احسان جامی، جوان بيست و دو ساله ايرانی است که به هلند مهاجرت کرده است؛ وی از جمله جوانان ايرانی به شمار می رود که برای زندگی «ديگری»، به غرب مهاجرت می کنند.
احسان اما با ديگران يک تفاوت دارد. هرچند مثل برخی ايرانيان مهاجر، وارد سياست شده است، اما فرقش آن است که کميته ای را رهبری می کند که نامش «کميته مسلمانان سابق هلند» است.
البته اين اولين باری نيست که «سابقا مسلمانان» کميته ای تشکيل می دهند. پيشتر در آلمان، کشورهای اسکانديناوی و بريتانيا گروه های شبيه به اين تاسيس شده بودند.
در بريتانيا، مريم نمازی يک زن ايرانی که پس از انقلاب ایران را ترک کرد، مسئوليت کميته مسلمانان سابق را بر عهده دارد.
- در بريتانيا تقريبا ۷۰ نفر و در آلمان بين ۶۰۰ تا ۷۰۰ نفر رسما عضو گروه های «مسلمانان سابق»اند.
مريم نمازی در گفت و گو با راديو اروپای آزاد/ راديو آزادی می گويد: «به خاطر ترس و تهديدهايی که وجود دارد، ما گروهی نداريم که هر کسی بتواند به راحتی عضو آن شود. من فکر می کنم هر کسی که اسم و رسم خود را در اين کميته برای همه فاش می کند در واقع نماينده چندين نفر ديگر هم هست، که نمی توانند همين الان رسما عضو گروه شوند.»
در بريتانيا تقريبا ۷۰ نفر و در آلمان بين ۶۰۰ تا ۷۰۰ نفر رسما عضو گروه های «مسلمانان سابق»اند.
«تابو شکنی» واژه ای است که «مسلمانان سابق» اين جا و آن جا از آن زياد استفاده می کنند، ولی نه فقط شکستن تابوهای رايج در کشورهای اسلامی بلکه عوض کردن تصوير مهاجرانی که از اين کشورها به غرب می روند.
مينا احدی، بنيانگذار کميته مسلمانان سابق در آلمان در گفت با راديو اروپای آزاد/ راديو آزادی می گويد: «ما می خواهیم اين تصور را عوض کنيم که معتقد است همه کسانی که از کشورهای اسلامی آمده اند، متعصب و عقب مانده اند. در حالی که به نظر من اين تصوير نادرست است. مردمی که از اين کشورها آمده اند، فرقی ندارد که مسلمان باشند يا نباشند، بلکه در پی يک زندگی انسانی هستند.»
هر چند همه اعضای کميته های مسلمانان سابق، ايرانی نيستند، اما بسياری از بنيانگذاران گروه های مسلمانان سابق ايرانی هستند؛ در آلمان، هلند و بريتانيا.
اعمال فشارهای دینی به جوانان ایرانی
احسان جامی جوانی است که تا نه سالگی در ساز و کار آموزشی جمهوری اسلامی رشد کرده و پرورش يافته است. به گفته خودش، پدربزرگش مذهبی بود. اما چه چيزی باعث می شود جوانی که از ايران بعد از انقلاب اسلامی به غرب مهاجرت کرده است، «کميته مسلمانان سابق» را تشکيل دهد.
- جوان ها در ايران، دائما در معرض نوعی خشونت نهادين دينی قرار دارند. فشارهايی که به آن ها می آيد تا يک دين را با قواعد، هنجارها و نرم هايش بپذيرند باعث می شود خيلی از اين جوان ها از دين دلزده شوند. کسانی که به خارج می روند چون اين آزادی را دارند، که دين را رد کنند، اين را به صورت عريان و واضح نشان می دهند.
دکتر سعيد پيوندی، جامعه شناس و استاد دانشگاه در پاريس، محققی که از نزديک ساز و کار آموزش و پرورش جمهوری اسلامی را دنبال کرده است به راديو فردا می گويد: «جوان ها در ايران، دائما در معرض نوعی خشونت نهادين دينی قرار دارند. فشارهايی که به آن ها می آيد تا يک دين را با قواعد، هنجارها و نرم هايش بپذيرند باعث می شود خيلی از اين جوان ها از دين دلزده شوند. کسانی که به خارج می روند چون اين آزادی را دارند، که دين را رد کنند، اين را به صورت عريان و واضح نشان می دهند. در واقع اين کار آن ها نوعی اعتراض به فشارهای داخل ايران است.»
دکتر پيوندی معتقد است: اين مقدار زمانی که در ايران صرف تبليغ و آموزش دين، سياست و ايدئولوژی دينی می شود در جهان کم نظير است.
پيوند اسلام و هويت فرهنگی جوانانی که از ايران به غرب می روند و واکنش آن ها به اين مسئله، موضوع کنکاش های جامعه شناسی مختلفی بوده است.
اما آيا تشکيل کميته های مسلمانان سابق نشان دادن نوعی واکنش به اين پيوند هويتی است؟
مينا احدی، بنيانگذار کميته مسلمانان سابق در آلمان می گويد: هويت انسان ها با دينی که به آن اعتقاد دارند تعريف نمی شود.
خانم احدی اضافه می کند: «ما همه انسانيم و اين مهم ترين هويت ماست. چه مرد و چه زن. ما به غرب آمده ايم برای اين که بهتر، با استانداردهای بالاتر و آزادی بيشتر زندگی کنيم. نمی خواهيم، که مثلا يک دختر بچه نتواند در کلاس شنا شرکت کند، چون خانواده اش مسلمان است.»
البته تشکيل کميته مسلمانان سابق برای بنيانگذاران و اعضايش بی خطر نبوده است.
مريم نمازی در بريتانيا می گويد که به مرگ تهديد شده است. احسان جامی در هلند بعد از اين که به او حمله شد در خفا زندگی می کند و پليس آلمان مسئول مراقبت ويژه از مينا احدی است.
با همه اين ها، مينا احدی می گويد: «تا به حال نشنيده است که برای کشتن او فتوايی صادر شده باشد.»
کميته های مسلمانان سابق همگی بعد از اتفاقات يازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱ تشکيل شده اند. درحالی که برخی از هواداران و حتی اعضای اين کميته ها تعبيرشان اين است، که گروهايی نظير اين برای اعلام برائت از اسلام، به عنوان يک دين نظامی تشکيل شده اند، اما گروهی از مسلمانان سابق خود اين ايده را بارها نقد کرده اند.
بهنام تائبی، يکی از همين افراد در آلمان در بيانه ای نوشته است: «ما از حق هرکسی که بخواهد از هر دينی خارج شود دفاع می کنيم. ولی برخی از آن استفاده می کنند تا به اين وسيله به مسلمانان توهين کنند و داغ ننگ تروريست و خشونت طلب را بر پيشانی آن ها بنشانند.»