«توماس اردبرينگ» تحليلگر مسائل ايران و خاورميانه در مطلبی در روزنامه « نيويورک تايمز» می نويسد که براساس موضع گيری های مقامات ايرانی و اکثر کارشناسان غربی می توان گفت که ايران بيش از آنکه در پی دستيابی به يک توافق اساسی بر سر بحران هسته ای باشد ضمن تلف کردن وقت می خواهد برای فعاليت های هسته ای خود مشروعيت کسب کند.
کارشناسان غربی معتقدند که با وجود تشديد تحريم های بين المللی، روش هميشگی ايران که تداوم هر چند کند اما پيوسته برنامه های هسته ای آن کشور بوده تاکنون موفقيت آميز بوده است. به عنوان مثال طی سالهای اخير ايران توانسته است غرب را مجبور کند که از شرط توقف غنی سازی اورانيوم در آن کشور دست بردارد.
حميد رضا ترقی از مشاوران آيت الله خامنه ای و افراد مرتبط با مذاکرات هسته ای در مصاحبه ای با نويسنده اين گزارش می گويد:« ما بدون نقض هيچيک از مقررات بين المللی و يا پيمان منع گسترش سلاح های هسته ای توانسته ايم از خطوط قرمزی که غرب برای ما تعيين کرده بود عبور کنيم.»
تحليلگر روزنامه « نيويورک تايمز» يادآوری می کند که هنوز موانع مهمی بر سر راه ايجاد اعتماد بين دو طرف وجود دارد. به عنوان مثال در مذاکرات روزهای اخير بين نمايندگان ايران و آژانس بين المللی انرژی هسته ای مسئله بازرسی از تاسيسات حساسی نظير پارچين بی پاسخ مانده است و مسلما نتايج مذاکرات با آژانس روی دور بعدی گفتگوها بين ايران و کشورهای گروه پنج بعلاوه يک تاثير فراوانی خواهد داشت.
با وجود همه موانع موجود در برخی از موارد مقامات ايرانی طوری وانمود می کنند که گويا واقعا در پی حل موفقيت آميز اين بحران هستند. واقعيت اين است که از منظر غرب موفقيت اين مذاکرات در کوتاه مدت به اين معناست که ايران با انتقال تمام اورانيوم های غنی شده خود به خارج موافقت کند تا از اين طريق مدت زمان مورد نياز ايران برای توليد سلاح هسته ای را طولانی تر کند.
شايد حميد رضا ترقی در گفتگوی خود با ما در شهر تهران به دنبال فراهم کردن زمينه های تبليغاتی برای کسب نوعی توافق با غرب بود و سعی کرد نشان دهد که جمهوری اسلامی با وجود همه فشارهای غرب به اهداف خود رسيده است. وی پيروزيهای ايران در سال های اخير را چنين برشمرد:« نکته اول اينکه غرب نمی خواست ما انرژی هسته ای توليد کنيم ولی اکنون نيروگاه بوشهر تکميل شده است. غرب نمی خواست ما تاسيسات آب سنگين داشته باشيم ولی اکنون ما در اراک اين تاسيسات را ساخته ايم. غرب مخالف غنی سازی اورانيوم بود ولی در حال حاضر ما به ميزان مورد نياز برای فعاليت های هسته ای خود کار غنی سازی را ادامه می دهيم.»
برخی از مقامات ايرانی و غربی معتقدند که دولت آمريکا ممکن است با حدی از ادامه غنی سازی در مقابل قبول بازرسی های همه جانبه آژانس در ايران موافقت کند . ولی در مقابل شرط آمريکا اين است که ايران غنی سازی اورانيوم با غلظت بيست درصد را متوقف کرده و ذخاير اورانيوم خود را به خارج منتقل کند. فريدون عباسی دوانی رييس سازمان انرژی اتمی ايران حتی قبل از آغاز دور اخير مذاکرات در استانبول اعلام کرد ايران پس از توليد اورانيوم با غلظت بيست درصد برای راکتور تحقيقاتی خود در تهران حاضر است اين بخش از غنی سازی را متوقف کند.
روزنامه « نيويرک تايمز» از قول حميد رضا ترقی مشاور آيت الله خامنه ای می نويسد که هيئت ايرانی در مذاکرات استانبول توانسته است نمايندگان کشورهای غربی را قانع کند که صدور فتوای آيت الله خامنه ای در مخالفت با توليد سلاح هسته ای يک معيار مهم در تشريح مواضع دولت ايران است. در مقابل مقامات آمريکايی تفسير ديگری از اين موضوع ارائه داده و می گويند که تاکيد روی مسئله فتوای آيت الله خامنه ای در حقيقت راهی برای توافق با غرب است بدون اينکه چنين وانمود شود که ايران از مواضع خود عقب نشينی کرده است.
حميد رضا ترقی در بخش ديگری از مصاحبه خود با تحليلگر « نيويورک تايمز » می گويد:« هيئت نمايندگان ايران با احساس پيروزی مذاکرات استانبول را ترک کرد. ما توانستيم حق خود را بگيريم. تنها نکته ای که باقی مانده بحث بر سر درص غنی سازی است.»
اما مقامات آمريکايی می گويند که در مذاکرات استانبول هيچ توافقی در مورد غنی سازی پيشنهاد نشده و اين نکته می تواند در دور بعدی مذاکرات برای طرف ايرانی نااميد کننده باشد . هفته پيش مقامات آمريکايی باری ديگر از ايران خواستند که در آستانه نشست بعدی که روز بيست و سوم ماه مه در بغداد برگزار می شود، گامهای عملی و جدی بردارند.
مقامات آمريکا و دولتهای غربی در آستانه اين دور از مذاکرات به شکل غيرمستقيم شروط خود را به رسانه ها منتقل کرده اند که عبارتند از اجازه بازرسی از تاسيسات نظامی پارچين، تعطيل کردن تاسيسات فردو و در نهايت پذيرش بازرسی های گسترده تر آژانس بين المللی انرژی اتمی در چهارچوب مقررات معاهده منع گسترش سلاحهای هسته ای.
مقامات آمريکايی می گويند که ممکن است با ادامه حدی از غنی سازی آنهم در سال های آينده در ايران موافقت کنند ولی به شرط آنکه تمام اين فعاليت ها زير نظر مستقيم آژانس صورت بگيرد و ايران فقط در شرايطی می تواند غنی سازی را از سر بگيرد که قبل از آن به تمام سئوالات و ابهامات مربوط به گذشته فعاليت های هسته ای خود پاسخ گفته باشد.
روزنامه « نيويورک تايمز » از قول عزيز شاه محمدی يکی از مشاوران سابق شورای امنيت ملی ايران می نويسد:« همه اين شروط و سخت گيريها نشان می دهد که مسئله فعاليت های هسته ای برای غرب فقط يک بهانه ديگر است تا ما را تضعيف کند. به همين خاطر از منظر ايران هر دور از مذاکرات يک فاز جداگانه است و نه يک مرحله از دستيابی به توافق نهايی.»
برای رهبران جمهوری اسلامی استقلال از غرب يکی از ستون های اصلی انقلاب و نظام اسلامی است و به همين خاطر در برابر هر گونه شرطی نظير تعطيل کردن مراکز هسته ای و يا دادن امکان بازرسی های کامل نهادهای خارجی مقاومت خواهند کرد.
يک کارشناس ايرانی که ترجيح می دهد نام وی ذکر نشود در اين مورد گفت:« در صورتيکه مذاکرات جاری به شکست بيانجامد ما مواضع خود را تقويت خواهيم کرد تا زمانی فرا برسد که شرايط برای تحقق اهدافمان فراهم شود.»
حميد رضا ترقی ترجيح می داد که احتمال به شکست انجاميدن مذاکرات را کم اهميت جلوه دهد و تاکيد کرد که ايران نيز درمذاکرات بغداد شروط خود را مطرح خواهد کرد از جمله پايان تحريم بانک مرکزی اين کشور. وی افزود: « از نگاه ما روند برخورد با برنامه های هسته ای ايران و مذاکرات مربوط به آن يک عقب نشينی بزرگ برای غرب بوده ولی ما می دانيم که پذيرش برنامه های هسته ای ايران مسلما زمان می خواهد و ما اين موضوع را درک می کنيم.»
کارشناسان غربی معتقدند که با وجود تشديد تحريم های بين المللی، روش هميشگی ايران که تداوم هر چند کند اما پيوسته برنامه های هسته ای آن کشور بوده تاکنون موفقيت آميز بوده است. به عنوان مثال طی سالهای اخير ايران توانسته است غرب را مجبور کند که از شرط توقف غنی سازی اورانيوم در آن کشور دست بردارد.
حميد رضا ترقی از مشاوران آيت الله خامنه ای و افراد مرتبط با مذاکرات هسته ای در مصاحبه ای با نويسنده اين گزارش می گويد:« ما بدون نقض هيچيک از مقررات بين المللی و يا پيمان منع گسترش سلاح های هسته ای توانسته ايم از خطوط قرمزی که غرب برای ما تعيين کرده بود عبور کنيم.»
تحليلگر روزنامه « نيويورک تايمز» يادآوری می کند که هنوز موانع مهمی بر سر راه ايجاد اعتماد بين دو طرف وجود دارد. به عنوان مثال در مذاکرات روزهای اخير بين نمايندگان ايران و آژانس بين المللی انرژی هسته ای مسئله بازرسی از تاسيسات حساسی نظير پارچين بی پاسخ مانده است و مسلما نتايج مذاکرات با آژانس روی دور بعدی گفتگوها بين ايران و کشورهای گروه پنج بعلاوه يک تاثير فراوانی خواهد داشت.
با وجود همه موانع موجود در برخی از موارد مقامات ايرانی طوری وانمود می کنند که گويا واقعا در پی حل موفقيت آميز اين بحران هستند. واقعيت اين است که از منظر غرب موفقيت اين مذاکرات در کوتاه مدت به اين معناست که ايران با انتقال تمام اورانيوم های غنی شده خود به خارج موافقت کند تا از اين طريق مدت زمان مورد نياز ايران برای توليد سلاح هسته ای را طولانی تر کند.
شايد حميد رضا ترقی در گفتگوی خود با ما در شهر تهران به دنبال فراهم کردن زمينه های تبليغاتی برای کسب نوعی توافق با غرب بود و سعی کرد نشان دهد که جمهوری اسلامی با وجود همه فشارهای غرب به اهداف خود رسيده است. وی پيروزيهای ايران در سال های اخير را چنين برشمرد:« نکته اول اينکه غرب نمی خواست ما انرژی هسته ای توليد کنيم ولی اکنون نيروگاه بوشهر تکميل شده است. غرب نمی خواست ما تاسيسات آب سنگين داشته باشيم ولی اکنون ما در اراک اين تاسيسات را ساخته ايم. غرب مخالف غنی سازی اورانيوم بود ولی در حال حاضر ما به ميزان مورد نياز برای فعاليت های هسته ای خود کار غنی سازی را ادامه می دهيم.»
برخی از مقامات ايرانی و غربی معتقدند که دولت آمريکا ممکن است با حدی از ادامه غنی سازی در مقابل قبول بازرسی های همه جانبه آژانس در ايران موافقت کند . ولی در مقابل شرط آمريکا اين است که ايران غنی سازی اورانيوم با غلظت بيست درصد را متوقف کرده و ذخاير اورانيوم خود را به خارج منتقل کند. فريدون عباسی دوانی رييس سازمان انرژی اتمی ايران حتی قبل از آغاز دور اخير مذاکرات در استانبول اعلام کرد ايران پس از توليد اورانيوم با غلظت بيست درصد برای راکتور تحقيقاتی خود در تهران حاضر است اين بخش از غنی سازی را متوقف کند.
روزنامه « نيويرک تايمز» از قول حميد رضا ترقی مشاور آيت الله خامنه ای می نويسد که هيئت ايرانی در مذاکرات استانبول توانسته است نمايندگان کشورهای غربی را قانع کند که صدور فتوای آيت الله خامنه ای در مخالفت با توليد سلاح هسته ای يک معيار مهم در تشريح مواضع دولت ايران است. در مقابل مقامات آمريکايی تفسير ديگری از اين موضوع ارائه داده و می گويند که تاکيد روی مسئله فتوای آيت الله خامنه ای در حقيقت راهی برای توافق با غرب است بدون اينکه چنين وانمود شود که ايران از مواضع خود عقب نشينی کرده است.
حميد رضا ترقی در بخش ديگری از مصاحبه خود با تحليلگر « نيويورک تايمز » می گويد:« هيئت نمايندگان ايران با احساس پيروزی مذاکرات استانبول را ترک کرد. ما توانستيم حق خود را بگيريم. تنها نکته ای که باقی مانده بحث بر سر درص غنی سازی است.»
اما مقامات آمريکايی می گويند که در مذاکرات استانبول هيچ توافقی در مورد غنی سازی پيشنهاد نشده و اين نکته می تواند در دور بعدی مذاکرات برای طرف ايرانی نااميد کننده باشد . هفته پيش مقامات آمريکايی باری ديگر از ايران خواستند که در آستانه نشست بعدی که روز بيست و سوم ماه مه در بغداد برگزار می شود، گامهای عملی و جدی بردارند.
مقامات آمريکا و دولتهای غربی در آستانه اين دور از مذاکرات به شکل غيرمستقيم شروط خود را به رسانه ها منتقل کرده اند که عبارتند از اجازه بازرسی از تاسيسات نظامی پارچين، تعطيل کردن تاسيسات فردو و در نهايت پذيرش بازرسی های گسترده تر آژانس بين المللی انرژی اتمی در چهارچوب مقررات معاهده منع گسترش سلاحهای هسته ای.
مقامات آمريکايی می گويند که ممکن است با ادامه حدی از غنی سازی آنهم در سال های آينده در ايران موافقت کنند ولی به شرط آنکه تمام اين فعاليت ها زير نظر مستقيم آژانس صورت بگيرد و ايران فقط در شرايطی می تواند غنی سازی را از سر بگيرد که قبل از آن به تمام سئوالات و ابهامات مربوط به گذشته فعاليت های هسته ای خود پاسخ گفته باشد.
روزنامه « نيويورک تايمز » از قول عزيز شاه محمدی يکی از مشاوران سابق شورای امنيت ملی ايران می نويسد:« همه اين شروط و سخت گيريها نشان می دهد که مسئله فعاليت های هسته ای برای غرب فقط يک بهانه ديگر است تا ما را تضعيف کند. به همين خاطر از منظر ايران هر دور از مذاکرات يک فاز جداگانه است و نه يک مرحله از دستيابی به توافق نهايی.»
برای رهبران جمهوری اسلامی استقلال از غرب يکی از ستون های اصلی انقلاب و نظام اسلامی است و به همين خاطر در برابر هر گونه شرطی نظير تعطيل کردن مراکز هسته ای و يا دادن امکان بازرسی های کامل نهادهای خارجی مقاومت خواهند کرد.
يک کارشناس ايرانی که ترجيح می دهد نام وی ذکر نشود در اين مورد گفت:« در صورتيکه مذاکرات جاری به شکست بيانجامد ما مواضع خود را تقويت خواهيم کرد تا زمانی فرا برسد که شرايط برای تحقق اهدافمان فراهم شود.»
حميد رضا ترقی ترجيح می داد که احتمال به شکست انجاميدن مذاکرات را کم اهميت جلوه دهد و تاکيد کرد که ايران نيز درمذاکرات بغداد شروط خود را مطرح خواهد کرد از جمله پايان تحريم بانک مرکزی اين کشور. وی افزود: « از نگاه ما روند برخورد با برنامه های هسته ای ايران و مذاکرات مربوط به آن يک عقب نشينی بزرگ برای غرب بوده ولی ما می دانيم که پذيرش برنامه های هسته ای ايران مسلما زمان می خواهد و ما اين موضوع را درک می کنيم.»