فروش نخستین محموله نفت ایران در بورس؛ امیدها زیر سایه تحریم؟

وزارت نفت ایران خبر از ارائه اولین محموله نفتی در بورس انرژی داده و می‌گوید که بخشی از آن به فروش رفته است.

به گزارش خبرگزاری شانا، وابسته به وزارت نفت، عرضه یک میلیون بشکه نفت خام سبک در بورس انرژی ایران که از ساعت ۱۴ روز یکشنبه ششم آبان‌ آغاز شده بود، با معامله ۲۸۰ هزار بشکه نفت خام با شرکت‌های خصوصی پایان یافت.

ایران می‌گوید که در شرایط تحریم می‌خواهد از ظرفیت بخش خصوصی برای صادرات نفت بهره ببرد و تمام اطلاعات مربوط به خریدار و مشتریان نفت در بورس را محرمانه نگه خواهد داشت.

نحوه معامله به این صورت است که شرکت خصوصی بایستی ۲۰ درصد پول نفت را قبل از تحویل محموله پرداخت کند و ۸۰ درصد باقی مانده پول نیز با ضمانت یکی از بانک‌های مورد قبول وزارت نفت، ۵۰ روز بعد از تحویل به حساب شرکت ملی نفت ایران واریز شود. اگر خریدار نتواند این محموله‌ها را به فروش برساند، با کسر پنج درصد از ارزش آن به عنوان جریمه، می‌تواند محموله را دوباره به شرکت ملی نفت ایران بازگرداند.

بر اساس گزارش‌های رسمی، ۲۸۰ هزار بشکه نفت سبک با قیمت ۷۴ دلار و ۸۵ سنت در بورس به فروش رفته است.

برخی رسانه‌های ایران از پیشنهاد برخی از شرکت‌ها برای خرید نفت به قیمت ۶۱ تا ۶۹ دلار نیز خبر داده‌اند که موفق به خرید نشده‌اند.

ارزیابی گفته‌های مقامات ایران درباره ادامه صادرات نفت پس از ۱۳ آبان

در دور قبلی تحریم‌های ایران در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد نیز چند بار تلاش شد تا نفت در بورس انرژی فروخته شود، ولی نتیجه‌ای در بر نداشت. عرضه نفت در خارج از بورس به دلالانی مانند بابک زنجانی یا شرکت‌های نیروی انتظامی نیز به دریافت پول و واریز به حساب شرکت ملی نفت منتهی نشد.

قیمت نفت سبک ایران در بازارهای بین‌المللی

سایت رسمی بخش بین‌الملل وزارت نفت، قیمت نفت سبک ایران برای عرضه در بازارهای اروپایی جهت تحویل در ماه نوامبر را پنج دلار و ۲۰ سنت زیر قیمت نفت برنت پیشنهاد داده است. قیمت نفت برنت هم اکنون زیر ۷۸ دلار است.

بدین ترتیب، تصور سود فروش این محموله نفتی در بازارهای غیرآسیایی بعید است.

بیشتر در این باره: ترامپ: بعد از ۱۴ آبان، تحریم‌های بیشتری علیه ایران اعمال خواهد شد

این محموله‌ها تنها در بازارهای آسیایی می‌تواند به فروش برسد و برای بخش خصوصی حاشیه سود حدود سه دلار به ازای هر بشکه داشته باشد. اما در صورتی که بخش خصوصی نتواند نفت را بفروشد، بایستی با کسر پنج درصد قیمت آن (سه دلار و ۷۵ سنت) به عنوان جریمه، محموله نفتی را به شرکت ملی نفت باز گرداند.

امکان فروش محموله ۲۸۰ هزار بشکه در بازارهای آسیایی نیز بسیار بعید به نظر می‌رسد، چرا که شرکت ملی نفت هزینه انتقال محموله‌های نفتی به پالایشگاه‌های آسیایی را خود متقبل می‌شود و بعید است که با توجه به قیمت ۷۴ دلار و ۸۵ سنت نفت خریداری شده در بورس، بخش خصوصی با تقبل هزینه بیمه و انتقال نفت، بتواند سودی از فروش در بازارهای بین‌المللی کسب کند.

از طرفی، ایران به مشتریان نفتی خود ۶۰ روز مهلت می‌دهد که پول نفت را واریز کنند، اما در بورس، به بخش خصوصی ایران تنها ۵۰ روز برای پرداخت پول فرصت داده شده است. به عبارتی این شرکت‌ها بایستی نفت را فقط در بازارهای نقدی (سپت مرکتس) و احتمالا در معامله با دلالان به فروش برسانند تا بتوانند در موعد مقرر پول را به حساب شرکت ملی نفت واریز کنند. یعنی تصور فروش این محموله‌ها به پالایشگاه‌های عمده بسیار بعید است.

ریسک‌ها و امیدها

عدم توانایی بخش خصوصی برای فروش محموله‌ها به مشتریان خارجی، ریسکی را متوجه شرکت ملی نفت نمی‌کند، چون تمام پالایشگاه‌های نفت خام ایران با ظرفیت بالای ۱.۷ میلیون بشکه در روز، نفت سبک استفاده می‌کنند و در صورت عدم فروش در خارج، این محموله‌ها روی دست ایران نمی‌ماند و می‌تواند به راحتی جذب پالایشگاه‌های داخلی شود.

اگر این محموله‌ها از نوع نفت سنگین یا فوق سبک (میعانات گازی) بود، در صورت عدم فروش چاره‌ای جز انبار شدن نداشت.

از طرفی ایران امیدوار است که بخش خصوصی بتواند محموله‌های کوچک را به دلالان منطقه‌ای یا آسیایی بفروشد و به شرکت ملی نفت برای دور زدن تحریم‌ها کمک کند. اما این شرکت‌ها، در صورت ردیابی می‌توانند از سوی آمریکا تحریم شوند که ریسک بالایی برای بخش خصوصی ایران است، خصوصا اینکه بر اساس گزارش‌ها، گفته می‌شود که برخی از شرکت‌های زیرمجموعه بانک‌ها قصد خرید نفت در بورس انرژی را دارند.

از سوی دیگر، این نخستین تجربه شرکت‌های خصوصی ایران برای فروش نفت در خارج است و دقیقا معلوم نیست که آیا بازارهای نقدی، دلالان و پالایشگاه‌های کوچک با توجه به ریسک تحریم شدن، رغبتی به این معامله پنهان داشته باشند یا نه.

اما صادرات نفت توسط بخش خصوصی می‌تواند شرکت‌های بین‌المللی ردیابی نفتکش‌های ایران را با سردرگمی مواجه کند. هم اکنون شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها می‌توانند آمارهای تقریبا قابل اتکایی از میزان فروش شرکت ملی نفت ایران به پالایشگاه‌ها و مشتریان ارائه کنند، اما با ورود بخش خصوصی و فروش محموله‌های کوچک، عملا ردیابی کشتی‌ها و ارزیابی میزان فروش نفت ایران و تشخیص مشتریان بسیار دشوار خواهد بود.

گرچه بسیاری از پالایشگاه‌های کشورهای با تکنولوژی پایین برای نفت‌های سبک طراحی شده‌اند و بخش خصوصی شاید بتواند محموله‌های کوچکی به آنها برساند، اما با قیمت خرید اعلام شده برای روز جاری در بورس انرژی، واقعا مشکل بتوان تصور کرد که سودی عاید بخش خصوصی ایران شود.