بحران نيروگاه فوکوشيما، در ژاپن نگرانی هايی را درباره اثرات تابشی (تشعشعی) راديوآکتيو به وجود آورده است. ميزان خطرناک تابش هسته ای چيست؟ تابش هسته ای چه اثری بر تندرستی دارد؟ پيآمدهای کوتاه مدت و دراز مدت تابش کم چيست؟
عليرغم پراکنده شدن مقداری مواد راديوآکتيو در اطراف نيروگاه، سوزان لنگهورست، پزشک و مسئول ايمنی تابش هسته ای به مجله علمی انگليسی «ساينتيفيک آمريکن» می گويد: ما هنوز با ميزان خطرناک مواجه نيستيم.
آبل گونزالس، معاون کميسيون جهانی حمايت در برابر خطرات راديولوژيکی که در سال ۱۹۸۶ فاجعه چرنوبيل را بررسی کرده بود، بر اين باور است که اطلاعاتی که تاکنون از منابع ژاپنی دريافت شده، ناقص است و اظهار نظر درست درباره چشم انداز وخامت اوضاع عملی نيست. اثرات تابش هسته ای بر سلامت، پيوند نزديکی با ميزان ، نوع و مقدار آن دارد.
ميزان تابش:
يک فرد به طور متوسط سالی به ميزان ۰.۲ تا ۰.۳ ميلی سيورت (۱) در معرض تابش هسته ای قرار می گيرد. کميسيون ناظر بر مسائل هسته ای آمريکا توصيه می کند که مردم نبايد بيش از يک ميلی سيورت در سال در معرض تابش قرار گيرند. ميزان حداکثر مجاز در ايالات متحده برای کارکنان مراکز هسته ای ۵۰ ميلی سيورت در سال است.
لنگهورست می گويد سيندروم (همرفت) تابش ممکن است پس از يک تابش ۳ سيورتی يعنی ۳۰۰۰ برابر ميزان مجاز در سال رخ دهد. نخستين نشانه های بيماری - استفراغ، بالا آوردن و اسهال- ممکن است بين چند دقيقه تا چند روز خود را نشان دهد. اين مرحله ممکن است يک دوره بيماری سخت در پی داشته باشد که می تواند از چند ساعت تا چند ماه طول بکشد.
نوع تابش:
نوع تابش در مورد نيروگاه فوکوشيما تابش يونيزه است. تابش يونيزه به انواع شکل ها وجود دارد. در تابش گاما و پرتونگاری ايکس، اتم ها ذرات نور فعالی را که به اندازه کافی قدرت دارند تا به ميان بدن نفوذ کنند، ساطع می کنند.
تابش های آلفا و بتا قدرت کمتری دارند و غالباً می شود با يک صفحه کاغذ جلوی عبور آنها را گرفت. با اين همه، اگر مواد راديوآکتيو بلعيده شود يا تنفس شود، اين تابش های کم توان آلفا و بتا تبديل به پديده های خطرناک تر می شوند. زيرا بخش بزرگی از تابش های گاما و ايکس بدون دستکاری در بافت های بدن در آن رسوخ می کنند در حالی که تابش های آلفا و بتا که نمی توانند از ميان بافت ها عبور کنند، تمام انرژی خود را در برخورد با بافت های زنده از دست می دهند و آسيب های تازه ای به وجود می آورند.
طول مدت تابش:
ميزان زياد جذب شده در يک مدت زمان کوتاه، می تواند خطرناک تر از همان ميزان باشد که در زمان بيشتری به تدريج جذب شده. به گزارش سازمان جهانی هسته ای، يک مصرف۱ سيورتی احتمالاً سبب بيماری موقت ناشی از تابش و کاهش شمار گلوبولهای سفيد می شود اما کشنده نيست. يک مصرف ۵ سيورتی می تواند در مدت زمانی نزديک به يک ماه سبب مرگ نيمی از افرادی باشد که در معرض تابش قرار گرفته اند. اما تابش ۱۰ سيورتی در عرض چند هفته به مرگ می انجامد.
درس هايی از چرنوبيل:
به گفته گونزالس، برخی از کارکنان مامورعمليات نجات در نيروگاه چرنوبيل در معرض چندين سيورت تابش قرار گرفتند و حتی بعضی از آنها به دليل حرارت بسيار در واقع «بدون هيچ پوششی» کار می کردند در حالی که کارکنان ژاپنيبه تجهيزات بهتری دارند و پوست آنها کمتر در معرض تابش است.
۵۰ تن از کارکنان نيروگاه در عمليات ويژه برای کنترل نيروگاه فوکوشيما شرکت دارند. گنزالس می گويد برای احتياط لازم است آنها را مرتباً جا به جا کرد تا ميزان تابش از ۰.۱ سيورت بيشتر نشود. کارکنان بايد مجهز به ابزارهای دقيق برای انداره گيری ميزان تابش باشند که بتواند به آنها به موقع هشدار دهد تا ميزان تابش از حد مجاز بالاتر نرود. در صورتی که اين ميزان تابش به يک سيورت برسد بايد گفت که با وضع خطرناکی رو به رو هستيم.
آسيب های جسمی بر هزاران کودک در پيآمد فاجعه چرنوبيل از تابش مستقيم يا حتی جذب مواد راديوآکتيو نبود، بلکه از خوردن شير آلوده به مواد راديوآکتيو بود. چزيوم ۱۳۷ که در جريان انفجار نيروگاه چرنوبيل آزاد شد و خوراک گاوهای منطقه را آلوده ساخت، از راه شير حيوانات به بدن کودکان وارد شد. پدران و مادرانی که از خطر حادثه آگاه نبودند، شير آلوده را به کودکان خود دادند. گنزالس می گويد بدون شک اين فاجعه در ژاپن تکرار نخواهد شد.
به گفته وی در برخورد با چنين فجايعی از يک اصل پيروی می شود و آن «حداقل ممکن و معقول» است. تا اين لحظه می توان گفت اقدامات انجام شده حداقل ممکن و معقول يا به گفته گونزالس «احتياط های اضافی سودمند» است.
(۱) يک سيورت (Sievert) يک واحد تشعشع يونيزه شده و برابر با ۱۰۰ رم (Rem) است. هر رم يک دوز واحد تشعشعات اشعه ايکس و اشعه گاما است.
عليرغم پراکنده شدن مقداری مواد راديوآکتيو در اطراف نيروگاه، سوزان لنگهورست، پزشک و مسئول ايمنی تابش هسته ای به مجله علمی انگليسی «ساينتيفيک آمريکن» می گويد: ما هنوز با ميزان خطرناک مواجه نيستيم.
آبل گونزالس، معاون کميسيون جهانی حمايت در برابر خطرات راديولوژيکی که در سال ۱۹۸۶ فاجعه چرنوبيل را بررسی کرده بود، بر اين باور است که اطلاعاتی که تاکنون از منابع ژاپنی دريافت شده، ناقص است و اظهار نظر درست درباره چشم انداز وخامت اوضاع عملی نيست. اثرات تابش هسته ای بر سلامت، پيوند نزديکی با ميزان ، نوع و مقدار آن دارد.
ميزان تابش:
يک فرد به طور متوسط سالی به ميزان ۰.۲ تا ۰.۳ ميلی سيورت (۱) در معرض تابش هسته ای قرار می گيرد. کميسيون ناظر بر مسائل هسته ای آمريکا توصيه می کند که مردم نبايد بيش از يک ميلی سيورت در سال در معرض تابش قرار گيرند. ميزان حداکثر مجاز در ايالات متحده برای کارکنان مراکز هسته ای ۵۰ ميلی سيورت در سال است.
لنگهورست می گويد سيندروم (همرفت) تابش ممکن است پس از يک تابش ۳ سيورتی يعنی ۳۰۰۰ برابر ميزان مجاز در سال رخ دهد. نخستين نشانه های بيماری - استفراغ، بالا آوردن و اسهال- ممکن است بين چند دقيقه تا چند روز خود را نشان دهد. اين مرحله ممکن است يک دوره بيماری سخت در پی داشته باشد که می تواند از چند ساعت تا چند ماه طول بکشد.
نوع تابش:
نوع تابش در مورد نيروگاه فوکوشيما تابش يونيزه است. تابش يونيزه به انواع شکل ها وجود دارد. در تابش گاما و پرتونگاری ايکس، اتم ها ذرات نور فعالی را که به اندازه کافی قدرت دارند تا به ميان بدن نفوذ کنند، ساطع می کنند.
تابش های آلفا و بتا قدرت کمتری دارند و غالباً می شود با يک صفحه کاغذ جلوی عبور آنها را گرفت. با اين همه، اگر مواد راديوآکتيو بلعيده شود يا تنفس شود، اين تابش های کم توان آلفا و بتا تبديل به پديده های خطرناک تر می شوند. زيرا بخش بزرگی از تابش های گاما و ايکس بدون دستکاری در بافت های بدن در آن رسوخ می کنند در حالی که تابش های آلفا و بتا که نمی توانند از ميان بافت ها عبور کنند، تمام انرژی خود را در برخورد با بافت های زنده از دست می دهند و آسيب های تازه ای به وجود می آورند.
طول مدت تابش:
ميزان زياد جذب شده در يک مدت زمان کوتاه، می تواند خطرناک تر از همان ميزان باشد که در زمان بيشتری به تدريج جذب شده. به گزارش سازمان جهانی هسته ای، يک مصرف۱ سيورتی احتمالاً سبب بيماری موقت ناشی از تابش و کاهش شمار گلوبولهای سفيد می شود اما کشنده نيست. يک مصرف ۵ سيورتی می تواند در مدت زمانی نزديک به يک ماه سبب مرگ نيمی از افرادی باشد که در معرض تابش قرار گرفته اند. اما تابش ۱۰ سيورتی در عرض چند هفته به مرگ می انجامد.
درس هايی از چرنوبيل:
به گفته گونزالس، برخی از کارکنان مامورعمليات نجات در نيروگاه چرنوبيل در معرض چندين سيورت تابش قرار گرفتند و حتی بعضی از آنها به دليل حرارت بسيار در واقع «بدون هيچ پوششی» کار می کردند در حالی که کارکنان ژاپنيبه تجهيزات بهتری دارند و پوست آنها کمتر در معرض تابش است.
۵۰ تن از کارکنان نيروگاه در عمليات ويژه برای کنترل نيروگاه فوکوشيما شرکت دارند. گنزالس می گويد برای احتياط لازم است آنها را مرتباً جا به جا کرد تا ميزان تابش از ۰.۱ سيورت بيشتر نشود. کارکنان بايد مجهز به ابزارهای دقيق برای انداره گيری ميزان تابش باشند که بتواند به آنها به موقع هشدار دهد تا ميزان تابش از حد مجاز بالاتر نرود. در صورتی که اين ميزان تابش به يک سيورت برسد بايد گفت که با وضع خطرناکی رو به رو هستيم.
آسيب های جسمی بر هزاران کودک در پيآمد فاجعه چرنوبيل از تابش مستقيم يا حتی جذب مواد راديوآکتيو نبود، بلکه از خوردن شير آلوده به مواد راديوآکتيو بود. چزيوم ۱۳۷ که در جريان انفجار نيروگاه چرنوبيل آزاد شد و خوراک گاوهای منطقه را آلوده ساخت، از راه شير حيوانات به بدن کودکان وارد شد. پدران و مادرانی که از خطر حادثه آگاه نبودند، شير آلوده را به کودکان خود دادند. گنزالس می گويد بدون شک اين فاجعه در ژاپن تکرار نخواهد شد.
به گفته وی در برخورد با چنين فجايعی از يک اصل پيروی می شود و آن «حداقل ممکن و معقول» است. تا اين لحظه می توان گفت اقدامات انجام شده حداقل ممکن و معقول يا به گفته گونزالس «احتياط های اضافی سودمند» است.
(۱) يک سيورت (Sievert) يک واحد تشعشع يونيزه شده و برابر با ۱۰۰ رم (Rem) است. هر رم يک دوز واحد تشعشعات اشعه ايکس و اشعه گاما است.