با تصويب قطعنامه منطقه ممنوع پرواز بر فراز ليبی، ادامه حکومت قذافی در ليبی عملا نا ممکن و سقوط ديکتاتوری ۴۱ ساله وی تنها در گرو زمان، و سرعت شکل گيری تحولات بعدی در طرابلس خواهد بود.
همزمان با تلاش های سه جانبه نمايندگان لبنان، فرانسه و بريتانيا در سازمان ملل، بمنظور فراهم ساختن شرايط تصويب قطعنامه، رهبران پنج کشور آمريکا، بريتانيا، فرانسه، قطر و امارات آغاز سريع حملات هوايی عليه نيروهای زمينی، هواپيماها و رادار های در اختيار قذافی را تدارک ميديدند.
طرح حمله نهايی نظامی عليه نيروهای قذافی و کنار نهادن وی از ماه مارس در چند جبهه پيگيری می شد. در بخش تدارکات نظامی، ناوگان ششم آمريکا در آبهای مديترانه نزديک به سواحل ليبی قرار گرفت و در روز ۳ ماه مارس با عبور دو ناو جنگی يو-اس-اس پونس، و يو-اس-اس کيرسارگو- متعلق به ناوگان پنجم آمريکا مستقر در بحرين، از کانل سوئز، اين نيروها تقويت شدند.
در داخل ليبی نيروهای ويژه، عمليات هدف يابی و نشانه گذاری آنها را در دست اجرا داشتند و در بخش سياسی تامين مشروعيت حقوقی حمله نظامی عليه قذافی از راه پيگيری تصويب منطقه ممنوع پرواز بر فرار ليبی در سازمان ملل تعقيب ميشد.
تامين سه پيش شرط
با اين حال اجرای حمله نظامی عليه قذافی نيازمند تامين سه پيش شرط عمده بود: بحرانی شدن وضعيت در داخل ليبی، تامين شکل قانونی حمله نظامی و همچنين مشارکت محلی و حضور کشور های عربی در انجام حملات.
نشان دادن چراغ سبز به نيروهای قذافی برای سرکوب مردم در داخل طرابلس و متعاقبا تصرف شهر کوچک زاويه و پس از آن تصرف عجبيه در مسير بنغازی و مالا تهديد قذافی و سيف الاسلام، فرزند او، به تصرف بنغازی و " تعقيب خانه به خانه مخالفان " در اين شهر يک ميليون نفری، زنگ خطر را در جامعه جهانی بصدا در آورد و مخالفت روسيه و چين را با حمله نظامی تحليل برد.
پنج روز پيش از تسليم پيش نويس قطعنامه منطقه ممنوع پرواز بر فراز ليبی به شورای امنيت توسط فرانسه، بريتانيا و لبنان، جيمز کليپر ،مدير سازمانهای ملی اطلاعاتی آمريکا، طی اظهاراتی جنجال برانگيز در سنا اظهار داشت: " نيروهای برتر سرهنگ قذافی، در دراز مدت بر مخالفان خود چيره خواهند شد ".
همزمان هيلاری کلينتون تاکيد کرد که آمريکا بدون پشتيبانی بين المللی در ليبی مداخله نخواهد کرد. مطبوعات و رسانه های آمريکا نيز از مخالفت ويليام کيسی وزير دفاع و ژنرال مايک مولن رييس ستاد نيروهای مسلح با جنگ عليه قذافی در برابر پشتيبانی اوباما و هيلاری کلينتون از جنگ خبر ميدادند.
نکته قابل ملاحظه در روند پيشبرد بخش تبليغات سياسی اين تلاش ها که گردانندگان رژيم قذافی را در طرابلس کاملا گمراه کرده بود، هماهنگی حساب شده و در عين حال زمانبندی شده اين اقدامات و اظهارات ظاهرا متناقض بود.
بطوريکه تا چند ساعت قبل از آغاز رای گيری در شورای امنيت، آمريکا هنوز حتی پشتيبانی رسمی خود را از تصويب طرح منطقه ممنوعه پرواز اعلام نداشته بود و در پاره ای از محافل خبری در اين مورد ابهام هايی مطرح ميشد.
تکرار تجربه صدام
تنها چند ساعت قبل از رای گيری خانم سوزان رايس سفير آمريکا در سازمان ملل به اين ابهام ها خاتمه داد و نه تنها پشتيبانی خود را از طرح منطقه ممنوع پرواز اعلام داشت، که همچنين خواستار اقدامات لازم و کافی ( حمله نظامی ) برای موثر ساختن طرح منطقه ممنوع پرواز بر فراز ليبی شد.
بنظر ميرسد مجموعه اين تحولات را قذافی و پسران بعنوان چراغ سبز برای باز پس گيری مناطق نفتی از دست رفته تلقی و با نزديک شدن به بنغازی عملا خود را در شرايط مقابله نظامی با " جامعه جهانی " قرار دادند.
خانم آپريل گلاسپی، سفير وقت آمريکا در بغداد نيز ۲۰ سال پيش چنين چراغ سبزی را به صدام نشان داده و ظاهرا او را برای حمله به کويت تشويق کرده بود.
در روز ۲۵ ژوئيه سال ۱۹۹۰ سفير آمريکا در ملاقات با صدام حسين به او خاطر نشان ساخته بود که اختلافات عراق و کويت موضوع داخلی آنها است و آمريکا در اين اختلافات مداخله ای نخواهد کرد. متعاقب اين اظهارات صدام کويت را به اشغال نظامی خود درآورد.
برای قذافی نزديک شدن به بنغازی و تهديد به اشغال آن همان نقشی را ايفا کرد که اشغال کويت توسط صدام!
مشارکت اعراب
دولت اوباما بسيار حساس است که بعد از دو جنگ عراق و افغانستان و در شرايطی که همچنان بيش از ۱۰۰.۰۰۰ نيروهای آمريکا در کشور اخير و بيش از ۴۰.۰۰۰ نفر در عراق بسر ميبرند، سربازان آمريکايی پيشگام هجوم نظامی به کشور مسلمان تازه ای ديده نشوند. از اين لحاظ نه تنها پشتيبانی سياسی کشور های مسلمان که زمينه مشارکت عملی اعراب در حمله نظامی عليه قذافی نيز بايد فراهم ميشد.
بعد از رايزنی های مستقيم و غير مستقيم، قطر و امارات که هر دو به هواپيماهای مدرن نظامی ساخت آمريکا مجهز هستند، به مشارکت در حمله نظامی متعهد شدند.
در روز رای گيری شورای امنيت معاون هيات نمايندگی ليبی در سازمان ملل نيز نقش فعالی در ايجاد جو مناسب برای حمايت از قطعنامه ايفا کرد. به اين ترتيب، تصويب قطعنامه با ۱۰ رای بدون رای مخالف، مشروعيت قانونی استفاده از ظرفيت نظامی برای کنار گذاشتن قذافی را تامين ساخت.
در جريان رای گيری شورا ی امنيت دو کشور روسيه و چين که ميتوانستند با استفاده از حق وتو مانع از تصويب قطعنامه بشوند، در کنار آلمان، هند و برزيل تنها به دادن رای ممتنع به قطعنامه قناعت کردند.
آغاز عمليات نظامی
عمليات نظامی جامعه جهانی در ليبی که آغاز آن در هر لحظه قابل انتظار است، مطابق طراحی سياسی انجام شده، ابتدا توسط هواپيماهای جنگی بريتانيا و فرانسه که در مالتا مستقر شده اند صورت خواهد گرفت.
در مرحله بعد نيروهای قطر و امارات نيز به اين حملات خواهند پيوست. با اين وجود مشارکت چهار کشور نامبرده در جريان ادامه حملات نظامی عليه قذافی محدود مانده و عمليات اصلی عمدتا توسط نيرو های آمريکايی مستقر در منطقه ادامه مييابد.
در قطعنامه مصوب شورای امنيت " استفاده از هر نوع اقدام لازم برای دفاع از مردم غير نظامی ( توسل به نيروی نظامی عليه نيروهای قذافی و مقابله با آنها ) " مرد تاکيد قرار گرفته است.
در اجرای قطعنامه ياد شده با ورود جنگجويان خارجی برای کمک به قذافی مقابله صورت خواهد گرفت. همچنين مطابق مفاد قطعنامه مصوب استفاده از هواپيماهای شرکت هوايی مسافرتی ليبی ( الجمهوری ) و يا حرکت هر نوع وسيله دريايی بمنظور پيشگيری از حمل سلاح برای نيروهای قذافی توسط آنها ممنوع اعلام شده است.
مفهوم ساده تصويب قطعنامه منطقه ممنوع پرواز بر فراز ليبی، کنار نهادن سومين ديکتاتوری شمال آفريقا، بعد از تونس و مصر، با استفاده از نيروی نظامی است.
با توجه به شرايط پيش آمده در ليبی بنظر ميرسد که ايستادگی بيشتر قذافی در مقايسه با بن علی و مبارک، نه در برکناری اجتناب ناپذير او که تنها در افزايش هزينه های آن تاثير گذار بوده است. اين نحوه تغيير در ليبی، دارای پيام روشنی برای مردم و ساير ديکتاتورها و ديکتاتوری های باقی مانده در کشور های اسلامی است: کنار رفتن آرام و کم هزينه با الگوی تونس و مصر و يا ايستادگی بيشتر و افزايش هزينه های سقوط با استفاده از الگوی قذافی در ليبی.
-------------------------------------------------------
نظرات مطرح در این مقاله الزاما بازتاب دیدگاه رادیوفردا نیست.
همزمان با تلاش های سه جانبه نمايندگان لبنان، فرانسه و بريتانيا در سازمان ملل، بمنظور فراهم ساختن شرايط تصويب قطعنامه، رهبران پنج کشور آمريکا، بريتانيا، فرانسه، قطر و امارات آغاز سريع حملات هوايی عليه نيروهای زمينی، هواپيماها و رادار های در اختيار قذافی را تدارک ميديدند.
طرح حمله نهايی نظامی عليه نيروهای قذافی و کنار نهادن وی از ماه مارس در چند جبهه پيگيری می شد. در بخش تدارکات نظامی، ناوگان ششم آمريکا در آبهای مديترانه نزديک به سواحل ليبی قرار گرفت و در روز ۳ ماه مارس با عبور دو ناو جنگی يو-اس-اس پونس، و يو-اس-اس کيرسارگو- متعلق به ناوگان پنجم آمريکا مستقر در بحرين، از کانل سوئز، اين نيروها تقويت شدند.
در داخل ليبی نيروهای ويژه، عمليات هدف يابی و نشانه گذاری آنها را در دست اجرا داشتند و در بخش سياسی تامين مشروعيت حقوقی حمله نظامی عليه قذافی از راه پيگيری تصويب منطقه ممنوع پرواز بر فرار ليبی در سازمان ملل تعقيب ميشد.
تامين سه پيش شرط
با اين حال اجرای حمله نظامی عليه قذافی نيازمند تامين سه پيش شرط عمده بود: بحرانی شدن وضعيت در داخل ليبی، تامين شکل قانونی حمله نظامی و همچنين مشارکت محلی و حضور کشور های عربی در انجام حملات.
نشان دادن چراغ سبز به نيروهای قذافی برای سرکوب مردم در داخل طرابلس و متعاقبا تصرف شهر کوچک زاويه و پس از آن تصرف عجبيه در مسير بنغازی و مالا تهديد قذافی و سيف الاسلام، فرزند او، به تصرف بنغازی و " تعقيب خانه به خانه مخالفان " در اين شهر يک ميليون نفری، زنگ خطر را در جامعه جهانی بصدا در آورد و مخالفت روسيه و چين را با حمله نظامی تحليل برد.
پنج روز پيش از تسليم پيش نويس قطعنامه منطقه ممنوع پرواز بر فراز ليبی به شورای امنيت توسط فرانسه، بريتانيا و لبنان، جيمز کليپر ،مدير سازمانهای ملی اطلاعاتی آمريکا، طی اظهاراتی جنجال برانگيز در سنا اظهار داشت: " نيروهای برتر سرهنگ قذافی، در دراز مدت بر مخالفان خود چيره خواهند شد ".
همزمان هيلاری کلينتون تاکيد کرد که آمريکا بدون پشتيبانی بين المللی در ليبی مداخله نخواهد کرد. مطبوعات و رسانه های آمريکا نيز از مخالفت ويليام کيسی وزير دفاع و ژنرال مايک مولن رييس ستاد نيروهای مسلح با جنگ عليه قذافی در برابر پشتيبانی اوباما و هيلاری کلينتون از جنگ خبر ميدادند.
نکته قابل ملاحظه در روند پيشبرد بخش تبليغات سياسی اين تلاش ها که گردانندگان رژيم قذافی را در طرابلس کاملا گمراه کرده بود، هماهنگی حساب شده و در عين حال زمانبندی شده اين اقدامات و اظهارات ظاهرا متناقض بود.
بطوريکه تا چند ساعت قبل از آغاز رای گيری در شورای امنيت، آمريکا هنوز حتی پشتيبانی رسمی خود را از تصويب طرح منطقه ممنوعه پرواز اعلام نداشته بود و در پاره ای از محافل خبری در اين مورد ابهام هايی مطرح ميشد.
تکرار تجربه صدام
تنها چند ساعت قبل از رای گيری خانم سوزان رايس سفير آمريکا در سازمان ملل به اين ابهام ها خاتمه داد و نه تنها پشتيبانی خود را از طرح منطقه ممنوع پرواز اعلام داشت، که همچنين خواستار اقدامات لازم و کافی ( حمله نظامی ) برای موثر ساختن طرح منطقه ممنوع پرواز بر فراز ليبی شد.
بنظر ميرسد مجموعه اين تحولات را قذافی و پسران بعنوان چراغ سبز برای باز پس گيری مناطق نفتی از دست رفته تلقی و با نزديک شدن به بنغازی عملا خود را در شرايط مقابله نظامی با " جامعه جهانی " قرار دادند.
خانم آپريل گلاسپی، سفير وقت آمريکا در بغداد نيز ۲۰ سال پيش چنين چراغ سبزی را به صدام نشان داده و ظاهرا او را برای حمله به کويت تشويق کرده بود.
در روز ۲۵ ژوئيه سال ۱۹۹۰ سفير آمريکا در ملاقات با صدام حسين به او خاطر نشان ساخته بود که اختلافات عراق و کويت موضوع داخلی آنها است و آمريکا در اين اختلافات مداخله ای نخواهد کرد. متعاقب اين اظهارات صدام کويت را به اشغال نظامی خود درآورد.
برای قذافی نزديک شدن به بنغازی و تهديد به اشغال آن همان نقشی را ايفا کرد که اشغال کويت توسط صدام!
مشارکت اعراب
دولت اوباما بسيار حساس است که بعد از دو جنگ عراق و افغانستان و در شرايطی که همچنان بيش از ۱۰۰.۰۰۰ نيروهای آمريکا در کشور اخير و بيش از ۴۰.۰۰۰ نفر در عراق بسر ميبرند، سربازان آمريکايی پيشگام هجوم نظامی به کشور مسلمان تازه ای ديده نشوند. از اين لحاظ نه تنها پشتيبانی سياسی کشور های مسلمان که زمينه مشارکت عملی اعراب در حمله نظامی عليه قذافی نيز بايد فراهم ميشد.
بعد از رايزنی های مستقيم و غير مستقيم، قطر و امارات که هر دو به هواپيماهای مدرن نظامی ساخت آمريکا مجهز هستند، به مشارکت در حمله نظامی متعهد شدند.
در روز رای گيری شورای امنيت معاون هيات نمايندگی ليبی در سازمان ملل نيز نقش فعالی در ايجاد جو مناسب برای حمايت از قطعنامه ايفا کرد. به اين ترتيب، تصويب قطعنامه با ۱۰ رای بدون رای مخالف، مشروعيت قانونی استفاده از ظرفيت نظامی برای کنار گذاشتن قذافی را تامين ساخت.
در جريان رای گيری شورا ی امنيت دو کشور روسيه و چين که ميتوانستند با استفاده از حق وتو مانع از تصويب قطعنامه بشوند، در کنار آلمان، هند و برزيل تنها به دادن رای ممتنع به قطعنامه قناعت کردند.
آغاز عمليات نظامی
عمليات نظامی جامعه جهانی در ليبی که آغاز آن در هر لحظه قابل انتظار است، مطابق طراحی سياسی انجام شده، ابتدا توسط هواپيماهای جنگی بريتانيا و فرانسه که در مالتا مستقر شده اند صورت خواهد گرفت.
در مرحله بعد نيروهای قطر و امارات نيز به اين حملات خواهند پيوست. با اين وجود مشارکت چهار کشور نامبرده در جريان ادامه حملات نظامی عليه قذافی محدود مانده و عمليات اصلی عمدتا توسط نيرو های آمريکايی مستقر در منطقه ادامه مييابد.
در قطعنامه مصوب شورای امنيت " استفاده از هر نوع اقدام لازم برای دفاع از مردم غير نظامی ( توسل به نيروی نظامی عليه نيروهای قذافی و مقابله با آنها ) " مرد تاکيد قرار گرفته است.
در اجرای قطعنامه ياد شده با ورود جنگجويان خارجی برای کمک به قذافی مقابله صورت خواهد گرفت. همچنين مطابق مفاد قطعنامه مصوب استفاده از هواپيماهای شرکت هوايی مسافرتی ليبی ( الجمهوری ) و يا حرکت هر نوع وسيله دريايی بمنظور پيشگيری از حمل سلاح برای نيروهای قذافی توسط آنها ممنوع اعلام شده است.
مفهوم ساده تصويب قطعنامه منطقه ممنوع پرواز بر فراز ليبی، کنار نهادن سومين ديکتاتوری شمال آفريقا، بعد از تونس و مصر، با استفاده از نيروی نظامی است.
با توجه به شرايط پيش آمده در ليبی بنظر ميرسد که ايستادگی بيشتر قذافی در مقايسه با بن علی و مبارک، نه در برکناری اجتناب ناپذير او که تنها در افزايش هزينه های آن تاثير گذار بوده است. اين نحوه تغيير در ليبی، دارای پيام روشنی برای مردم و ساير ديکتاتورها و ديکتاتوری های باقی مانده در کشور های اسلامی است: کنار رفتن آرام و کم هزينه با الگوی تونس و مصر و يا ايستادگی بيشتر و افزايش هزينه های سقوط با استفاده از الگوی قذافی در ليبی.
-------------------------------------------------------
نظرات مطرح در این مقاله الزاما بازتاب دیدگاه رادیوفردا نیست.