«ایران‌نامه»؛ گام تازه به سوی استاندارد جهانی در حوزه علوم انسانی

در حاشیه چهل و پنجمین همایش سالانه انجمن مطالعات خاورمیانه در واشینگتن که در ماه دسامبر برگزار شد، صبحانه ای به دعوت سردبیر جدید فصلنامه «ایران نامه» با شرکت نزدیک بیست شخصیت دانشگاهی و علاقمند ترتیب داده شد تا درباره اهداف این فصلنامه در دوره جدید رایزنی شود.

«ایران نامه»، فصلنامه چاپ واشنگتن با مقاله های تحقیقی در زمینه های گوناگون پس از سه دهه که هرمز حکمت سردبیری آن را به عهده داشت اینک به سردبیری میهمان این هفته «پیک فرهنگ»، محمد توکلی طرقی استاد تاریخ بخش خاورمیانه دانشگاه تورنتو، در همین شهر منتشر می شود.

گفت‌وگو با محمد توکلی طرقی سردبیر جدید فصل‌نامه «ایران نامه»

آقای توکلی طرقی،‌ در همایش سالانه انجمن خاورمیانه شناسی در واشینگتن در کنار احمد اشرف عضو هیات دبیران ایرانیکا و مشاور ارشد احسان یارشاطر مدیر این دانشنامه، انجمن بین المللی ایرانشناسی از هرمز حکمت سردبیر پیشین فصلنامه ایران نامه هم تقدیر کرد. این نشریه قبل از اینکه شما سردبیر ایران نامه شوید،‌ چه دستاوردی داشت؟

محمد توکلی طرقی: ایران نامه در سه دهه اخیر نقش آشکاری در پیشبرد ایران شناسی داشته و بسیاری از مقالات ایران نامه در تحقیقات دیگران به کار گرفته شده و در کتاب ها و نشریات هم مورد استناد قرار گرفته. یعنی به یک شکلی مقالات مستند ایران نامه به نشر و پیدایش شیوه های مختلف تحقیقی در زبان فارسی انجامیده و با این پشتوانه ای که دکتر حکمت یکی از بنیانگذاران این گرایش انسان شناسانه در ایران نامه بودند امید ما این است که در تداوم این کار، بتوانیم نشریه ایران نامه را به فصلنامه ای با استانداردهای جهانی در علوم انسانی یا علوم اجتماعی تبدیل کنیم.

یعنی شاخص فصلنامه ایران نامه در دوره ای که شما سردبیری آن را به عهده خواهید داشت چه خواهد بود؟ دو شماره آن الان منتشر شده،‌ شاید بر اساس آن بتوانید بگویید که چه تغییراتی انجام شده و چه تغییرات دیگری در آن داده خواهد شد؟

گرایشی که من پیش گرفتم این است که ایران نامه جدا به یک نشریه طراز اول علوم انسانی یا اجتماعی تبدیل شود و مقالات ارزنده در شکلی برازنده یعنی «ارزندگی و برازندگی» دو تا از مفاهیمی است که من برای کاری که در این دوره داریم پیش می بریم به کار می برم. یعنی دوره انتشار مقالاتی ارزنده تر در شکلی برازنده تر.

سهم سیاست و فرهنگ در دوره آینده ایران نامه چگونه خواهد بود؟ هرمز حکمت خیلی علاقه داشت که به موضوعات روز زیاد پرداخته شود و موضوع های مرده که مربوط به تاریخ است بیشتر بدون نتیجه گیری حال و امروز کمتر به آن پرداخته شود. شما فکر می کنید شاخصه این دوره از لحاظ موضوعات روز و سیاسی چگونه خواهد بود؟

علوم انسانی و علوم اجتماعی دانشگاهی در خدمت هیچ سیاست و مکتب خاصی نیست. بنابراین ما توجه خاصی روی مسایل کنونی ایران هم نخواهیم داشت. کاری که خواهیم کرد این است که مقالاتی را که در ایران نامه چاپ می کنیم از بهترین مقاله ها و نوشته ها و مستندترین نوشته ها در علوم انسانی و اجتماعی باشد و بی شک به نظر من تمام ادوار تاریخ ایران تاریخ زنده ای هستند و با شناسایی بهتر گذشته، حال و آینده ایران هم شناخته می شوند.

ولی ما با هدف خاصی در رابطه با آینده ایران به نشر ایران نامه گام برنداشته ایم. یعنی ایران نامه یک نشریه دانشگاهی درجه یک خواهد بود. در این دوره.

هدف ما هم بیشتر همین هست که این را تبدیل کنیم به یک نشریه برجسته علوم انسانی و اجتماعی که بشود در شمار نشریات علمی پژوهشی موسسه اطلاعات علمی یا آی اس آی قرار بگیرد. فکر می کنم اگر این کار را بکنیم و بتوانیم در سال آینده یعنی ایران نامه در شمار نشریات علمی پژوهشی موسسه اطلاعات علمی قرار گیرد بزرگترین خدمت را به علوم انسانی و علوم اجتماعی در ایران و به زبان فارسی کردیم.

برای اینکه کسانی که در ایران نامه، مقاله چاپ می کنند می توانند در دانشگاه هایی که تدریس می کنند امتیاز خیلی زیادی بگیرند و این امتیازها هم به استخدام شان و هم به استخدام و ارتقاء‌ درجه شان در دانشگاه کمک می کند.

استفاده از چه تجاربی در این زمینه می تواند به این هدف کمک کند؟

همان طور که می دانید من برای ۱۲ سال سردبیر نشریه مطالعات مقایسه ای آسیای جنوبی خاورمیانه و آفریقا بودم که این نشریه را دانشگاه دوک چاپ می کرده و می کند. به علت سردبیری ایران نامه من از سال آینده از آن مقام کناره گیری می کنم و تجربیاتی را که در آنجا کسب کردم می خواهم برای پیشبرد ایران نامه به عنوان یک نشریه درجه یک علوم انسانی و علوم اجتماعی قرار دهم.

آقای توکلی طرقی، این که ایران شناسی فصل نامه ای است فارسی زبان چه چالشی را پیش روی شما قرار می دهد؟

البته ایران نامه و مطالعات مقایسه ای دو نشریه متفاوتی هستند و مهمترین تفاوت شان فارسی بودن آنهاست.

در زبان فارسی و نشر فارسی دانشگاهی ما مشکلات فراوانی را داریم. ولی امیدم این است که با تجربه ای که در آنجا داشتم در این ۱۲ سال گذشته و کاری که با ناشران و نویسندگان و کسانی که مقاله ها را ارزیابی می کنند بتوانم ایران نامه را تبدیل کنم به یک نشریه ای که هر مقاله آن مورد داوری و ارزیابی دقیق دانشگاهی قرار گرفته و مقاله هایی را که چاپ می کنیم مقاله هایی باشد که از ارزش دانشگاهی و آکادمیک خیلی بالایی برخوردار باشد و همه کسان از هر خط و نظر و دیدگاه و مکتبی بتوانند به آن استناد کنند.

یعنی مستند بودن مقالات ایران نامه در این دوره فکر می کنم بزرگترین هدف من خواهد بود و اگر بشود در سال آینده ایران نامه در شمار نشریات علمی پژوهشی موسسه اطلاعات علمی یا Institute for Scientific Informatin قرار گیرد من فکر می کنم آن نقشی را که به عنوان سردبیر داشتیم به خوبی انجام دادم.

اگر این کار را نتوانیم بکنیم باید یک بازبینی کنیم. ولی اگر ایران نامه در شمار این نشریات موسسه اطلاعات علمی قرار گیرد فکر می کنم نخستین نشریه فارسی است که مقالاتش در Social Science Citation Index یا «نمایه استنادی علوم اجتماعی» و Art and Humanities Ctation Index یا «نمایه استنادی هنر و علوم انسانی» استناد به آن می شود و فهرست برداری می شود ازشان.