پوسته بيرونی کُره زمين، موسوم به «ناکائی»، در اين ناحيه واقع شده است.
پيش از اين کارشناسان هشدار داده بودند که شکاف ياد شده به احتمال قوی همان نقطه ای است که منشأ زمين لرزه ای مهيب و مرگبار در آينده ای نزديک خواهد بود. شکاف «ناکائی» محل لغزيدن صفحه بستر دريای فيليپين به زير صفحه اوراسيايی زمين است.
سال گذشته، دولت ژاپن با اعلام «سناريوی بدترين حالت ممکن»، هشدار داد که بروز يک زلزله بزرگ در منطقه می تواند به کشته شدن بيش از ۳۲۰۰۰۰ نفر منجر شود، رقمی که بسيار بيشتر از شمار جانباختگان دريالرزه فاجعه بار سال ۲۰۱۱ است.
در برنامه سفر اکتشافی اخير ۳۶۰۰ متر حفاری و نمونه برداری از اعماق بستر دريا گنجانده شده است. اين پژوهشگران همچنين مقدمات کار را برای سفر مشابهی در سال آينده آماده خواهند کرد که در آن مرحله قرار است تا عمق ۵۲۰۰ متری نفوذ شود، يعنی همان جايی که «فعل و انفعالات اصلی» صورت می گيرد.
تامانو اوماتا، پژوهشگر آژانس علوم و فن آوری های دريايی-زمينی ژاپن (JAMSTEC) در همين باره توضيح داد: «تا کنون سابقه نداشته که يک منطقه لَرزه زا (seismogenic)، به صورت مستقيم مورد حفاری قرار گرفته باشد، مناطق لرزه زا به آن نواحی گفته می شود که انتظار می رود انرژی زيادی آزاد می کنند و موجب لغزيدن پوسته ها در طول خطوط گُسل های زمين و ايجاد دريالرزه می شوند.»
دانشمندان اميدوارند با حفر درون شکاف کف بستر اقيانوس بتوانند حسگرهايی را در محل کارگذاری کنند که به عنوان بخشی از «سامانه متراکم شبکه بستر اقيانوس برای زمين لرزه ها و دريالرزه ها» عمل خواهد کرد، اين سامانه به صورت مستقيم به نمايشگرهای مستقر در ساحل وصل خواهد بود.
اوماتا می گويد: «انتظار داريم بتوانيم از اين طريق دريابيم که پوسته های زمين پيش از زمين لرزه با چه سرعتی حرکت می کنند.»
شينيچی کوراموتو، معاون مديريت مرکز اکتشاف عميق زمينِ آژانس علوم و فن آوری های دريايی-زمينی ژاپن، نيز اعلام کرد که پژوهش های جديد نشان داده که زلزله های خفيف، که در آنها دو پوسته به آرامی بر روی يکديگر می لغزند، «به صورت مداوم» در طول شکاف نانکائی در جريان پنج سال گذشته رخ داده اند.
کوراموتو در ادامه افزود که اين امکان وجود دارد که چنين تغييراتی نشانه های يک زمين لرزه مهيب باشند: «با حفر مستقيم درون اين نقطه و مشاهده جايی که امکان دارد زلزه ای بزرگ از آنجا ناشی شود، گامی بزرگ به سوی درک بيشتر مکانيسم لرزش های زمين برخواهيم داشت.»
کشتی ۵۶۷۵۲ تُنی «چيکيو»، که در ژاپنی به معنای «زمين» است، در بندر شيميزو لنگر انداخته و درهای آن هفته گذشته، پيش از اعزام به مأموريت، برای بازديد خبرنگاران گشوده شده بود. اين شناور پيشرفته در سال ۲۰۰۵ ميلادی با هزينه ای ۵۰۰ ميليون دلاری ساخته شده و مجهز به دکل حفاری ۱۲۱ متری با قابليت نفوذ تا عمق ۷۰۰۰ متری زير سطح بستر اقيانوس است، يعنی نزديک به سه برابر حداکثر توان نمونه های مشابه در گذشته.
کشتی «چيکيو» برای يافتن موقعيت دقيق حفاری از سامانه های ماهواره ای کمک می گيرد که با دقت موقعيت کشتی به محل پوسته زمين را تخمين زده و کشتی را راهنمايی می کنند.
کشور زلزله خيز ژاپن ساليه ۲۰ درصد از کُل زمين لرزه های جهان را تجربه می کند. استانداردهای ساختمان سازی در اين کشور در سطحی بسيار بالا قرار داشته و مردم ژاپن نيز برای مواجهه با زمين لرزه به خوبی آموزش ديده اند. از همين روست که آمار تلفات ناشی از زلزله در ژاپن اغلب به نسبت ديگر نقاط جهان بسيار پايين تر است.
با اين وجود، نزديکی جغرافيايی ژاپن به گُسل های زمين ساختی به معنای آن است که خطر بروز زلزله در اين کشور هميشه وجود دارد و تا آنجا که به ژاپن مربوط است، ايجاد يک سامانه مطمئن هشدار زمين لرزه برای زلزله شناسان حکم کشف کيميا را دارد.
در ۲۰ اسفند ۱۳۸۹، زمين لرزه ای به بزرگی ۹ ريشتر منطقه شمال شرقی ژاپن را لرزاند که ايجاد يک دريالرزه مهيب را نيز به دنبال داشت. موج های غول آسايی که از اين دريالرزه به سمت ساحل به حرکت درآمد ۱۸۰۰۰ تن را به کام مرگ کشاند و منطقه وسيعی را به درون آب برد.
در همان زمان وقوع فاجعه فوق موجب آب گرفتگی سامانه خنک کننده يک نيروگاه هسته ای در فوکوشيما شد. حادثه ای که به ذوب شدن سوخت هسته ای و آتش گرفتن رآکتورها انجاميد و در نهايت بزرگترين حادثه اتمی جهان را در طول يک نسل رقم زد.