تروريسم از زمان پايان گرفتن دوران رويارويی پيمان ورشو با غرب، بجای مقابله نظامی کشورها، به مهمترين منبع خطر عليه امنيت جهانی تبديل شده است. «جينز » که در امور مشاوره دفاعی، امنيتی و اطلاعاتی موسسه ای شناخته شده بشمار ميرود، طی تازه ترين بررسی آماری خود به روند حملات تروريستی طی ماه های فوريه و مارس سال جاری پرداخته است. در اين بررسی جای مشخصی نيز به ايران اختصاص داده شده است.
بنا بر اطلاعات منتشره از سوی جينز، در ماه مارس گذشته در مجموع ۸۶۸ حمله تروريستی در سراسر جهان به ثبت رسيده است. به اين ترتيب در هر روز جهان بطور متوسط شاهد ۲۸ حمله تروريستی بوده است.
اين آمار حاکی از اندکی افزايش حملات تروريستی در ماه مارس ( در حدود ۴ درصد ) نسبت به ماه فوريه است. اين افزايش رشد حملات تروريستی را در فاصله ماه های فوريه و مارس ميتوان در کلمبيا، نوار غزه ، ساحل غربی، اسرائيل، عراق، پاکستان و يمن شاهد بود.
در حالی که طی ماه فوريه کشورهايی مانند انگولا، شيلی، آلمان، تاهيتی، ايرلند، لبنان، ماداگاسگار، پرو، رواندا، سوئيس، سوريه از تجربه هر نوع حمله تروريستی مصون بوده اند، در ماه بعد، تمامی کشور های ياد شده دست کم شاهد يک حمله تروريستی بوده اند.
در هريک از دو کشور عراق و پاکستان، که بالاترين ميزان حملات تروريستی را بخود اختصاص داده اند، در ماه مارس ۱۹۰ مورد حمله تروريستی ثبت شده که حاکی از افزايش آن به ترتيب از ۱۴۳ فقره و ۱۴۷ فقره برای هريک در ماه فوريه است.
بعلاوه در کشورهايی که شاهد خشوت های داخلی ناشی از قرار گرفتن يک منطقه در برابر دولت مرکزی هستند، مانند افغانستان ( قندهار ) هند ( کشمير ) و روسيه ( چچنيا )، سومالی و نپال، روند حملات تروريستی در فاصله فوريه و مارس تقريبا بدون تغيير مانده است.
مفهوم تروريسم
تروريسم جهانی و از نوع تازه، ( مانند گروه القاعده ) منازعه سازمان داده شده ای است که با هدف تحليل بردن قدرت برتر و يا تغيير نظام سياسی مورد نظر، بدون مرز عمل ميکند.
اسامه بن لادن رهبر القاعده، پيش از حادثه ۱۱ سپتامبر نيويورک، طی فتوايی در ۲۳ فوريه سال ۱۹۹۸ ، تشکيل يک جبهه جهانی برای جهاد و قتل آمريکائيان و هم پيمانان آنها را وظيفه مسلمانان اعلام داشت.
اين نگرش با ديدگاه های قرار دادی گروه های کلاسيک تروريستی مانند «اتا»، «باسک» و يا «ارتش آزادی بخش ايرلند» متفاوت بود.
با اين وجود تروريسم، از هر نوع و دسته، دارای بسياری مفاهيم مشترک و ابزار های مشابه مورد استفاده است. به عبارتی تروريسم، استفاده سازمان داده شده از زور، بمنظور تهديد و فرسايش و تبليغ، در جهت دست يافتن به اهداف سياسی ( و گاهی مالی و شخصی ) است.
تروريسم به اعتقاد بسياری تحليلگران، نه فلسفه است و نه برخوردار از فلسفه ای خاص. تروريسم يک روش است برای مقابله نا متقارن، عليه امنيت فرد، گروه، دولت و همچنين صلح جهانی.
از اين لحاظ، مراکز تخصصی در امر دفاع و امنيت، مانند جينز، همانگونه که مراکز مالی و اقتصادی مانند بانک جهانی، روند رشد اقتصادی، کاهش و يا افزايش سرمايه گزاری در جهان را رسد ميکنند، تحولات و روند تغييرات امنيتی ناشی از تروريسم را زير نظر دارند.
در طبقه بندی جينز، به انواع تروريسم، منجمله تروريسم جهانی، تروريسم دولتی، تروريسم وابسته به شورشهای داخلی عليه دولتهای مرکزی، بصورت مجزا پرداخته شده است.
بررسی تازه آماری جينز حاکی از کاهش حملات تروريستی در روسيه طی يک ماه ( از ۴۱ به ۲۴ ) مورد است. کنگو، مصر نيز در مدت مشابه شاهد کاهش حملات تروريستی بوده اند، در حاليکه کشورهای کامرون، قبرس، فرانسه، يونان، قرقيزستان، عمان، سنگال، تاجيکستان و تونس که حد اقل شاهد يک اقدام تروريستی در ماه فوريه بوده اند در ماه مارس هدف هيچ گونه اقدام تروريستی قرار نگرفته اند.
بنا بر آمار موسسه جينز، در ماه مارس ۱۱۱۴ نفر غير نظامی طی رويدادهای تروريستی جان خود را از دست داده اند.
تروريسم در خاورميانه
خاورميانه در ماه مارس شاهد ۲۶۳ حمله تروريستی ثبت شده بوده است ( ۸.۵ حمله در هر روز و ۴۴ در صد رشد نسبت به ماه فوريه ) .اين رقم در مجموع ۳۰ در صد از کليه حملات تروريستی در سراسر جهان را تشکيل ميدهد.
اکثر حملات تروريستی خاورميانه در عراق صورت گرفته، که اين نشانه ادامه فعاليت گروه القاعده در آن کشور است. ( ۱۹۰ مورد حمله و ۲۲۰ نفر تلفات)
اسرائيل نيز در اين ماه شاهد افزايش حملات تروريستی بوده و شمار آن از ۸ فقره در ماه فوريه به ۲۸ فقره در ماه مارس افزايش يافته است. افزايش حملات تروريستی عليه اسرائيل بيشتر ناشی از استفاده از سلاحهای پرتابی ( راکت ) از نوار غزه به مناطق مسکونی اسرائيل بوده.
بنا بر ادعای جينز، دشواری های ثبت و گزارش اقدامات تروريستی در يمن ترسيم تصوير روشنی از روند اقدامات تروريستی در آن کشور را دشوار ساخته است. مطابق گزارش جينز، اقدامات تروريستی گروه القاعده در شبه جزيره عربستان فرو ننشسته و بدون توقف ادامه يافته است.
تروريسم در ايران
اقدامات تروريستی در ايران، که جينز در گزارش اخير بصورت بسيار مختصر و در دو خط به آن پرداخته، طی چند سال اخير بيشتر در نواحی شرقی کشور ديده ميشد.
از زمان محدود شدن و تحليل رفتن گروه ريگی، شمار بيشتری از حملات تروريستی در مرکز و غرب کشور ديده شده است.
مطابق گزارش جينز، در ماه مارس ايران شاهد ۳ حمله تروريستی بوده که در نتيجه آنها ۸ نفر جان خود را از دست داده اند. اين حملات عموما در منطقه کردستان و توسط " حزب حيات آزاد کردستان " صورت گرفته که به "پژاک " معروف است.
اين گروه که رهبر ۶۹ ساله آن، عبدالرحمن حاج احمدی، چندی پيش در آلمان بازداشت شد، اخيرا فعاليتهای خود را در نواحی غرب کشور افزايش داده است.
گروه پژاک گفته ميشود حملات تروريستی خود را در استان‌های ايلام، کرمانشاه، کردستان و آذربايجان غربی متمرکز کرده است.
فعاليتهای تروريستی در کردستان، مانند شرق ايران دارای سابقه ای طولانی است. گروههای مختلف چريکی- سياسی که يا کاملا ريشه در داخل ايران داشته و يا در مناطق مرزی و بنا بر گرايشهای قومی شکل گرفته بودند طی دهه ۶۰ در اين مناطق فعال بوده اند.
گروه مسلح پژاک در نوروز ۱۳۸۳ موجوديت و حمايت خود را از کارگران کرد ترکيه اعلام داشت .
اين گروه دارای چهار شاخه موسوم به «کادک» در ترکيه، حزب اتحاد دمکراتيک در سوريه، حزب راه حل دمکراتيک در عراق، و پژاک در ايران است.
شاخه ترکيه که نسبت به سه شاخه ديگر دارای موفقيت کمتری بود مجددا فعاليتهای خود را تحت نام سابق ( پ-ک-ک ) متمرکز ساخت. شاخه های عراقی و سوری پژاک، علاوه بر شرکت در مبارزه مسلحانه، در تظاهرات ضد دولتی اخير در دو کشور ياد شده نيز شرکت داشته اند.
گروه پژاک در ميان گروهی از کردهای عراق نيز همان خصومتی را برانگيخته که از جانب جمهوری اسلامی متوجه آنها است. اخيرا نخست وزير دولت خود مختار کردستان عراق از آلمان خواستار محاکمه رهبر بازداشت حيات آزاد کردستان شد.
بنظر ميرسد که تروريسم، با ادامه حملات و سازمان دادن جنگ های نا متقارن عليه امنيت فردی ، ملی و منطقه ای طی سال های آينده، همچنان موقعيت خود را به عنوان بزرگترين منبع خطر عليه صلح و امنيت جهان حفظ نمايد.
بنا بر اطلاعات منتشره از سوی جينز، در ماه مارس گذشته در مجموع ۸۶۸ حمله تروريستی در سراسر جهان به ثبت رسيده است. به اين ترتيب در هر روز جهان بطور متوسط شاهد ۲۸ حمله تروريستی بوده است.
اين آمار حاکی از اندکی افزايش حملات تروريستی در ماه مارس ( در حدود ۴ درصد ) نسبت به ماه فوريه است. اين افزايش رشد حملات تروريستی را در فاصله ماه های فوريه و مارس ميتوان در کلمبيا، نوار غزه ، ساحل غربی، اسرائيل، عراق، پاکستان و يمن شاهد بود.
در حالی که طی ماه فوريه کشورهايی مانند انگولا، شيلی، آلمان، تاهيتی، ايرلند، لبنان، ماداگاسگار، پرو، رواندا، سوئيس، سوريه از تجربه هر نوع حمله تروريستی مصون بوده اند، در ماه بعد، تمامی کشور های ياد شده دست کم شاهد يک حمله تروريستی بوده اند.
در هريک از دو کشور عراق و پاکستان، که بالاترين ميزان حملات تروريستی را بخود اختصاص داده اند، در ماه مارس ۱۹۰ مورد حمله تروريستی ثبت شده که حاکی از افزايش آن به ترتيب از ۱۴۳ فقره و ۱۴۷ فقره برای هريک در ماه فوريه است.
بعلاوه در کشورهايی که شاهد خشوت های داخلی ناشی از قرار گرفتن يک منطقه در برابر دولت مرکزی هستند، مانند افغانستان ( قندهار ) هند ( کشمير ) و روسيه ( چچنيا )، سومالی و نپال، روند حملات تروريستی در فاصله فوريه و مارس تقريبا بدون تغيير مانده است.
مفهوم تروريسم
تروريسم جهانی و از نوع تازه، ( مانند گروه القاعده ) منازعه سازمان داده شده ای است که با هدف تحليل بردن قدرت برتر و يا تغيير نظام سياسی مورد نظر، بدون مرز عمل ميکند.
اسامه بن لادن رهبر القاعده، پيش از حادثه ۱۱ سپتامبر نيويورک، طی فتوايی در ۲۳ فوريه سال ۱۹۹۸ ، تشکيل يک جبهه جهانی برای جهاد و قتل آمريکائيان و هم پيمانان آنها را وظيفه مسلمانان اعلام داشت.
اين نگرش با ديدگاه های قرار دادی گروه های کلاسيک تروريستی مانند «اتا»، «باسک» و يا «ارتش آزادی بخش ايرلند» متفاوت بود.
با اين وجود تروريسم، از هر نوع و دسته، دارای بسياری مفاهيم مشترک و ابزار های مشابه مورد استفاده است. به عبارتی تروريسم، استفاده سازمان داده شده از زور، بمنظور تهديد و فرسايش و تبليغ، در جهت دست يافتن به اهداف سياسی ( و گاهی مالی و شخصی ) است.
تروريسم به اعتقاد بسياری تحليلگران، نه فلسفه است و نه برخوردار از فلسفه ای خاص. تروريسم يک روش است برای مقابله نا متقارن، عليه امنيت فرد، گروه، دولت و همچنين صلح جهانی.
از اين لحاظ، مراکز تخصصی در امر دفاع و امنيت، مانند جينز، همانگونه که مراکز مالی و اقتصادی مانند بانک جهانی، روند رشد اقتصادی، کاهش و يا افزايش سرمايه گزاری در جهان را رسد ميکنند، تحولات و روند تغييرات امنيتی ناشی از تروريسم را زير نظر دارند.
در طبقه بندی جينز، به انواع تروريسم، منجمله تروريسم جهانی، تروريسم دولتی، تروريسم وابسته به شورشهای داخلی عليه دولتهای مرکزی، بصورت مجزا پرداخته شده است.
بررسی تازه آماری جينز حاکی از کاهش حملات تروريستی در روسيه طی يک ماه ( از ۴۱ به ۲۴ ) مورد است. کنگو، مصر نيز در مدت مشابه شاهد کاهش حملات تروريستی بوده اند، در حاليکه کشورهای کامرون، قبرس، فرانسه، يونان، قرقيزستان، عمان، سنگال، تاجيکستان و تونس که حد اقل شاهد يک اقدام تروريستی در ماه فوريه بوده اند در ماه مارس هدف هيچ گونه اقدام تروريستی قرار نگرفته اند.
بنا بر آمار موسسه جينز، در ماه مارس ۱۱۱۴ نفر غير نظامی طی رويدادهای تروريستی جان خود را از دست داده اند.
تروريسم در خاورميانه
خاورميانه در ماه مارس شاهد ۲۶۳ حمله تروريستی ثبت شده بوده است ( ۸.۵ حمله در هر روز و ۴۴ در صد رشد نسبت به ماه فوريه ) .اين رقم در مجموع ۳۰ در صد از کليه حملات تروريستی در سراسر جهان را تشکيل ميدهد.
اکثر حملات تروريستی خاورميانه در عراق صورت گرفته، که اين نشانه ادامه فعاليت گروه القاعده در آن کشور است. ( ۱۹۰ مورد حمله و ۲۲۰ نفر تلفات)
اسرائيل نيز در اين ماه شاهد افزايش حملات تروريستی بوده و شمار آن از ۸ فقره در ماه فوريه به ۲۸ فقره در ماه مارس افزايش يافته است. افزايش حملات تروريستی عليه اسرائيل بيشتر ناشی از استفاده از سلاحهای پرتابی ( راکت ) از نوار غزه به مناطق مسکونی اسرائيل بوده.
بنا بر ادعای جينز، دشواری های ثبت و گزارش اقدامات تروريستی در يمن ترسيم تصوير روشنی از روند اقدامات تروريستی در آن کشور را دشوار ساخته است. مطابق گزارش جينز، اقدامات تروريستی گروه القاعده در شبه جزيره عربستان فرو ننشسته و بدون توقف ادامه يافته است.
تروريسم در ايران
اقدامات تروريستی در ايران، که جينز در گزارش اخير بصورت بسيار مختصر و در دو خط به آن پرداخته، طی چند سال اخير بيشتر در نواحی شرقی کشور ديده ميشد.
از زمان محدود شدن و تحليل رفتن گروه ريگی، شمار بيشتری از حملات تروريستی در مرکز و غرب کشور ديده شده است.
مطابق گزارش جينز، در ماه مارس ايران شاهد ۳ حمله تروريستی بوده که در نتيجه آنها ۸ نفر جان خود را از دست داده اند. اين حملات عموما در منطقه کردستان و توسط " حزب حيات آزاد کردستان " صورت گرفته که به "پژاک " معروف است.
اين گروه که رهبر ۶۹ ساله آن، عبدالرحمن حاج احمدی، چندی پيش در آلمان بازداشت شد، اخيرا فعاليتهای خود را در نواحی غرب کشور افزايش داده است.
گروه پژاک گفته ميشود حملات تروريستی خود را در استان‌های ايلام، کرمانشاه، کردستان و آذربايجان غربی متمرکز کرده است.
فعاليتهای تروريستی در کردستان، مانند شرق ايران دارای سابقه ای طولانی است. گروههای مختلف چريکی- سياسی که يا کاملا ريشه در داخل ايران داشته و يا در مناطق مرزی و بنا بر گرايشهای قومی شکل گرفته بودند طی دهه ۶۰ در اين مناطق فعال بوده اند.
گروه مسلح پژاک در نوروز ۱۳۸۳ موجوديت و حمايت خود را از کارگران کرد ترکيه اعلام داشت .
اين گروه دارای چهار شاخه موسوم به «کادک» در ترکيه، حزب اتحاد دمکراتيک در سوريه، حزب راه حل دمکراتيک در عراق، و پژاک در ايران است.
شاخه ترکيه که نسبت به سه شاخه ديگر دارای موفقيت کمتری بود مجددا فعاليتهای خود را تحت نام سابق ( پ-ک-ک ) متمرکز ساخت. شاخه های عراقی و سوری پژاک، علاوه بر شرکت در مبارزه مسلحانه، در تظاهرات ضد دولتی اخير در دو کشور ياد شده نيز شرکت داشته اند.
گروه پژاک در ميان گروهی از کردهای عراق نيز همان خصومتی را برانگيخته که از جانب جمهوری اسلامی متوجه آنها است. اخيرا نخست وزير دولت خود مختار کردستان عراق از آلمان خواستار محاکمه رهبر بازداشت حيات آزاد کردستان شد.
بنظر ميرسد که تروريسم، با ادامه حملات و سازمان دادن جنگ های نا متقارن عليه امنيت فردی ، ملی و منطقه ای طی سال های آينده، همچنان موقعيت خود را به عنوان بزرگترين منبع خطر عليه صلح و امنيت جهان حفظ نمايد.