خريد و فروش کليه در ایران؛ به نام نیازمندان، به کام دلالان

  • فرین عاصمی

آگهی خرید کلیه بر روی دیواری در شهر تهران- عکس از سایت خبرآنلاین

در ايران کليه ها هم فروشی اند. کافيست به خيابان وليعصر سری بزنيد و روی ديوارهای خيابانی که انجمن حمايت از بيماران کليوی در تهران در آن واقع شده، آگهی فروش کليه با گروه های خونی متفاوت را ببينيد.

بيشتر اين فروشنده ها می گويند به دليل مشکلات مالی می خواهند کليه خود را بفروشند. آنها که درمانده و نيازمندند، می گويند که اين آخرين راه است. اين روزها آگهی فروش کليه به وبسايت های مختلف هم راه يافته.
هنوز مشخص نيست رسم فروش کليه از کجا آغاز شد ولی آنچه مشخص است، اين است که هر روز بر تعداد اين فروشندگان افزوده می شود.



رضا، جوان ۲۸ ساله ای است که در اصفهان زندگی می کند و به دليل مشکلات مالی قصد فروش کليه خود را دارد و در يک وبسايت آگهی کرده است.

او درباره اینکه اصولا چطور شد که تصميم به فروش کليه خود گرفت، می گويد:« من اصلا نمی دانستم که کسی هست که کليه بخرد. دوستانم به من گفتند. آنها می گفتند حتی تا سی يا چهل ميليون هم می توانم کليه ام را بفروشم. ولی ديدم اينطور نيست و مبلغ کمتری برای خريد کليه می پردازند.»

رضا می گويد به دليل مشکلات مالی شديد به فکر فروش کليه اش افتاده است و می افزايد: « من ۴۰ ميليون تومان بدهکارم. مرغداری داشتم، ورشکست شدم. مجبور شدم دار و ندارم را بفروشم. هيچ بانکی هم به من وام نداد. مجبور شدم کليه ام را بفروشم.»

رضا می گويد حاضر است کليه اش را بفروشد و به زندان نرود و می گويد: «يک مورد هجده ماه و يک مورد هم شش ماه زندانی برای من بريده اند. من نمی خواهم به زندان بروم. به من گفته اند ۲۰ ميليون تومان را بدهم و بقيه اش را قسطی بپردازم. دادگاه رفته ام، تعهد داده ام و ضامن گذاشته ام که تا يک هفته ديگر ۲۰ ميليون تهيه کنم. همه راه ها را امتحان کردم. هيچ راه ديگری جز فروش کليه ام ندارم.»

وبسايت «کلمه» به نقل از مصطفی قاسمی، رييس انجمن حمايت از بيماران کليوی گزارش داده که اکنون در بازار آزاد، کليه های گروه خونی کمياب تا ۲۰ ميليون تومان هم خريد و فروش می شود.

رضا با پاسخ روشنی درباره قيمت فروش کليه رو به رو نشده و می گويد: «هيچ قيمت درستی به من نداده اند. يکی می گويد ۲۰ ميليون تومان، يکی می گويد ۱۵ ميليون تومان. قيمت مشخصی نيست.»

رضا می گويد به انجمن حمايت از بيماران کليوی هم مراجعه کرده تا شايد سريعتر بتواند کليه اش را بفروشد اما کمکی به او نشده است و می گويد: «اينجا می گويند نوبت ها پر است و بايد ثبت نام کنی و خيلی طول می کشد و بايد منتظر بمانم تا خبرم کنند. به بيمارستان ها هم مراجعه کردم که با کسانی که در همان بيمارستان منتظر پيوند کليه بودند، صحبت کنم. آنجا هم کسانی از انجمن حمايت از بيماران کليوی اجازه ندادند مستقيما با بيماران صحبت کنم. به من گفتند شماره تلفنت را به ما بده تا خبرت کنيم.»

با اين حال هيچ آمار رسمی از خريد و فروش کليه در ايران در دست نيست.
آمار رسمی در ايران نشان می دهد سالانه نزديک به دو هزار و ۳۰۰ مورد پيوند کليه انجام می شود که از اين تعداد تنها ۵۹۵ مورد، از طريق بيماران مرگ مغزی انجام می شود.

آنچه مسلم است اين است که هم خريدار و هم فروشنده کليه، برای زنده ماندن در اين بازار تلاش می کنند.

هزينه انجام آزمايش های لازم قبل از پيوند کليه و تاييد پزشک برعهده دهنده کليه گذاشته شده. انجمن حمايت از بيماران کليوی هم يک ميليون تومان به عنوان هديه ايثار يا هزينه جراحی و بهبود به اهدا کنندگان کليه کمک می کند.

مسعود، که گروه خونی او مثبت است، موفق به فروش کليه خود نشده. او درباره انگيزه اش از فروختن کليه اش می گويد: «انگيزه ای که باعث شد من در اينترنت و در اطراف انجمن بيماران کليوی آگهی بدهم اين بود که خانواده ای نيازمند را می شناسم که وضعيت مالی بدی دارند و پدر اين خانواده به دليل بيماری که به آن مبتلا شده، دارد قطع نخاع می شود. خرج اين خانواده را دختری ۲۳ ساله تامين می کند. من فکر کردم با پولی که از راه فروش کليه ام در می آورم، بتوانم کمی به اين خانواده کنم. ولی متاسفانه در آزمايش های قبل از عمل متوجه شدم نارسايی کليه دارم و از نظر کليه آسيب پذير هستم. برای همين نتوانستم کليه ام را بفروشم.»

مصطفی قاسمی، رييس انجمن حمايت از بيماران کليوی می گويد: مراکز تصميم گيری در زمينه پيوند کليه در کشور افزايش يافته و اين امر راه نفوذ دلالان کليه را افزايش می دهد.

واسطه ها معمولا فهرستی از افرادی که گروه خونی و تيپ بافت مناسبی با بيمار دارند و حاضرند کليه خود را بفروشند، دارند که در ازای پول به بيماران می دهند. هر چه کليه سالم تر باشد، قيمت آن هم بالاتر است.

مسعود اما می گويد چون انجمن حمايت از بيماران کليوی هيچ کمکی برای فروش کليه به فروشندگان نمی کند، دلال ها يا واسطه هايی در اين ميان پيدا شده اند که با قيمت های گزافی کليه را خريد و فروش می کنند.

او در اين باره می گويد: «من مستقيما به انجمن حمايت از بيماران کليوی مراجعه کردم. آنها گفتند اگر بخواهم کليه ام را اهدا کنم، يک ميليون تومان به من کمک می کنند ولی چون من نياز به پول بيشتری داشتم، از طريق انجمن اقدام نکردم و به سراغ واسطه ها رفتم. يکی از اين واسطه ها می خواست کليه مرا شش ميليون بخرد و ۱۲ ميليون بفروشد. اين فقط بخاطر اين بود که من خودم نمی توانستم کسی را پيدا کنم که کليه ام را به او بفروشم.»

از مسعود می پرسم واسطه ها چطور فروشنده ها يا خريدارهای کليه را شناسايی می کنند؟

او در پاسخ می گويد: «تا آنجايی که من فهميدم اين واسطه ها در بيمارستان ها يا در اطراف انجمن حمايت از بيماران کليوی، بيماران يا نيازمندان را پيدا می کنند و آنها را شناسايی می کنند. واسطه ها وقتی متوجه می شوند که فروشندگان کليه نياز مبرمی به پول دارند، از اين مسئله استفاده می کنند و به هر شکلی که هست آنها را راضی می کنند و با قيمت دو، سه برابر بالاتر کليه آنها را می فروشند. اصلا مشخص نيست اين واسطه ها از کجا حمايت می شوند و يا از کجا پيدا شده اند. الان که هر کسی يک شماره موبايل ايرانسل داشته باشد، می تواند به طور ناشناس با فروشنده ها تماس بگيرد و با آنها وارد معامله شود و قابل پيگيری هم نباشد.»

مسعود معتقد است که به دليل پاسخگو نبودن انجمن حمايت از بيماران کليوی به فروشنده های کليه، واسطه ها پديد آمده اند و می افزايد: «وقتی به انجمن مراجعه می کنيم در برخورد اول آنچه متوجه می شويم اين است که فرد کليه اش را اهدا کند و آن را نفروشد که انجمن فقط حدود يک ميليون تومان خرج بيمارستان و بهبودی فرد اهدا کننده را بدهد. فکر می کنم که اين کار باعث شده که واسطه ها پيدا شوند و قيمت های فروش کليه تا اين حد افزايش پيدا کند.»

مصطفی قاسمی، رييس انجمن حمايت از بيماران کليوی در تماسی که راديو فردا با او داشت، حاضر نشد به سوالات ما پاسخی بدهد.

آمار رسمی در ايران نشان می دهد سالانه نزديک به دو هزار و ۳۰۰ مورد پيوند کليه انجام می شود که از اين تعداد تنها ۵۹۵ مورد، از طريق بيماران مرگ مغزی انجام می شود.

شرايط سنی اهدا کنندگان کليه از سوی انجمن حمايت از بيماران کليوی ايران بين ۲۲ تا ۳۴ سال اعلام شده.

به جز ايران؛ عراق، چين، هند، مصر، ترکيه و مولداوی هم کشورهايی هستند که در آنها خريد و فروش کليه انجام می شود و حتی به کشورهای ديگر مانند آمريکا و اسراييل هم صادر می شود.