سهم گاز طبيعی در سبد انرژی ايران که از آن بعنوان «سوخت آبی» يا «سوخت پاک فسيلی» نيز ياد می شود، طی يک دهه گذشته به شدت افزايش يافته و به رقم ۷۰ درصد رسيده است.از طرفی ايران هم اکنون اولين جايگاه را از لحاظ تعداد خودروهای گازسوز در جهان دارد. با اينحال، چرا هوای ايران يکی از آلوده ترين ها در جهان است؟
بر اساس آخرين گزارش سازمان بهداشت جهانی که در برگيرنده آمارها تا پايان سال ۲۰۱۰ است، هوای ايران دوازدهمين هوای ناپاک در ميان کشورهای جهان است. البته طی سالهای اخير خود مقامات ايران اذعان کرده اند که وضعيت هوای کشور، خصوصا در کلانشهرها به شدت بدتر شده و هم اکنون ايران سومين هوای آلوده جهان را دارد و چهار شهر ايران در ميان ۱۰ شهر آلوده جهان جای گرفته است.
بر اساس آمارهای رسمی، ايران سالانه معادل يک ميليارد و ۶۰۰ ميليون بشکه انواع سوخت فسيلی در کشور مصرف می کند.
مصرف گاز ايران بر اساس گزارشهای رسمی ايران و آمارهای اداره اطلاعات انرژی آمريکا سالانه ۱۸۰ ميليارد متر مکعب است. اين رقم معادل يک ميليارد و ۱۳۲ ميليون بشکه نفت خام است، به عبارتی گاز سهمی ۷۰ درصدی در سبد سوخت کشور دارد.
بيژن نامدار زنگنه نيز سه شنبه ۴ ارديبهشت ماه اعلام کرد که «هم اکنون ايران با توسعه گازرسانی و رشد مصرف «سی ان جی» دارای يکی از کم آلاينده ترين سبدهای سوخت جهان است».
به گزارش خبرگزاری شانا، وی در ادامه گفت که حدود ٧٠ درصد انرژی ايران از گاز طبيعی تامين می شود و روزانه معادل ٢٠ ميليون مترمکعب گاز طبيعی به بيش از سه ميليون خودرو عرضه می شود و اين رقم در جهان بی همتا است.
توصيفاتی که زنگنه مبنی بر «کم آلاينده ترين سبدهای سوخت جهان» و « بی همتا» بودن تامين سوخت مايع خودروها بکار برده، کاملا منطبق با ارزيابی ها و گزارشهای سازمانهای معتبر بين المللی است، برای نمونه بر اساس گزارش سازمان جهانی خودروهای گازسوز (ان جی وی گلوبال) ايران از سال ۲۰۱۱ جايگاه اول جهان را از لحاظ تعداد ماشينهای گازسوز تصاحب کرده است.
هم اکنون ۳.۶ ميليون خودرو دوگانه سوز در کشور وجود دارد که هم با بنزين و هم گاز مايع «سی ان جی» کار می کنند. از طرفی مصرف سوختهايی با آلايندگی بسيار بالا، مانند زغال سنگ در ايران بسيار کم است. سهم زغال سنگ در سبد سوختی ايران حتی به يک درصد هم نمی رسد.
پس چرا هوای ايران يکی از آلوده ترينها از بابت سوختهای فسيلی در جهان است؟
بد نيست نيم نگاهی به وضعيت مصرف سوخت خودروها در ايران داشته باشيم.
بر اساس آمار مرکز پژوهشهای مجلس که اسفندماه پارسال منتشر شد، کل خودروهای کشور ۱۵ ميليون و ۸۰۰ هزار دستگاه است که ۸۰۰ هزار دستگاه از آنها گازوئيل مصرف می‌کنند و حدود ۳.۶ ميليون خودرو دوگانه سوز هستند. تعداد موتورسيکلت‌های کشور نيز بيش از ۸ ميليون و ۵۷۰ هزار دستگاه است.
بنا بر اين، به ازای هر ۱۰۰۰ نفر ۲۱۳ خودرو در کشور وجود دارد که نسبت به ديگر کشورها رقم بالايی نيست، بطوری که بر اساس آمارهای سازمانهای بين المللی ايران از اين نظر در رديف ۶۸ جهان قرار دارد. اما غير استاندارد بودن خودروها، موتورسيکلت ها و خود سوخت تاثير چشمگيری در آلودگی هوا دارد.
برای نمونه خبرگزاری تسنيم ۳۰ دی ماه پارسال از قول حجت‌الله بهروز قائم مقام معاون حمل و نقل و ترافيک شهردار تهران گزارش داد که «برآوردها نشان می‌دهد حدود ۳ ميليون موتورسيکلت در تهران وجود دارد، با در نظر گرفتن اين که ۱.۵ ميليون از آنها فعال هستند بايد گفت يک موتورسيکلت غيراستاندارد بيش از ۳ برابر خودروی استاندارد ايرانی و هفت برابر خودروهای استاندارد دنيا آلودگی ايجاد می‌کند».
مقامات ايران می گويند که يک ميليون دستگاه از ۴ ميليون خودرو موجود در تهران نيز فاقد استاندارد هستند و باعث آلودگی شديد هوای شهر می شوند.
از طرفی ايران با کمبود گاز مواجه است، بطوری که در زمستان سال گذشته بخاطر ممانعت از قطع گاز خانوارها، عرضه گاز مايع برای خودروها به شدت محدود شد، موضوعی که يکی از عوامل افزايش ۷ درصدی مصرف بنزين در سال ۹۲ نسبت به سال ۹۱ عنوان شده است.
از طرفی تنها ۲۰۰۰ جايگاه عرضه گاز مايع برای ۳.۶ ميليون خودرو دوگانه سوز در کشور وجود دارد که تناسب بسيار ناهمگونی است. ايران همچنين در دور دوم رياست جمهوری احمدی نژاد بخاطر تحريم بنزين توسط آمريکا، روی به توليد انبوه بنزين در مجتمعهای پتروشيمی آورد که با انتقاد بسياری از کارشناسان مواجه شد، اما تا چند ماه پيش اين روند ادامه داشت. اکنون دولت حسن روحانی غيراستاندارد بودن اين نوع بنزين را اعلام کرده و روی به واردات بنزين آورده است.
اما آن چه که آمارها نشان می دهد، علت عمده آلودگی هوای ايران مصرف گازوئيل و نفت کوره در نيروگاههای حرارتی برای توليد برق است، موضوعی که زنگنه نيز در سخنان روز سه شنبه خود به اين موضوع پرداخت. به گفته وی، «تاخير در اجرای فازهای جديد ميدان گازی پارس جنوبی در سال ٢٠١٣ سبب شد به ناچار در نيروگاههای کشور به جای سوخت پاک گاز طبيعی، ٢٧ ميليارد ليتر سوخت مايع آلاينده و عمدتا نفت کوره با سولفور بالا مصرف شود». اين رقم در سال قبل آن ۲۲ ميليارد ليتر بود.
بر اساس آمارهای سالانه شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ايران، سهم گاز در سوخت مصرفی نيروگاهها از ۸۱ درصد در سال ۱۳۸۴ به ۶۱ درصد در سال ۹۱ کاهش يافته است. آمارهای سال ۹۲ نيز حاکی است که اين رقم به ۵۶ درصد سقوط کرده است. اين در حالی است که ، سهم نفت کوره و گازوئيل در سوخت نيروگاهی طی بازه زمانی ياد شده، تقريبا ۲.۵ برابر شده است.
اهميت اين موضوع در اين نکته است که نيروگاهها سهم عظيمی از آلودگی فسيلی در ايران را دارند. عليرضا احمدی يزدی ﻣﺪﯾﺮﮐﻞ ﺩﻓﺘﺮ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺼﺮﻑ شرکت مادرتخصصی مديريت توليد، انتقال و توزيع نيروی برق ايران، توانير، طی اظهاراتی که اول ارديبهشت ماه سال جاری در سايت رسمی اين سازمان منتشر شد، اعلام کرد که طی سال گذشته ۵۴۷ ميليون تن آلودگی ناشی از سوختهای فسيلی در کشور ايجاد شده که ۲۲۲ ميليون تن از آن، بخاطر آلودگی مصرف سوختها در نيروگاههای برق بوده است.
به عبارتی نيروگاه های حرارتی در ايران سهمی ۴۰ درصدی در آلودگی فسيلی هوای کشور داشته اند، نيروگاههايی که بنا به گزارش سالانه وزارت نيرو که بهمن ماه ۹۲ منتشر شد، بازدهی آنها تنها ۳۷ درصد است.
___________________
نظرات مطرح شده در این نوشته، الزاما بازتاب دیدگاه رادیو فردا نیست.