«تحريم ها مثل تار عنکبوت چسبنده هستند»

ايران و تار عنکبوت تحريم ها نام گزارش تازه ای است که اين هفته از سوی گروه بين المللی بحران منتشر شد.

اين گزارش ۶۰ صفحه ای به بررسی کارايی و نارسايی های تحريم های اعمال شده بر عليه ايران می پردازد و راه کارهايی عملی برای حل بحران هسته ای، برداشتن تحريم ها و رفع آثار ناگوار آنها ارايه می دهد.

گفتگوی گلناز اسفندیاری با علی واعظ، کارشناس ارشد گروه بین المللی بحران

درباره اين گزارش و نتايج آن رادیو فردا با علی واعظ تحليلگر ارشد گروه بين المللی بحران گفتگو کرده و نخست برسيده است چرا از واژه تار عنکبوت برای شرح تحريم ها و نتايج آن استفاده کرده است. آقای واعظ در ایتدا می گوید:

«استفاده از واژه «تار عنکبوت» مقدار زيادی به اين علت است که تحريم ها مثل تار عنکبوت چسبنده هستند.

يعنی اينکه رها شدن از دام آنها کار چندان ساده ای نيست و بر خلاف تصور خيلی ها در مورد اين که تحريم ها را می شود به راحتی دور زد و يا آنها را گذاشت و برداشت، در واقع تحريم ها به عنوان يک ابزار در دپيلماسی از انعطاف پذيری لازم برخوردار نيستند و بنابر اين برداشتن آنها در مقابل کارهای سازنده ای که ممکن است کشور تحت تحريم انجام بدهد، چندان آسان نيست.


شما اين را در مورد کشورهای ديگر هم شاهد هستيد و فقط مربوط به ايران نيست. به عنوان مثال تحريم های عراق هفت سال بعد از اينکه عراق در سال ۲۰۰۳ اشغال شد، برداشت شد.

تحريم های برمه (ميانمار) با وجود اينکه کشور برمه دچار دگرگونی های عميقی گرديد، فقط نقض شدند و هنوز هم برداشته نشده اند و حتی دولت آمريکا هنوز هم تحريم هايی بر عليه شوروی سابق که اکنون به عنوان يک کشور در جغرافيای جهانی وجود ندارد را در قوانين خودش دارد.

بنابر اين استفاده از واژه تار عنکبوت به اين علت بوده است.

شما در گزارشتان به يکی از مسائلی که اشاره کرديد در خصوص تحريم ها، اين بوده که ايران و غرب دو نگاه متفاوت به تحريم ها دارند. کشورهای غربی بر اين تصورند که تحريم ها باعث خواهد شد که ايران از فعاليت های حساس هسته ای خود دست بردارد و رفتار خود را عوض کند. ولی ايران فکر می کند که آمريکا با اعمال تحريم ها به دنبال تغيير رژيم است و در نتيجه حاضر نيست تسليم تحريم ها شود. آيا اين مسئله به معنای شکست تحريم هاست؟

نمی شود گفت که اين مسئله به معنای شکست تحريم هاست ولی می شود اين طور برداشت کرد که تحريم ها آن موفقيتی را که مورد نظر وضع کنندگان آن بوده، به دست نياورده است.


دولت ايران به جای اينکه در سياست هسته ای خود تغيير ايجاد کند، در سياست اقتصادی خود تغيير ايجاد کرده و به جای ... تحريم ها، سياست مقاومت در برابر آنها را برگزيده است.
آقای واعظ، شما در اين گزارش پيشنهاداتی ارائه کرده ايد. می شود به مهمترين پيشنهادتان اشاره کنيد؟

مهمترين پيشنهاد يادآور اين واقعيت است که تحريم ها در مرحله قابل لغو نيستند. برای اينکه تحريم های ايران چند وجهی هستند و فقط مربوط به برنامه هسته ای ايران نيستند و غير از يک مذاکره فراگير که همه جنبه های سياست داخلی و خارجی ايران را در بر بگيرد، اين تحريم ها قابل رفع نيستند.

بنابر اين مهمترين نکته اين است که برای شکستن اين چرخه باطل در مراحل نخست لازم است که تحريم ها، تعليق شوند.

به هر حال چون تعليق يک امر برگشت پذير است از ايران هم نمی شود انتظار داشت که در مورد برنامه هسته ای خود اقدامات برگشت ناپذيرانجام دهد.

ليستی تهيه کرده ام از تحريم های مربوط به نفت تا تحريم های مربوط به معاملات بانکی و پتروشيمی را در بر می گيرد و يک ليستی است که مذاکره کنندگان می توانند از بين اين اقدامات ، برخی را انتخاب کرده و در قبل آن انتظارهای مشخصی داشته باشند که در قوانين هسته ای خود تغييراتی ايجاد کند.

يکی ديگر از پيشنهادهای شما در اين گزارش به ايران و آمريکا ، برگزاری گفت و گوهای دو جانبه بين دو کشور در کنار گفت و گوهای بين ايران و گروه کشورهای ۱+۵ است. آيا فکر می کنيد در شرايط کنونی اصلا چنين چيزی امکان پذير است؟ با توجه به موضع سرسختانه آيت الله خامنه ای؟

چيزی که آيت الله خامنه ای گفته اند اين است که اگر آمريکا در عمل نشان بدهد که سياستش را در مورد ايران عوض کرده است، ايران مشکلی با مذاکرات ندارد. مشکل اين است که تا اين مرحله اقدام عملی از هيچ کدام از طرفين صورت نگرفته است.

بنابر اين اگر در مرحله اوليه اقدامی در مورد مسائل هسته ای ايران انجام شود که دو طرف اقدامات عملی انجام بدهند، دليلی وجود ندارد که گفت و گوهای دو جانبه بين ايران و آمريکا صورت نگيرد.

برای اينکه همان طور که خدمتتان عرض کردم به هر حال تحريم های اعمال شده بر عليه ايران، بيشترشان در مورد برنامه هسته ای نيستند و غير از گفت و گوی مستقيم بين ايران و آمريکا، چاره ديگری برای برداشتن تحريم ها وجود ندارد.

سوال آخر من در مورد گفت و گوهای آلماتی است که هم اکنون در جريان است. شما به عنوان يک کارشناس ممکن است برای ما بگوييد که ما بايد منتظر چه نشانه هايی باشيم و چه نشانه هايی را دنبال کنيم که حاکی از موفقيت گفت و گوهای آلماتی باشد؟

به نظر من مهمترين عاملی که بايد به عنوان موفقيت به آن نگاه کرد اين است که دو طرف برای ديدار و مذاکره مجدد با هم توافق کنند.

الان هشت ماه است که ايران و کشورهای بين المللی با هم گفت و گويی نداشته اند و در طول اين هشت ماه آمريکا بخشی از سنگين ترين تحريم هايش را بر عليه ايران اعمال کرده و دولت ايران هم برنامه هسته ای اش را به پيش برده است.

به نظر می رسد که هر دو طرف به اين نتيجه رسيده اند که در مراحل اوليه لازم است که گام های کوچکتری بردارند و اگر توافقی هر چند محدود هم در آلماتی به دست بيايد، به نظرم نخستين گام در شکستن اين چرخه باطل است.