دولت آمريکا بعد از مدتها دودلی و ترديد تصميم گرفته است که با ارسال سلاح های سبک و مهمات از مخالفان حکومت بشار اسد حمايت کند. باراک اوباما که پيشتر تمايلی به دخالت مستقيم در سوريه نداشت، ظاهراً در پی محرز شدن استفاده از سلاحهای شيميائی از سوی نيروهای دولتی سوريه و عبور اسد از "خط قرمز"، تصميم به اين کار گرفته است. کمتيه های اطلاعات دو مجلس آمريکا نيز اين طرح تازه اوباما را "با بی ميلی" و به رغم "نگرانی عميق" پذيرفته اند. گو اينکه به گفته مايک راجرز، رئيس کميته اطلاعات مجلس نمايندگان، اميد چندانی به کار ساز بودن آن ندارند.
نااميدی از تاثير گذاری طرح اوباما و بحث های داغ در کنگره و ديگر محافل سياسی آمريکا در مورد ميزان کمک به مخالفان اسد و نحوه و روش دخالت آمريکا در سوريه که ماهها است در ميان دل دل کردن کاخ سفيد ادامه دارد، موضوع تازه ای نيست ولی سخنان اخير برخی از مقامهای نظامی و سياسی آمريکا در اين راستا نشان ميدهد که تجربه تلخ و پرهزينه ارتش آمريکا در افغانستان و عراق تا چه اندازه بر تصميم گيری و قضاوت کاخ سفيد در مورد دخالت احتمالی آمريکا در سوريه سايه انداخته است.
هشدار درباره حمله نظامی
ژنرال مارتين دمپسی، رئيس ستاد ارتش آمريکا، درپی متهم شدن به انفعال در مورد سوريه از سوی جان مک کين، سناتور پر نفوذ ايالت آريزونا و کانديدای سابق رياست جمهوری، که از هواداران پر و پا قرص دخالت نظامی آمريکا در سوريه است، در نامه ای سه صفحه ای خطاب به او و به سناتور کارل لِوين، رئيس کميته نيرو های مسلح سنای آمريکا، ازگزينه های مختلف برای مداخله در سوريه و هزينه اجرای آنها سخن به ميان آورده است – گزينه هائی که آموزش شبه نظاميان و مخالفان اسد، حمله های موشکی، برقراری "منطقه پرواز ممنوع" بر فراز سوريه، ايجاد مناطق حائل در نوار مرزی سوريه با اردن و ترکيه، و اجرای عمليات ويژه برای ضبط سلاحهای شيميائی سوريه را در بر ميگيرد.
شمار زيادی ازنظاميان بلند پايه آمريکائی، مخالف درگيری گسترده در سوريه اند زيرا در مورد پی آمد های احتمالی آن و آمادگی نيرو های آمريکا برای مقابله با آنها اطمينان ندارند. به همين جهت است که رئيس ستاد ارتش آمريکا در نامه اش به سناتورهای ياد شده هشدار داده است که حمله نظامی ضمن اينکه ميتواند "نتايج غير قابل پيش بينی" به بار آورد، اجتناب از" درگيری عميق" را در سوريه دشوار خواهد کرد.
هزينه گزينه ها، اراده سياسی
ژنرال دمپسی ميگويد با کشيده شدن پای آمريکا به اين درگيری، اين کشور هزينه های سنگينی را متحمل خواهد شد و اينکه ايجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوريه ماهانه يک ميليارد دلار هزينه خواهد داشت. اضافه بر اين اثرات اين گزينه محدود خواهد بود زيرا نيروهای دولتی سوريه برای مبارزه با مخالفان بيشتر از موشکهای سطح به سطح و توپخانه بهره ميگيرند.
به گفته رئيس ستاد ستاد ارتش آمريکا هزينه ماهانه گزينه سبک تری مانند برقراری مناطق حائل مرزی بين سوريه و اردن و ترکيه بيش از يک ميليارد دلار خواهد بود.
در حاليکه اين ژنرال و آدميرال جيمز وينفلد، فرمانده نيروی دريائی آمريکا، گفته اند که در صورت دستور رهبران سياسی کشور ميتوانند به هر نوع عمليات دست زنند ولی کاهش ميليارد ها دلار از بودجه نظامی آمريکا و به درازا کشيده شدن جنگهای پر هزينه آمريکا در عراق و افغانستان، آمادگی نيروهای مسلح آمريکا را کاهش داده است. جدا از اين، در حالي که آمريکا برنامه خروج نيرو های خود از افغانستان را پیگيری ميکند کاخ سفيد اراده سياسی لازم برای اعزام نيرو به سوريه و در گيری گسترده را ندارد.
جنگ نيابتی، حمايت جمهوری اسلامی
تصميم جديد آمريکا برای ارسال سلاح های سبک به مخالفان سوری که احتمالاً در چند هفته آينده عملی خواهد شد، بعيد است راه به جائی برد. درگيری در سوريه به يک جنگ تمام عيار فرقه ای بين سنی های سوری و شيعيان تبديل شده است که بازيگران منطقه ای از جمله جمهوری اسلامی ایران، حزب الله لبنان، القاعده، کشور های جنوب خليج فارس، آمريکا، فرانسه، روسيه و بريتانيا آتش بيار معرکه شده اند و سوريه را به ميدان جنگ نيابتی خود تبديل کرده اند.
به گفته ديويد شِد، معاون" آژانس اطلاعات دفاعی" آمريکا، بيش از ۱۲۰۰ گروه و جناح در سوريه عليه دولت اسد مشغول پيکارند و دولت آمريکا برای تشخيص گروه های سکولار ميانه رو از اسلامگرايان تند رو و تغيير تعادل قوا به نفع جناح های دلخواهش با مشکل جدی روبروست. گو اينکه جبهه النصره نشان داده که کار آمد ترين جبهه مخالف برای مبارزه با نيرو های حکومتی است.
در مقابل، حاميان اصلی اسد يعنی حمهوری اسلامی ایران و حزب الله لبنان کوشش های خود را برای بقا حکومت او افزايش داده اند. آمريکا و بسياری از کشور های اروپایی و منطقه نگران حمايت های جمهوری اسلامی ایران اند. از ديدگاه واشنگتن، پيروزی اسد بر مخالفان و يا ادامه حکومت او بر بخش بزرگی از خاک سوريه ضمن افزايش نفوذ جمهوری اسلامی ایران بر سوريه و عراق و لبنان، هم خاور ميانه را به دو قطب مخالف سنی و شيعی تقسيم خواهد کرد و هم اسرائيل را با خطرات جدی مواجه خواهد کرد. اين کار همچنين به ضعيف شدن ترکيه و اردن منجر خواهد شد ومهمتر اينکه نفوذ ايران را در خليج فارس بالا خواهد برد.
به گفته مقامهای آمريکائی، جمهوری اسلامی ایران ارسال سلاح به سوريه را از طريق عراق تشديد کرده و هوشيار زيباری، وزير خارجه عراق، به تازگی گفته است: عراق انتقال اسلحه از طريق مرزهای عراق را محکوم ميکند اما قدرت جلوگيری از آن را ندارد.
ابزارهای محدود
مسئله مهم اين است که آمريکا راه حل مناسبی را برای حل مسئله سوريه و پايان دادن به حکومت اسد در دست ندارد. دخالت مستقيم نظامی آمريکا حتی اگر اراداه سياسی برای اينکار وجود داشته باشد، منوط به حکم يا قطعنامه سازمان ملل يا شورای امنيت است که چين و روسيه با نگرش به موضعی که در قبال سوريه دارند عملی به نظر نميرسد و علاوه بر اين، دولت آمريکا علاقه ای به اعزام سرباز به خاک سوريه ندارد.
جنگ محدود و بمباران همانگونه که تجربه ليبی زمان معمر قذافی نشان داد، به تنهائی و در غياب جبهه ها و گروه های مخالف تحت يک تشکيلات رهبری متمرکز نميتواند کارساز باشد. با نگرش به شکاف عميق بين جبهه ها و گروه های پر شمار سوريه، در صورت سقوط اسد جبهه يا حزب متمرکز و با اعتباری برای جايگزينی اسد وجود ندارد.
گزينه بر قراری مناطق پرواز ممنوع هم که فرانسه و ترکيه از آن حمايت کرده اند، خالی از اشکال جدی نيست. اجرای عملی اين گزينه مستلزم اشغال بخشی از مناطق مرزی سوريه است که درگيری مستقيم آمريکا و نيرو های هم پيمان آن را با نيرو های سوری به دنبال خواهد داشت. اين کار هم به پيش شرط های لازم برای دخالت مستقيم نظامی نيازمند است که در حال حاضر وجود ندارد و هم ميتواند به يک جنگ تمام عيار منطقه ای تبديل شود. آمريکا و کشور های اروپائی آمادگی لازم برای پذيرش اين ريسک ها و روياروئی با پی آمد های احتمالی جنگ را ندارند. به گفته ژنرال ديويد ريچاردز، رئيس ستاد پيشين نيرو های مسلح بريتانيا، ايجاد منطقه پرواز ممنوع عواقب خطيری به دنبال خواهد داشت و ميتواند به جنگ منجر شود.
در شرايط فعلی، شايد تنها گزينه کم خطر و معقول برای آمريکا تجهيز مخالفان اسد به سلاحهای سبک و آموزش و رهبری آنها از راه دور آنها باشد که اوباما به آن روی آورده که حمايت شماری از کشور های عمده اروپائی را نيز به همراه داشت. ولی با توجه به عقب نشينی دولت بريتانيا و فرانسه از موضع قبلی خود برای ارسال اسلحه به مخالفان سوری و تنها ماندن آمريکا، گزينه اوباما برای تغيير تعادل قوا در سوريه بيش از پيش زير سئوال رفته است.
جنگ داخلی سوريه که در جريان ۲۶ ماه گذشته بيش از ۱۰۰۰۰۰ کشته به جای گذاشته و صد ها هزار نفر را پناهنده و آواره کرده است، تا زمانی که فرماندهان ارشد ارتش سوريه به اسد وفادار بمانند برای مدتها، حتی با کنترل اسد به بخش کوچکی از خاک سوريه، ادامه خواهد يافت و تبعات افزايش هرج و مرج و اختلافات فرقه ای در سوريه، بحران پيش روی آمريکا، کشور های اروپائی و منطقه ای را عميق تر خواهد کرد.
نااميدی از تاثير گذاری طرح اوباما و بحث های داغ در کنگره و ديگر محافل سياسی آمريکا در مورد ميزان کمک به مخالفان اسد و نحوه و روش دخالت آمريکا در سوريه که ماهها است در ميان دل دل کردن کاخ سفيد ادامه دارد، موضوع تازه ای نيست ولی سخنان اخير برخی از مقامهای نظامی و سياسی آمريکا در اين راستا نشان ميدهد که تجربه تلخ و پرهزينه ارتش آمريکا در افغانستان و عراق تا چه اندازه بر تصميم گيری و قضاوت کاخ سفيد در مورد دخالت احتمالی آمريکا در سوريه سايه انداخته است.
هشدار درباره حمله نظامی
ژنرال مارتين دمپسی، رئيس ستاد ارتش آمريکا، درپی متهم شدن به انفعال در مورد سوريه از سوی جان مک کين، سناتور پر نفوذ ايالت آريزونا و کانديدای سابق رياست جمهوری، که از هواداران پر و پا قرص دخالت نظامی آمريکا در سوريه است، در نامه ای سه صفحه ای خطاب به او و به سناتور کارل لِوين، رئيس کميته نيرو های مسلح سنای آمريکا، ازگزينه های مختلف برای مداخله در سوريه و هزينه اجرای آنها سخن به ميان آورده است – گزينه هائی که آموزش شبه نظاميان و مخالفان اسد، حمله های موشکی، برقراری "منطقه پرواز ممنوع" بر فراز سوريه، ايجاد مناطق حائل در نوار مرزی سوريه با اردن و ترکيه، و اجرای عمليات ويژه برای ضبط سلاحهای شيميائی سوريه را در بر ميگيرد.
شمار زيادی ازنظاميان بلند پايه آمريکائی، مخالف درگيری گسترده در سوريه اند زيرا در مورد پی آمد های احتمالی آن و آمادگی نيرو های آمريکا برای مقابله با آنها اطمينان ندارند. به همين جهت است که رئيس ستاد ارتش آمريکا در نامه اش به سناتورهای ياد شده هشدار داده است که حمله نظامی ضمن اينکه ميتواند "نتايج غير قابل پيش بينی" به بار آورد، اجتناب از" درگيری عميق" را در سوريه دشوار خواهد کرد.
هزينه گزينه ها، اراده سياسی
ژنرال دمپسی ميگويد با کشيده شدن پای آمريکا به اين درگيری، اين کشور هزينه های سنگينی را متحمل خواهد شد و اينکه ايجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوريه ماهانه يک ميليارد دلار هزينه خواهد داشت. اضافه بر اين اثرات اين گزينه محدود خواهد بود زيرا نيروهای دولتی سوريه برای مبارزه با مخالفان بيشتر از موشکهای سطح به سطح و توپخانه بهره ميگيرند.
به گفته رئيس ستاد ستاد ارتش آمريکا هزينه ماهانه گزينه سبک تری مانند برقراری مناطق حائل مرزی بين سوريه و اردن و ترکيه بيش از يک ميليارد دلار خواهد بود.
در حاليکه اين ژنرال و آدميرال جيمز وينفلد، فرمانده نيروی دريائی آمريکا، گفته اند که در صورت دستور رهبران سياسی کشور ميتوانند به هر نوع عمليات دست زنند ولی کاهش ميليارد ها دلار از بودجه نظامی آمريکا و به درازا کشيده شدن جنگهای پر هزينه آمريکا در عراق و افغانستان، آمادگی نيروهای مسلح آمريکا را کاهش داده است. جدا از اين، در حالي که آمريکا برنامه خروج نيرو های خود از افغانستان را پیگيری ميکند کاخ سفيد اراده سياسی لازم برای اعزام نيرو به سوريه و در گيری گسترده را ندارد.
جنگ نيابتی، حمايت جمهوری اسلامی
تصميم جديد آمريکا برای ارسال سلاح های سبک به مخالفان سوری که احتمالاً در چند هفته آينده عملی خواهد شد، بعيد است راه به جائی برد. درگيری در سوريه به يک جنگ تمام عيار فرقه ای بين سنی های سوری و شيعيان تبديل شده است که بازيگران منطقه ای از جمله جمهوری اسلامی ایران، حزب الله لبنان، القاعده، کشور های جنوب خليج فارس، آمريکا، فرانسه، روسيه و بريتانيا آتش بيار معرکه شده اند و سوريه را به ميدان جنگ نيابتی خود تبديل کرده اند.
به گفته ديويد شِد، معاون" آژانس اطلاعات دفاعی" آمريکا، بيش از ۱۲۰۰ گروه و جناح در سوريه عليه دولت اسد مشغول پيکارند و دولت آمريکا برای تشخيص گروه های سکولار ميانه رو از اسلامگرايان تند رو و تغيير تعادل قوا به نفع جناح های دلخواهش با مشکل جدی روبروست. گو اينکه جبهه النصره نشان داده که کار آمد ترين جبهه مخالف برای مبارزه با نيرو های حکومتی است.
در مقابل، حاميان اصلی اسد يعنی حمهوری اسلامی ایران و حزب الله لبنان کوشش های خود را برای بقا حکومت او افزايش داده اند. آمريکا و بسياری از کشور های اروپایی و منطقه نگران حمايت های جمهوری اسلامی ایران اند. از ديدگاه واشنگتن، پيروزی اسد بر مخالفان و يا ادامه حکومت او بر بخش بزرگی از خاک سوريه ضمن افزايش نفوذ جمهوری اسلامی ایران بر سوريه و عراق و لبنان، هم خاور ميانه را به دو قطب مخالف سنی و شيعی تقسيم خواهد کرد و هم اسرائيل را با خطرات جدی مواجه خواهد کرد. اين کار همچنين به ضعيف شدن ترکيه و اردن منجر خواهد شد ومهمتر اينکه نفوذ ايران را در خليج فارس بالا خواهد برد.
به گفته مقامهای آمريکائی، جمهوری اسلامی ایران ارسال سلاح به سوريه را از طريق عراق تشديد کرده و هوشيار زيباری، وزير خارجه عراق، به تازگی گفته است: عراق انتقال اسلحه از طريق مرزهای عراق را محکوم ميکند اما قدرت جلوگيری از آن را ندارد.
ابزارهای محدود
مسئله مهم اين است که آمريکا راه حل مناسبی را برای حل مسئله سوريه و پايان دادن به حکومت اسد در دست ندارد. دخالت مستقيم نظامی آمريکا حتی اگر اراداه سياسی برای اينکار وجود داشته باشد، منوط به حکم يا قطعنامه سازمان ملل يا شورای امنيت است که چين و روسيه با نگرش به موضعی که در قبال سوريه دارند عملی به نظر نميرسد و علاوه بر اين، دولت آمريکا علاقه ای به اعزام سرباز به خاک سوريه ندارد.
جنگ محدود و بمباران همانگونه که تجربه ليبی زمان معمر قذافی نشان داد، به تنهائی و در غياب جبهه ها و گروه های مخالف تحت يک تشکيلات رهبری متمرکز نميتواند کارساز باشد. با نگرش به شکاف عميق بين جبهه ها و گروه های پر شمار سوريه، در صورت سقوط اسد جبهه يا حزب متمرکز و با اعتباری برای جايگزينی اسد وجود ندارد.
گزينه بر قراری مناطق پرواز ممنوع هم که فرانسه و ترکيه از آن حمايت کرده اند، خالی از اشکال جدی نيست. اجرای عملی اين گزينه مستلزم اشغال بخشی از مناطق مرزی سوريه است که درگيری مستقيم آمريکا و نيرو های هم پيمان آن را با نيرو های سوری به دنبال خواهد داشت. اين کار هم به پيش شرط های لازم برای دخالت مستقيم نظامی نيازمند است که در حال حاضر وجود ندارد و هم ميتواند به يک جنگ تمام عيار منطقه ای تبديل شود. آمريکا و کشور های اروپائی آمادگی لازم برای پذيرش اين ريسک ها و روياروئی با پی آمد های احتمالی جنگ را ندارند. به گفته ژنرال ديويد ريچاردز، رئيس ستاد پيشين نيرو های مسلح بريتانيا، ايجاد منطقه پرواز ممنوع عواقب خطيری به دنبال خواهد داشت و ميتواند به جنگ منجر شود.
در شرايط فعلی، شايد تنها گزينه کم خطر و معقول برای آمريکا تجهيز مخالفان اسد به سلاحهای سبک و آموزش و رهبری آنها از راه دور آنها باشد که اوباما به آن روی آورده که حمايت شماری از کشور های عمده اروپائی را نيز به همراه داشت. ولی با توجه به عقب نشينی دولت بريتانيا و فرانسه از موضع قبلی خود برای ارسال اسلحه به مخالفان سوری و تنها ماندن آمريکا، گزينه اوباما برای تغيير تعادل قوا در سوريه بيش از پيش زير سئوال رفته است.
جنگ داخلی سوريه که در جريان ۲۶ ماه گذشته بيش از ۱۰۰۰۰۰ کشته به جای گذاشته و صد ها هزار نفر را پناهنده و آواره کرده است، تا زمانی که فرماندهان ارشد ارتش سوريه به اسد وفادار بمانند برای مدتها، حتی با کنترل اسد به بخش کوچکی از خاک سوريه، ادامه خواهد يافت و تبعات افزايش هرج و مرج و اختلافات فرقه ای در سوريه، بحران پيش روی آمريکا، کشور های اروپائی و منطقه ای را عميق تر خواهد کرد.