ايران با در اختيار داشتن ۱۸ درصد از کل ذخاير گازی و ۹.۴ درصد از کل ذخاير اثبات شده نفت جهان، به ترتيب اولين و چهارمين کشور بزرگ دارنده ذخاير گاز طبيعی و نفت خام در جهان است.
با اين حال، به خاطر تاخيرهای طولانی مدت در پروژه‌های توليدی، نه تنها گاز مازاد بر مصرف ندارد، بلکه به گفته حميدرضا عراقچی معاون وزير نفت، انتظار می‌رود که زمستان سال جاری با کمبود روزانه ۲۰۰ ميليون متر مکعب گاز مواجه شود.
در حوزه نفت نيز، ايران در وضعيت خوبی قرار ندارد، به طوری که بر اساس گزارش آژانس بين‌المللی انرژی، صادرات نفت ايران از ۲.۵ ميليون بشکه در روز در سال ۲۰۱۱ به حدود ۸۵۰ هزار بشکه در ماه نوامبر سقوط کرده است و توليد نفت کشور نيز با افتی يک ميليون بشکه‌ای به ۲.۷ ميليون بشکه در روز رسيده است.
ايران در سال ۲۰۱۲ به طور متوسط روزانه ۱.۲ ميليون بشکه صادرات نفت داشت.
ايران از اواسط سال گذشته ميلادی مجبور به بستن در برخی چاه‌های نفتی خود شد. چرا که علاوه بر افت صادرات نفت، ظرفيت پالايشگاهی کشور نيز بر اساس گزارش سالانه اوپک، از يک ميليون و ۷۷۲ هزار بشکه در سال ۲۰۱۱ به روزانه يک ميليون و ۶۸۰ هزار بشکه طی سال گذشته رسيده است.
هم اکنون حدود ۸۰ درصد از ميادين فعال نفت ايران در نيمه دوم عمر خود قرار دارند و بنابر گزارش اداره اطلاعات انرژی آمريکا، سالانه ۸ تا ۱۳ درصد از توان توليد نفت خود را از دست می‌دهند.
دولت ايران مشخص نکرده است که چه مقدار از افت نزديک به روزانه يک ميليون بشکه‌ای، سهم بستن چاه‌های نفتی و چه مقدار سهم کاهش توليد نفت به خاطر کهنه بودن ميادين و افت فشار نفت است.
توليد و صادرات محصولات نفتی
خبرگزاری رويترز ماه نوامبر از قول يک مقام نفتی ايران حجم صادرات نفت کوره ايران در ۹ ماه اول سال را ماهانه ۶۰۰ هزار تن (روزانه ۲۱.۳ ميليون ليتر) گزارش داده بود.
عليرضا ضيغمی معاون سابق وزير نفت ايران نيز ۱۴ ارديبهشت ماه اعلام کرد که ايران روزانه ۲۰ ميليون لیتر انواع محصولات نفتی صادر می‌کند. البته ايران مقدار بسيار اندکی صادرات نفتا و نفت سفيد دارد.
حسين آقايان، مدير تامين و توزيع شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی فروردين ماه امسال حجم صادرات نفت کوره ايران در سال گذشته را ۱۰ ميليارد ليتر (روزانه ۲۷.۴ ميليون ليتر) عنوان کرده بود که نشان می‌دهد ايران در سال جاری صادرات نفت کوره را تا شش ميليون ليتر در روز کاهش داده است.
به غير از حجم صادراتی که اشاره شد، کل توليد محصولات نفتی ايران (بنزين، گازوئيل، نفت کوره و نفت سفيد) در داخل کشور مصرف می‌شود.
ضيغمی در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر درباره جزئيات توليد محصولات نفتی گفته بود که ايران در سال ۹۱ روزانه ۶۰ ميليون ليتر بنزين، ۹۲ ميليون ليتر گازوئيل، ۸۴ ميليون ليتر نفت کوره و ۲۶ ميليون ليتر نفت سفيد توليد کرده است که روی هم رفته ۲۶۲ ميليون ليتر است.
خبرگزاری مهر ۲۹ آذرماه نيز گزارشی بر اساس آمارهای جدید شرکت ملی پالايش و پخش فرآورده‌های نفتی ايران منتشر کرد که می‌گويد مصرف روزانه بنزين با افزايشی ۷.۵ درصدی به ۷۰ ميليون ليتر، گازوئيل با افزايش هشت درصدی به ۱۰۰ تا ۱۰۵ ميليون ليتر نسبت به سال گذشته رسيده است، مصرف نفت کوره ۵۱ ميليون ليتر بوده که تغييری نکرده و مصرف نفت سفيد با کاهشی ۱۲ درصدی به هشت ميليون ليتر رسيده است.
به اين ترتيب با احتساب صادرات ۲۱.۴ ميليون ليتری نفت کوره، کل توليد محصولات نفتی ايران در سال جاری حدود ۲۵۶ ميليون ليتر شده است، به عبارتی ايران تنها توليد برخی محصولات را کاهش و برخی محصولات ديگر را افزايش داده است و تغيير چندانی در کل توليد و صادرات محصولات نفتی ايران رخ نداده است.
اما اين تغيير در جهت مثبت بوده است، به اين صورت که توليد محصولات نفتی با ارزش بالاتر، مانند بنزين و گازوئيل افزايش يافته است. البته بنا به گفته بيژن زنگنه وزير نفت، ايران مقداری نيز واردات بنزين و اکتان افزا دارد که خبرگزاری مهر اين رقم را پنج تا هفت ميليون ليتر در روز عنوان کرده است.
ضريب بازيافت ميادين نفت و گاز
بر اساس آخرين گزارش اداره اطلاعات انرژی آمريکا که مارس ۲۰۱۳ منتشر شد، ضريب بازيافت چاه‌های نفتی ايران در سال ۲۰۱۱ حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد است.
البته ضريب بازيافت نفت خام در ميادين خشکی، دريايی و ضريب بازيافت هيدروکربور مايع با یکديگر فرق می‌کنند.
ضريب بازيافت عبارت از حجم نفت قابل برداشت از کل ذخاير موجود در يک ميدان است.
بر اساس برنامه چهارم توسعه (۱۳۸۴ تا ۸۸) ضريب بازيافت نفت ايران بايد یک درصد افزايش می‌يافت، موضوعی که بنابر گزارش‌های رسمی و رسانه‌ها، از جمله گزارش مفصل ۱۵ بهمن ماه خبرگزاری فارس با عنوان «ادعاهای عجيب مسوولان نفتی درباره افزايش ضريت بازيافت» هيچ تغييری نکرد.
در برنامه پنج توسعه نيز افزايش يک درصدی ضريب بازيافت هدفگذاری شده است.
مقامات ايران در دو سال آخر رياست جمهوری محمود احمدی‌نژاد ارقام متناقضی از افزايش ضريب بازيافت نفت ايران عنوان کرده‌اند که صحت آن با واکنش رسانه‌های داخلی و نمايندگان مجلس نيز مواجه شد.
برای نمونه بعد از واکنش رسانه‌ها به اظهارات مقامات نفتی ايران مبنی بر رسيدن ضريب بازيافت نفت ايران به ۲۹ درصد، کريم زبيدی، معاون منابع هيدروکربوری مديريت برنامه ريزی تلفيقی شرکت ملی نفت با تصحيح رقم ياد شده، از افزايش ۰.۲۸ درصدی ضريب بازيافت ميادين نفت خام ايران و رسيدن به رقم ۲۵ درصد خبر داد که اين آمار نيز با ترديد رسانه‌ها مواجه شد.
خبرگزاری فارس طی گزارشی به اظهارات محمدعلی عمادی، مدير پژوهش و فن‌آوری شرکت ملی نفت و ریيس کنسرسيوم ازدياد برداشت اشاره کرد که چند روز قبل از اظهارات زيبدی گفته بود که «کشور به ۷۰ ميليارد دلار سرمايه‌گذاری در ازدياد برداشت از ميادين نفت و گاز نياز دارد تا بتواند ۷۰۰ ميليارد دلار با احتساب قيمت ۱۰۰ دلاری برای هر بشکه از ميادين قديمی نفت و ميعانات برداشت اضافی کند».
گزارش فارس در ادامه عنوان کرده بود که برای تحقق ادعای زيبدی بايستی طی دو سال گذشته حداقل ۱۰۰ ميليارد دلار در بخش ازدياد برداشت ميادين ايران سرمايه گذاری می‌شد، در حالی که ايران طی دو سال گذشته کمتر از ۳۰ ميليارد دلار کلا در همه بخش‌های بالادستی (اکتشاف و توليد) سرمايه گذاری کرده است.
با اين حساب، ايران در دوران رياست جمهوری احمدی‌نژاد موفقيتی در افزايش ضريب ازدياد برداشت نداشته است.
توليد و مصرف گاز
ايران همچنين برای جلوگيری از افت فشار چاه‌های نفتی مجبور به تزريق روزانه ۲۰۰ ميليون متر مکعب گاز به اين ميادين است، در حالی که در سال گذشته ميلادی تنها روزانه ۷۰ ميليون متر مکعب تزريق گاز ترش داشته و در سال جاری نيز کمبود گاز باعث کاهش هر چه بيشتر تزريق گاز به ميادين نفتی شده است.
بر اساس گزارش‌های رسمی، تا پاييز سال جاری ظرفيت توليد گاز افزايش نيافته بود، اما از چند ماه گذشته توليد گاز از مناطق مرکزی ايران که بخش عمده گاز توليدی ايران را انجام می‌دهد ۳.۱ ميليون بشکه در روز افزايش يافته و توليد گاز از پارس جنوبی نيز ۱۲.۵ ميليون متر مکعب افزايش يافته است.
بر اساس گزارش سال گذشته شرکت بريتيش پتروليوم، توليد گاز ايران در سال ۲۰۱۲ حدود ۱۶۰.۵ ميليارد و مصرف گاز آن ۱۵۶ ميليارد متر مکعب بود.
اما گزارش جديد خبرگزاری مهر از آمارهای شرکت ملی پالايش و پخش فرآورده‌های نفتی ايران نشان می‌دهد که مصرف سالانه گاز ايران هم اکنون به ۱۶۰ ميليارد متر مکعب رسيده است.
ايران برای جبران کمبود گاز خانوارها، مجبور به جايگزين کردن هرچه بيشتر سوخت‌های مايع با گاز در نيروگاه‌های برقی شده است.
وزير نفت ايران مهر ماه سال جاری اعلام کرد که در سال گذشته ۱۸ ميليارد دلار سوخت مايع در نيروگاه‌های برقی مصرف شده است.
با اين حال، به خاطر تاخيرهای طولانی مدت در پروژه‌های توليدی، نه تنها گاز مازاد بر مصرف ندارد، بلکه به گفته حميدرضا عراقچی معاون وزير نفت، انتظار می‌رود که زمستان سال جاری با کمبود روزانه ۲۰۰ ميليون متر مکعب گاز مواجه شود.
در حوزه نفت نيز، ايران در وضعيت خوبی قرار ندارد، به طوری که بر اساس گزارش آژانس بين‌المللی انرژی، صادرات نفت ايران از ۲.۵ ميليون بشکه در روز در سال ۲۰۱۱ به حدود ۸۵۰ هزار بشکه در ماه نوامبر سقوط کرده است و توليد نفت کشور نيز با افتی يک ميليون بشکه‌ای به ۲.۷ ميليون بشکه در روز رسيده است.
ايران در سال ۲۰۱۲ به طور متوسط روزانه ۱.۲ ميليون بشکه صادرات نفت داشت.
ايران از اواسط سال گذشته ميلادی مجبور به بستن در برخی چاه‌های نفتی خود شد. چرا که علاوه بر افت صادرات نفت، ظرفيت پالايشگاهی کشور نيز بر اساس گزارش سالانه اوپک، از يک ميليون و ۷۷۲ هزار بشکه در سال ۲۰۱۱ به روزانه يک ميليون و ۶۸۰ هزار بشکه طی سال گذشته رسيده است.
هم اکنون حدود ۸۰ درصد از ميادين فعال نفت ايران در نيمه دوم عمر خود قرار دارند و بنابر گزارش اداره اطلاعات انرژی آمريکا، سالانه ۸ تا ۱۳ درصد از توان توليد نفت خود را از دست می‌دهند.
هم اکنون حدود ۸۰ درصد از ميادين فعال نفت ايران در نيمه دوم عمر خود قرار دارند و بنابر گزارش اداره اطلاعات انرژی آمريکا، سالانه ۸ تا ۱۳ درصد از توان توليد نفت خود را از دست می‌دهند.
توليد و صادرات محصولات نفتی
خبرگزاری رويترز ماه نوامبر از قول يک مقام نفتی ايران حجم صادرات نفت کوره ايران در ۹ ماه اول سال را ماهانه ۶۰۰ هزار تن (روزانه ۲۱.۳ ميليون ليتر) گزارش داده بود.
عليرضا ضيغمی معاون سابق وزير نفت ايران نيز ۱۴ ارديبهشت ماه اعلام کرد که ايران روزانه ۲۰ ميليون لیتر انواع محصولات نفتی صادر می‌کند. البته ايران مقدار بسيار اندکی صادرات نفتا و نفت سفيد دارد.
حسين آقايان، مدير تامين و توزيع شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی فروردين ماه امسال حجم صادرات نفت کوره ايران در سال گذشته را ۱۰ ميليارد ليتر (روزانه ۲۷.۴ ميليون ليتر) عنوان کرده بود که نشان می‌دهد ايران در سال جاری صادرات نفت کوره را تا شش ميليون ليتر در روز کاهش داده است.
به غير از حجم صادراتی که اشاره شد، کل توليد محصولات نفتی ايران (بنزين، گازوئيل، نفت کوره و نفت سفيد) در داخل کشور مصرف می‌شود.
ضيغمی در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر درباره جزئيات توليد محصولات نفتی گفته بود که ايران در سال ۹۱ روزانه ۶۰ ميليون ليتر بنزين، ۹۲ ميليون ليتر گازوئيل، ۸۴ ميليون ليتر نفت کوره و ۲۶ ميليون ليتر نفت سفيد توليد کرده است که روی هم رفته ۲۶۲ ميليون ليتر است.
خبرگزاری مهر ۲۹ آذرماه نيز گزارشی بر اساس آمارهای جدید شرکت ملی پالايش و پخش فرآورده‌های نفتی ايران منتشر کرد که می‌گويد مصرف روزانه بنزين با افزايشی ۷.۵ درصدی به ۷۰ ميليون ليتر، گازوئيل با افزايش هشت درصدی به ۱۰۰ تا ۱۰۵ ميليون ليتر نسبت به سال گذشته رسيده است، مصرف نفت کوره ۵۱ ميليون ليتر بوده که تغييری نکرده و مصرف نفت سفيد با کاهشی ۱۲ درصدی به هشت ميليون ليتر رسيده است.
به اين ترتيب با احتساب صادرات ۲۱.۴ ميليون ليتری نفت کوره، کل توليد محصولات نفتی ايران در سال جاری حدود ۲۵۶ ميليون ليتر شده است، به عبارتی ايران تنها توليد برخی محصولات را کاهش و برخی محصولات ديگر را افزايش داده است و تغيير چندانی در کل توليد و صادرات محصولات نفتی ايران رخ نداده است.
اما اين تغيير در جهت مثبت بوده است، به اين صورت که توليد محصولات نفتی با ارزش بالاتر، مانند بنزين و گازوئيل افزايش يافته است. البته بنا به گفته بيژن زنگنه وزير نفت، ايران مقداری نيز واردات بنزين و اکتان افزا دارد که خبرگزاری مهر اين رقم را پنج تا هفت ميليون ليتر در روز عنوان کرده است.
ضريب بازيافت ميادين نفت و گاز
بر اساس آخرين گزارش اداره اطلاعات انرژی آمريکا که مارس ۲۰۱۳ منتشر شد، ضريب بازيافت چاه‌های نفتی ايران در سال ۲۰۱۱ حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد است.
البته ضريب بازيافت نفت خام در ميادين خشکی، دريايی و ضريب بازيافت هيدروکربور مايع با یکديگر فرق می‌کنند.
ضريب بازيافت عبارت از حجم نفت قابل برداشت از کل ذخاير موجود در يک ميدان است.
بر اساس برنامه چهارم توسعه (۱۳۸۴ تا ۸۸) ضريب بازيافت نفت ايران بايد یک درصد افزايش می‌يافت، موضوعی که بنابر گزارش‌های رسمی و رسانه‌ها، از جمله گزارش مفصل ۱۵ بهمن ماه خبرگزاری فارس با عنوان «ادعاهای عجيب مسوولان نفتی درباره افزايش ضريت بازيافت» هيچ تغييری نکرد.
در برنامه پنج توسعه نيز افزايش يک درصدی ضريب بازيافت هدفگذاری شده است.
مقامات ايران در دو سال آخر رياست جمهوری محمود احمدی‌نژاد ارقام متناقضی از افزايش ضريب بازيافت نفت ايران عنوان کرده‌اند که صحت آن با واکنش رسانه‌های داخلی و نمايندگان مجلس نيز مواجه شد.
برای نمونه بعد از واکنش رسانه‌ها به اظهارات مقامات نفتی ايران مبنی بر رسيدن ضريب بازيافت نفت ايران به ۲۹ درصد، کريم زبيدی، معاون منابع هيدروکربوری مديريت برنامه ريزی تلفيقی شرکت ملی نفت با تصحيح رقم ياد شده، از افزايش ۰.۲۸ درصدی ضريب بازيافت ميادين نفت خام ايران و رسيدن به رقم ۲۵ درصد خبر داد که اين آمار نيز با ترديد رسانه‌ها مواجه شد.
خبرگزاری فارس طی گزارشی به اظهارات محمدعلی عمادی، مدير پژوهش و فن‌آوری شرکت ملی نفت و ریيس کنسرسيوم ازدياد برداشت اشاره کرد که چند روز قبل از اظهارات زيبدی گفته بود که «کشور به ۷۰ ميليارد دلار سرمايه‌گذاری در ازدياد برداشت از ميادين نفت و گاز نياز دارد تا بتواند ۷۰۰ ميليارد دلار با احتساب قيمت ۱۰۰ دلاری برای هر بشکه از ميادين قديمی نفت و ميعانات برداشت اضافی کند».
گزارش فارس در ادامه عنوان کرده بود که برای تحقق ادعای زيبدی بايستی طی دو سال گذشته حداقل ۱۰۰ ميليارد دلار در بخش ازدياد برداشت ميادين ايران سرمايه گذاری می‌شد، در حالی که ايران طی دو سال گذشته کمتر از ۳۰ ميليارد دلار کلا در همه بخش‌های بالادستی (اکتشاف و توليد) سرمايه گذاری کرده است.
با اين حساب، ايران در دوران رياست جمهوری احمدی‌نژاد موفقيتی در افزايش ضريب ازدياد برداشت نداشته است.
توليد و مصرف گاز
ايران همچنين برای جلوگيری از افت فشار چاه‌های نفتی مجبور به تزريق روزانه ۲۰۰ ميليون متر مکعب گاز به اين ميادين است، در حالی که در سال گذشته ميلادی تنها روزانه ۷۰ ميليون متر مکعب تزريق گاز ترش داشته و در سال جاری نيز کمبود گاز باعث کاهش هر چه بيشتر تزريق گاز به ميادين نفتی شده است.
بر اساس گزارش‌های رسمی، تا پاييز سال جاری ظرفيت توليد گاز افزايش نيافته بود، اما از چند ماه گذشته توليد گاز از مناطق مرکزی ايران که بخش عمده گاز توليدی ايران را انجام می‌دهد ۳.۱ ميليون بشکه در روز افزايش يافته و توليد گاز از پارس جنوبی نيز ۱۲.۵ ميليون متر مکعب افزايش يافته است.
بر اساس گزارش سال گذشته شرکت بريتيش پتروليوم، توليد گاز ايران در سال ۲۰۱۲ حدود ۱۶۰.۵ ميليارد و مصرف گاز آن ۱۵۶ ميليارد متر مکعب بود.
اما گزارش جديد خبرگزاری مهر از آمارهای شرکت ملی پالايش و پخش فرآورده‌های نفتی ايران نشان می‌دهد که مصرف سالانه گاز ايران هم اکنون به ۱۶۰ ميليارد متر مکعب رسيده است.
ايران برای جبران کمبود گاز خانوارها، مجبور به جايگزين کردن هرچه بيشتر سوخت‌های مايع با گاز در نيروگاه‌های برقی شده است.
وزير نفت ايران مهر ماه سال جاری اعلام کرد که در سال گذشته ۱۸ ميليارد دلار سوخت مايع در نيروگاه‌های برقی مصرف شده است.