آنا پوليتكوفسكايا روزنامه نگار سرشناس روس، روز هفتم اكتبر سال ۲۰۰۶ در مجتمع ساختمانى كه در آن ساكن بود به ضرب گلوله به قتل رسيد.
به اين ترتيب، روسيه يكى از مشهور ترين روزنامه نگاران جست و جوگر و افشاگر خود را از دست داد. روزنامه نگارى كه كتاب وى به نام «جنگ كثيف» در مورد مسئله چچن ها و روسيه، در جهان شهرتش را دو چندان كرد و در روسيه حساسيت حاكمان به اين روزنامه نگار را بيشتر كرد.
طى سال هايى كه آنا پوليتكوفسكايا، شرح وقايع مخوف جنگ هاى چچن را به ثبت مى رساند، بارها با خطر مرگ روبرو شد.
- آنا پولیتکوفسکایا حدود پنجاه بار به شهرها و روستاهاى جنگ زده چچن سفر كرد و در جريان يكى از اين سفرها، سه روز را در چنگ آدم رباها و در يك خندق گذراند. در اين مدت او را به «اعمال تجاوز جنسى» تهديد و چندين بار به شكل ساختگى اعدام كردند.
وى حدود پنجاه بار به شهرها و روستاهاى جنگ زده چچن سفر كرد و در جريان يكى از اين سفرها، سه روز را در چنگ آدم رباها و در يك خندق گذراند. در اين مدت او را به «اعمال تجاوز جنسى» تهديد و چندين بار به شكل ساختگى اعدام كردند.
او بارها به انتهاى مرز زيستن قدم گذاشت و بازگشت. اما نكته در اين جاست كه او خشونت های چچن را به سلامت گذراند تا بالاخره سال پيش، در آسانسور محل سكونت خود در مسكو، و به ضرب گلوله فرد يا افرادى ناشناس جان دهد. با سه گلوله در سينه و يك گلوله در سر.
آنا پوليتكوفسكايا روسيه، دردها و زخم هاى اين سرزمين بزرگ را در سن چهل و هشت سالگى وداع گفت.
پاول فلگنهاور، از دوستان و همكاران آنا پوليتكوفسكايا، تحليگر دفاعى و مقاله نويس روزنامه « نوواياگازتا» (جايى كه خانم پوليتكوفسكايا هم در آن مقاله و گزارش مى نوشت)، چنين مى گويد: «مرگ او براى من ضايعه بزرگى بود. او با رفتنش در واقع حس پوچى و خلاء بر جاى گذاشت. او شخصيت بسيار قوى و خودجوشى داشت و هيچ كس جلودارش نبود. او زنى پيچيده و البته خبرنگارى فوق العاده بود. بنابر اين فراموش كردن او كار ساده اى نيست.»
ابهام در انگیزه قتل
با وجود اينكه انگيزه هاى قتل آنا پوليتكوفسكايا هنوز كاملأ روشن نشده است، اما بسيارى آن را با فعاليت هاى روزنامه نگاري اش مرتبط مى دانند. در كنار همه اين ها، او از منتقدان رك و بى پرده حكومت ولاديمير پوتين و به خصوص سياست او در برابر مردم چچن بود. انتقاداتى كه برايش دشمنان بسيارى تراشيده بود.
آنا پوليتكوفسكايا در مدت كمتر از ده سال، نزديك به ۶۰۰ مقاله در روزنامه «نووايا گازتا»، و چندين كتاب در مورد قتل ها، آدم ربايی ها و شكنجه غيرنظاميان چچن نوشت، كه براى برخى از آن كتاب ها نيز جوايزى دريافت كرد.
تلاش هاى تحقيقاتى او موجب شد تا پرونده هاى تقريبا چهل مورد جنايى كه مسكوت اعلام شده بودند، مجددا به جريان بيافتند. اما در مورد خود او، پرونده قتل همچنان باز است.
يورى چايكا، دادستان ارشد روس، در ماه اوت مسئوليت اين قتل را به گردن تشكيلاتى انداخت كه به گفته او پايگاه آن در روسيه است اما به رهبرى يك فرد چچنى تبار اداره مى شود.
چايكا همچنين گفته است كه مغزمتفكر اين جنايت، كه «با هدف بى اعتبارسازى ولاديمير پوتين، پيش از انتخابات پارلمانى روسيه انجام شد»، در خارج از كشور به سرمى برد. و منظور او به شكل ظريفى بوريس برزوفسكى، يك ميلياردر روس و ازمنتقدين سرسخت دولت كرملين بود.
اعضاى خانواده، دوستان و همكاران خانم پوليتكوفسكايا، معتقدند كه يورى چايكا با سياسى كردن اين قضيه تلاش مى كند آن را كم اهميت جلوه دهد.
السا ويدال، مسئول امور كشورهاى اروپايى و اتحاد جماهير شوروى سابق در سازمان خبرنگاران بدون مرز مى گويد: «ما تقريبا درمورد دلايل اين قتل مطمئن بوديم، اما از آن تاريخ تاكنون اتفاقات زيادى رخ داده است. ما اكنون در يك دوره پر ابهام بسر مى بريم، كه طى آن چه در دولت و چه در دفتر دادستانى، گروه هاى جديد بسيارى در حال شكل گيرى است. بنا بر اين درحال حاضر تشخيص هويت فرد مسئول دراين قضيه غير ممكن بنظر مى رسد. ما احساس مى كنيم هم اينك در ميان مقامات براى جلوگيرى از ادامه سير قانونى اين قضيه، اختلافاتى در گرفته است.»
سیزدهمین ترور روزنامه نگاران در دوران پوتین
آنا پوليتكوفسكايا، سيزدهمين خبرنگارى بود كه در دروه رياست جمهورى ولاديمير پوتين ترور مى شود و نكته در اين جاست كه تاكنون دلايل هيچ يك از اين قتل ها نيز روشن نشده است.
با اين حال السا ويدال معتقد است قتل آنا پوليتكوفسكايا نشانه يك نقطه تحول در مقابله با خبرنگاران در روسيه است.
خانم ويدال معتقد است كه «اين رويداد براى تمامى خبرنگاران روس پيام مهمى را در بر داشت. اين پيام را كه بهترين شما، حتى شمايى كه از شهرت بين المللى برخورداريد، ممكن است كشته شويد. اين پيام بسيار روشنى بود كه به عقيده من تأثير زيادى بر همه گذاشت. عدم پيگيرى و مجازات سريع مسئولين چنين جنايتى هم به ترس و خودسانسورى در ميان خبرنگاران دامن مى زند.»
در حالى كه به خصوص در غرب سالروز مرگ آنا پوليتكوفسكايا گرامى داشته مى شود، در خود روسيه توجه چندانى به آن نشده است و دوستان او نگرانند كه او براى هميشه از يادها برود، همانطور كه پرونده اش بى نتيجه در حال خاك خوردن است.