«جشن هسته ای»، «آئین شکرگزاری پیروزی اتمی»، «بسته شدن پرونده هسته ای در شورای امنیت»، یا «قطعنامه سوم تحریمی»، «پرسش های بی پاسخ»، و «عدم شفافیت برنامه اتمی ایران»؛ سرانجام کدام یک از این دو رویکرد، حقیقی و قابل استناد است؟
طی چند روزی که از انتشار آخرین گزارش محمد البرادعی، رییس آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره ایران می گذرد، همچنان رویکردهای کاملأ متفاوت نسبت به آن، در ایران و خارج از ایران ادامه دارد.
در حالی که اکثر رسانه ها و مراکز مطالعات سیاسی در غرب، پرسش های بی پاسخ مانده آژانس را کانون توجه خود قرار داده اند، رسانه های داخلی ایران و مقامات رسمی جمهوری اسلامی، این گزارش را موفقیتی بزرگ برای سیاست هسته ای تهران به شمار برده اند.
آنچه که مسلم است، پرونده اتمی تهران در شورای امنیت همچنان باز است، و اعضای این شورا برآنند تا طی چند روز آینده، تحریم های گسترده تری را علیه جمهوری اسلامی اعلام کنند.
اما اگر آن گونه که مسئولین جمهوری اسلامی می گویند، همکاری با آژانس کامل بوده، پس دیگر چه نیازی به تحریم های بیشتر است؟ نارضایتی شورای امنیت را در کجا باید دنبال کرد؟
«پروژه نمک سبز، آزمایش مواد انفجاری قوی، محفظه کلاهک موشک»؛ این پاسخ سعید محمودی، استاد حقوق بین الملل در دانشگاه استکهلم است.
به گفته وی، «گزارش محمد البرادعی، اگر چه حاکی از پیشرفت هایی در رفع ابهام از گذشته برنامه اتمی است، اما ایران هنوز پاسخ لازم به نکات فوق را به آژانس ارائه نداده است؛ مساله ای که همچنان مقاصد برنامه هسته ای را در هاله ای از ابهام نگاه می دارد.»
به عقیده آقای محمودی، «خلاصه این گزارش یا مهمترین نتیجه گیری آن در آخرین جمله اش است که اظهار می کند که آژانس هنوز در شرایطی نیست که بتواند بگوید برنامه ایران برنامه نظامی نیست و به همین دلیل هم به نظر من جائی برای جشن گرفتن هنوز باقی نمانده است.»
با این حال در ایران، تبلیغات در خصوص آنچه پیروزی ایران خوانده شده ادامه دارد.
چشم انداز متفاوت درباره گزارش
مقامات جمهوری اسلامی به مردم تبریک می گویند؛ به کشورهای غربی در خصوص تحریم های بیشتر هشدار می دهند؛ و سازمان تبلیغات اسلامی، فراخوان آئین شکرگزاری همگانی می دهد.
در این فراخوان می خوانیم: «سازمان تبلیغات اسلامی به شکرانه این پیروزی ملی و تاریخی از عموم ملت مومن و دینمدار ایران در جای جای میهن اسلامی دعوت می کند تا در وقت ملکوتی فریضه مغرب و عشاء با حضور در مساجد جامع شهرها و روستاهای این سرزمین پاک و با برپایی آئین شکرگذاری پیروزی هسته ای ملت ایران، پیشانی ارادت و سپاسگذاری بر آستان رحمت خداوند فرود آورند.»
اما با این حال، نگاه های تحلیلی و آکادمیک، چشم انداز متفاوتی را درباره گزارش محمد البرادعی متصور می شود؛ گاه کاملأ متفاوت: « ۷۰ درصد منفی، ۳۰ درصد مثبت»؛ این نظر رضا تقی زاده، استاد دانشگاه در گلاسکو و تحلیلگر سیاسی، در خصوص گزارش اخیر آژانس درباره ایران است.
به عقیده آقای تقی زاده، «گزارش نشان می دهد که ایران در مورد تامین خواسته های شورای امنیت کمترین همکاری را به عمل نیاورده؛ مهمترین خواسته این بخش قطع غنی سازی اورانیوم است که ایران به جای قطع غنی سازی به توسعه این بخش از فعالیت اقدام کرده است.»
وی در گفت وگو با رادیو فردا می گوید: «در بخش مربوط به رفع ابهام از گذشته برنامه اتمی ایران آقای البرادعی هم در گزارش و هم در توضیحاتی که قبل از انتشار گزارش مطرح کرد اشاره کرده است که اگرچه همکاری های با ایران موجب رفع ابهام از بخشی از این فعالیت ها شده ولی هنوز نکات ابهام وجود دارد و به خصوص اشاره می کند به یافتن گوشه هایی که می تواند به عنوان ابزار سوخت اتمی در بمب مورد استفاده قرار گیرد و همین طور طراحی کلاهک موشک قادر به پرتاب سلاح هسته ای. بنابراین وقتی به این گزارش نگاه می کنیم، می بینیم که هفتاد درصد گزارش منفی است.»
- «گزارش نشان می دهد که ایران در مورد تامین خواسته های شورای امنیت کمترین همکاری را به عمل نیاورده؛ مهمترین خواسته این بخش قطع غنی سازی اورانیوم است که ایران به جای قطع غنی سازی به توسعه این بخش از فعالیت اقدام کرده است.»
اما در این صورت چه چیز باعث می شود که مقامات جمهوری اسلامی چنین گزارشی را «موفقیت» به شمار برند؟
نگاهی دقیق تر نشان می دهد که ایران، آنچه را مبنای پیروزی خواندن گزارش اخیر قرار داده، بخشی از گزارش است و نه تمامی آن.
به گفته سعید محمودی، استاد حقوق بین الملل در سوئد، «عکس العمل ایران روی این گزارش با توجه به قسمت های ابتدایی آن است؛ قسمتهایی که مربوط به سئوالات قدیمی است و ایران از پیش با آژانس موافقت کرده بود که پاسخشان را بدهد. اما در قسمت هایی که ایران بر سر توضیح آن، از پیش موافقت نکرده بود، پاسخی داده نشده است.»
و به گفته مسئولین و اعضای شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی، از همین روست که بررسی پرونده اتمی همچنان ادامه دارد.
گریگوری شولتی، نماینده آمریکا در آژانس بین المللی انرژی اتمی در گفت و گو با رادیوفردا در خصوص رویکرد آژانس در رویارویی با ایران می گوید: «متاسفانه رهبران ایران با آژانس همکاری نمی کنند. گامی به سوی شفافیت برنداشته اند؛ و از پذیرفتن خواست آژانس همچنان سر باز می زنند. خواست هایی مانند تعلیق غنی سازی اورانیوم.»
به گفته وی، «متاسفانه رهبران ایران مردم ایران را گمراه می کنند وقتی به آنها می گویند که همکاری کامل وجود داشته و پرونده بسته شده است. اینجا در وین متاسفانه پرونده هسته ای ایران همچنان کاملا باز خواهد ماند.»
و نه تنها در آژانس و وین، بلکه در شورای امنیت نیز بررسی پرونده اتمی تهران همچنان ادامه دارد.
روز دوشنبه نمایندگان کشورهای عضو گروه پنج به علاوه یک شامل آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه همراه با آلمان در واشینگتن گردهم آمدند تا درباره قطعنامه جدید به مذاکره بپردازند.
اگرچه نتیجه مذاکرات میان طرفین منتشر نشده است ولی تام کیسی، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفته است که قدرت های عمده جهانی خواستار آن هستند که شورای امنیت به زودی قطعنامه ای را تصویب کند.