در حالی که روز شنبه ۲۶ دی، در دقایق و ساعت‌های آن، بسیاری منتظر اجرایی شدن توافق هسته‌ای بین ایران و گروه پنج به علاوه یک بودند، خبر دیگری، سرخط رسانه‌های معتبر دنیا شد. توافق ایران و آمریکا برای تبادل زندانیان. توافقی که حال پس از اظهارات مقام‌های دو طرف مشخص شده است که در پی حدود یکسال و نیم مذاکرات محرمانه که بیشتر در سوییس انجام می‌شده، به دست آمده است.
این گفت‌وگو‌ها را برت مگرک از سوی آمریکا، و به گزارش نیویورک تایمز گروهی از افراد نزدیک به حلقه اطلاعاتی-امنیتی ایران از نوامبر سال ۲۰۱۴ آغاز کردند؛ افرادی که بنابر این گزارش، اکثر آنها «پیشتر با آمریکایی‌ها مذاکره نکرده بودند و توانایی‌هایی همانند مذاکره کنندگان ارشد تیم هسته‌ای نداشتند».
Your browser doesn’t support HTML5
گزارش هانا کاویانی در مورد تبادل زندانیان ایران و آمریکا
دیدار این ایرانی‌ها با آمریکایی‌ها تقریبا هر یک ماه یک‌بار در ژنو برگزار می‌شد و به گفته مقام‌های آمریکایی تا تیرماه که توافق هسته‌ای به دست آمد، بیشتر از توافق به دعوا گذشته بود.
دستاوردهای آمریکا و «معمای خسروی رودسری»
پس از کشمکش‌های طولانی، در نهایت طرفین برای برای مبادله زندانی‌های یکدیگر به توافق رسیدند. ایران پنج نفر را آزاد کرد. یکی از آنها، یک تبعه آمریکایی به نام «متیو ترویتیک»، جوانی بود که بنابر گزارش‌ها بعد از سه سال تلاش برای اخذ ویزا، به دنبال توافق اتمی تیرماه امسال برای یادگیری زبان فارسی به ایران رفته بود. مادر و پدرخوانده ماتیو هر دو از دبیران روزنامه کریستین ساینس مانیتور هستند. این تبعه آمریکایی پس از آزادی جدا از دیگر زندانیان به کشورش بازگشت.
چهار نفر دیگر، همه تابعیت دو گانه داشتند. سه تن از آنها، از جمله ساکنان سرشناس زندان اوین در سال‌های اخیر بودند. سعید عابدینی و امیر حکمتی، حدود چهار سال در ایران زندانی بودند، و در هر سخنرانی مرتبط با ایران، مقام‌های آمریکایی نام آنها را بر زبان می‌آوردند.
حدود ۵۰۰ روز پیش، نام جیسون رضاییان، خبرنگار روزنامه «واشینگتن‌پست» هم به این لیست افزوده شد. حال، این سه زندانی با یک هواپیمای خطوط هوایی سوییس از ایران خارج شده و در آلمان به سر می‌برند. خانواده‌های‌شان که در آلمان همراه آنها هستند عکس‌هایی از آنها منتشر کرده‌اند که این زندانیان پیشین را اگرچه تکیده از دوران زندان اما لبخندزنان نشان می‌دهد.
فرد چهارمی که در ایران آزاد شد، بنا بر اعلام مقامات، تاجری به نام نصرت‌الله خسروی رودسری است؛ شخصی که درباره بازداشتش در ایران خبری منتشر نشده بود، پس از آزادیش عکسی از او دیده نشده و در جستجوهای اینترنتی هیچ نشانی از او پیدا نمی‌شود.
هویت پنهان این تبعه ایرانی – آمریکایی، توجه خبرنگاران خصوصا غربی را به خود جلب کرده که از آن با عنوان «پرونده‌ای مرموز» یاد می‌کنند.
آن طور که برخی از رسانه‌های آمریکایی گزارش داده‌اند، آقای خسروی رودسری، علیرغم پیشنهاد مقام‌های سوییس، بر خلاف سایرین، تصمیم به ماندن در ایران گرفته است. یک مقام ارشد دولت آمریکا در این زمینه به شبکه خبری «ای‌بی‌سی» گفته است: «درباره رودسری ملاحظات شخصی اجازه توضیح بیشتر درباره او را نمی‌دهد».
وبسایت «ایران وایر» نیز مدعی شده است که گفت‌وگوهایی با هم سلولی‌های پیشین آقای خسروی رودسری درباره دوران بازداشت و اتهاماتش انجام داده اما چون به این شهروند ایرانی- آمریکایی و شرایط او دسترسی ندارد، نمی‌توانند در این زمینه اطلاع رسانی کنند.
آمریکا در حالی موفق به آزاد کردن پنج شهروندش در ایران شده است که همچنان سیامک نمازی، فعال اقتصادی و شهروند ایرانی- آمریکایی، پس از حدود سه ماه، همچنان در ایران در بازداشت به سر می‌برد، و از سرنوشت رابرت لوینسون، مامور پیشین پلیس فدرال آمریکا که در پی سفر به جزیره کیش در سال ۲۰۰۷ ناپدید شد، اطلاعی در دست نیست.
دستاوردهای ایرانی، ارقام متناقض
با به نتیجه رسیدن این روند، دولت آمریکا تعداد افراد را این گونه اعلام کرد: هفت تن از کسانی که به دلایل مرتبط با نقض تحریم‌ها در ایالات مختلف در سراسر آمریکا در زندان بودند، آزاد شده و ۱۴ تن نیز از فهرست پیگرد پلیس بین‌الملل خارج شدند.
روز یکشنبه هم وزارت دادگستری آمریکا نام هفت نفری که از زندان آزاد شدند را منتشر کرد. اما مقام‌های ایرانی در تهران، تعداد افرادی که تحت تاثیر این توافق قرار گرفته‌اند را به گونه‌ای دیگر اعلام کرده‌اند.
محمد جواد ظریف دوشنبه شب در شبکه یک تلویزیون دولتی ایران، درباره توافق بر سر تبادل زندانیان گفت: «ما توانستیم توافق کنیم هفت زندانی ایرانی که برخی ۱۰ سال محکومیت داشتند و یکی از آنها ده میلیون دلار هم جریمه شده بود، رها کنیم».
رییس دستگاه دیپلماسی ایران در توضیح گروه ۱۴ نفره نیز این گونه گفت: «۱۴ هموطن عزیز ما هستند که برخی یکی دو سال در آسیای جنوب شرقی و به دلیل درخواست استرداد به آمریکا از طریق اینترپل، زندان بودند، آنها همه خصوصا در زمان دولت تدبیر و امید از زندان خارج شده بودند، سه زندانی در مالزی، همچنین در عراق، مدیرعامل شرکت ماهان در دبی مشکل داشتند، همه این‌ها که به ایران بازگشته بودند ممنوعیت یا محدودیت داشتند و با خروج از ایران، اینترپل می‌توانست آنها را بگیرد».
اما گروه سومی که در این روز‌ها صحبتی از آنها نشده بود و از این توافق اخیر ایران و آمریکا بهره‌مند شدند، هفت نفری هستند که محمد جواد ظریف در توضیح آن گفته است: «هفت نفر دیگر هم در آمریکا دو تابعیتی بودند که دوران زندان خود را سپری کرده بودند، اما محدودیت‌هایی همانند آنچه در ایران حبس تعلیقی است داشتند. محدودیت این افراد نیز برطرف شده است».
درباره این گروه اخیر مقام‌های آمریکایی تاکنون اظهار نظر نکرده‌اند.