در حالی که امید می‌رفت مبانی و اصول ژنو ۱ بتواند چشم‌انداز روشنی برای یک توافق درباره بحران سوریه ایجاد کند، اما سخنان ناامیدکننده اخضر ابراهیمی و اختلاف شدید میان امریکا و متحدانش از یک سو و روسیه از سوی دیگر دورنمای حل بحران سوریه را تیر و تار کرده است.
اختلافات میان دولت‌های غربی و روسیه به حدی بود که نماینده روسیه از شرکت در ضیافت شامی که فرانسه آن را به عهده گرفته بود، اجتناب کرد.همچنین قرار بود که دیداری میان معاون وزیر خارجه روسیه و هیئت مذاکره‌کننده مخالفان بشار اسد صورت گیرد که این دیدار به بهانه عدم حضور احمد جربا، رئیس ائتلاف ملی سوریه در ژنو، صورت نگرفت.
بازی روسیه
روسیه علی‌رغم اینکه خود از بنیان‌گذاران ژنو ۱ است و بارها مسئولین روس تکرار کردند، بر بقای بشار اسد اصراری ندارند و باب گفتگو را با مخالفان باز کردند اما هروقت فشار بین‌المللی برای وادار کردن بشار اسد به قبول راه حل سیاسی بیشتر می‌شود، روس‌ها ظاهر شده و کمربند نجات را برای وی پرتاب می‌کنند. این سیاست دوگانه روسیه در کنار سیاست عقب‌گرد باراک اوباما نسبت به برخورد با حاکم سوریه موجب شده است جنگ داخلی سوریه همچنان به قوت خود باقی بماند.
در صحنه بین‌المللی اوضاع سوریه باعث بازگشت قدرتمندانه روسیه به صحنه معادلات جهانی شده است و روس‌ها آن را غنیمت دانسته و به آن تمسک می کنند. روس‌ها با بازی با برگه سوریه کاری کردند که همه نگاه‌ها به آنها معطوف شود و کلید سحرآمیز حل قضیه را در دستان خود بگیرند بدون اینکه آن را در راه باز کردن قفل بحران به کار گیرند.
در صحنه منطقه‌ای بحران سوریه موجب شده است، هم ایران و هم کشورهای عربی بیشتر به نقش روسیه توجه کنند. ایران در سایه پشتیبانی روسیه احساس آرامش می‌کند و این از نظر روسیه یعنی وابستگی بیشتر جمهوری اسلامی به این کشور است که در پی آن هم منافع سیاسی و هم منافع اقتصادی هنگفتی برای روس ها دارد به خصوص که هزینه خرید سلاح بشار اسد از روسیه را ایران می‌پردازد.
کشورهای عربی مانند عربستان نیز برای یافتن یک راه حل در سوریه گشودن باب مدارا با روسیه را برگزیدند. در طی سه سال گذشته علی‌رغم اینکه بن‌بست بحران سوریه از سوی روسیه هدایت می‌شود و مردم سوریه توسط سلاح روسی کشته می‌شوند، اما کشورهای عربی نه فقط کوچکترین اقدامی بر علیه روسیه انجام ندادند، بلکه به التماس از روسیه راه مسکو را در پیش گرفتند. تا وقتی که نقش روسیه در بحران سوریه برای دولتمردان روسی چنین منافع سیاسی و اقتصادی هنگفتی به ارمغان دارد، سیاست روسیه درباره سوریه به نظر می‌رسد تغییرناپذیر خواهد بود.
گزینه فاروق الشرع
تقاضای هفته گذشته احمد جربا، رئیس ائتلاف ملی سوریه (گروه مخالفان)، مبنی بر مذاکره با فاروق الشرع معاون بشار اسد به جای ولید المعلم، دولت سوریه را در یک وضعیت «بی‌پاسخ» قرار می‌دهد نه به این دلیل آن طور که مخالفان می‌گویند؛ دست فاروق الشرع به خون مردم سوریه آلوده نشده است، بلکه با این پیشنهاد که در اساس از همان ابتدای اعتراض‌ها در سوریه توسط اتحادیه عرب مطرح شد و سپس احمد معاذ خطیب رئیس سابق ائتلاف ملی سوریه آن را تکرار کرد، فاروق الشرع را به عنوان گزینه احتمالی ریاست دوره گذار یا همان تشکیل حکومت انتقالی که در مفاد ژنو ۱ به آن اشاره شده است، عرضه می‌کند. گزینه‌ای که دولت بشار اسد هیچ علاقه‌ای به شنیدن آن ندارد اما به نظر می‌رسد در میان روس‌ها و دولت‌های غربی و همچنین سازمان ملل گوش شنوایی دارد.
فاروق الشرع متولد ۱۰ دسامبر ۱۹۳۸ در شهر درعا است، یعنی همان شهری که اعتراض‌ها بر ضد رژیم بشار اسد از آن آغاز شد. همچنین وی از دولتمردان نادری در سوریه به حساب می‌آید که از طریق روابط حزبی و کانون قدرت‌های سیاسی در این کشور نردبان ترقی را طی نکرده است، بلکه یک تکنوکرات تمام عیار در زمینه مسائل خارجی به حساب می‌آید که با داشتن تحصیلات عالیه در زبان انگلیسی و تجربه کار در یک فرآیند روابط عمومی قوی توسط حافظ اسد گزینش شد.
فاروق الشرع بعد از فارغ‌التحصیلی در رشته ادبیات انگلیسی از دانشگاه دمشق در سال ۱۹۶۳، برای تحصیل در رشته حقوق بین‌الملل به لندن رفت و هم زمان با آن کار در شرکت هواپیمایی سوریه را آغاز کرد و سپس مدیر این شرکت در دبی شد. سابقه قوی او در روابط عمومی به خصوص در ارتباط با خبرنگاران و حسن رفتار وی موجب شد که حافظ اسد او را به عنوان سفیر سوریه در کشور ایتالیا برگزیند و این آغاز راهی بود که منتهی به تصدی وزارت خارجه سوریه در سال ۱۹۸۴ شد.
فاروق الشرع سنی مذهب در سال ۲۰۰۶ به مقام معاون رئیس‌جمهور ارتقا یافت زیرا عبدالحلیم خدام از کشور گریخت و منصب وی جای یک شخصیت سیاسی سنی را خالی گذاشت.
با آغاز اعتراض‌ها بر ضد حکومت بشار اسد در شهر درعا، فاروق الشرع نقش میانجی مثبت بازی کرد و موفق شد میان مردم زادگاه خود و حکومت آشتی کوتاه مدت ایجاد کند اما طرفداران راه حل امنیتی و سرکوب به ویژه ماهر اسد برادر بشار اسد و فرمانده سپاه چهارم سوریه، روش فاروق الشرع را مردود دانسته و بر راه حل امنیتی و اتخاذ سیاست «مشت آهنین» با معترضان اصرار کردند.
فاروق الشرع طرفدار روش گفتگو با مخالفان نظام است حتی گروه‌هایی که مسلح شده‌اند و از این رو نخستین جلسات مذاکره میان دولت و مخالفان آن را رهبری کرد. با چنین رویکردی اتحادیه عرب در اواخر ۲۰۱۱ از بشار اسد خواست قدرت را به فاروق الشرع منتقل کند تا مانند یمن که در آن علی عبدالله صالح قدرت خود را به معاون خویش هادی منصور منتقل کرد، راه حل سیاسی برای سوریه شکل واقعی بگیرد.
از آن زمان به بعد فاروق الشرع زیر ذره بین نظام قرار گرفت به ویژه که همفکر وی نخست‌وزیر وقت سوریه ریاض حجاب موفق شد از سوریه فرار کند. از زمان انفجار ساختمان امنیت ملی سوریه در نیمه ۲۰۱۲ که تعداد زیادی از فرماندهان ارتش به همراه آصف شوکت داماد خانواده اسد کشته شدند و سپس دستگیری عبدالله احمر معاون دبیرکل حزب بعث سوریه، سرنوشت فاروق الشرع در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت.
ابتدا از رهبری حزب بعث کنار گذاشته شد و بیش از یک سال ونیم ظهور علنی در رسانه‌ها نداشته است. در سال ۲۰۱۲ شایع شد که وی از سوریه گریخته است و حتی افرادی در اپوزسیون سوریه چون هیثم المالح و برخی از فرماندهان ارتش آزاد چون ریاض اسعد خروج وی از سوریه را تأیید کردند اما دفتر فاروق الشرع با صدور بیانیه‌ای چنین اخباری را تکذیب کرد و از قول وی گفت که «هرگز به فکر خروج از کشور نیست و تمایلی به رفتن به سوی هیچ جایی را ندارد».
از آن زمان تاکنون خبری از فاروق الشرع نیست و کسی نمی‌داند آیا او تحت اقامت اجباری است یا به زندان افتاده و یا حتی ممکن است کشته شده باشد یا احتمال دارد در آینده کشته شود، به خصوص که نام وی برای رهبری دوره گذار اکنون بر زبان مخالفان افتاده و ممکن است طرفدارانی در جامعه جهانی داشته باشد.
فاروق الشرع با یکی از کارمندان وزارت خارجه ازدواج کرده و صاحب یک دختر و یک پسر است. پسر وی خلبان هواپیماهای مسافربری است.
تنگنای حکومت سوریه
تمسک گروه مخالفان به گزینه فاروق الشرع نشان می‌دهد که آنها یک برنامه کامل برای مذاکره بر سر وضعیت انتقالی در سوریه دارند که از رهبری آن توسط معاون سنی بشار اسد، آغاز و به یک سند سه صفحه‌ای با ۲۴ ماده ختم می‌شود. این شیوه برتر مذاکره رژیم بشار اسد و حامیان آن را در تنگنا قرار می‌دهد.
روش مذاکره نمایندگان رئیس‌جمهور سوریه یک تیتر و یک ماده دارد و آن «مبارزه با تروریسم» است. اما چنین رویکردی از سوی بشار اسد با تناقضاتی درباره انتشار اسنادی مبنی بر شکنجه ۱۱ هزار نفر تا سرحد مرگ در زندان‌های دولت سوریه، اعدام ۷۰۰ نفر در فاصله چهار روز از ۲۴ دسامبر تا ۲۸ دسامبر ۲۰۱۲ و استفاده از بشکه های انفجاری در جنگ که از سوی دولت سوریه به کار رفته و تلفات زیادی در میان شهروندان عادی ایجاد کرده و همچنین ادعای مخالفان مبنی بر داشتن مدارکی که نشان می دهد «داعش» یا دولت اسلامی عراق و شام با خود رژیم سوریه ارتباط دارد، همراه شده است و خواست نمایندگان بشار اسد درباره مبارزه با تروریسم را بی‌معنی می‌کند.
در هر صورت نمایندگان مخالفان در مذاکرات ژنو با موضوع ایستادن در برابر جنگجویانی که از خارج سوریه وارد می‌شوند، موافقت کرده‌اند، اما برای آنها اصل مذاکره باید بر شکل حکومت انتقالی تمرکز یابد که سرنوشت آینده کشور و مردم سوریه را رقم خواهد زد.
به همین منظور سندی را ارائه کردند که از نظر آنها قانون اساسی موقت سوریه برای دوره گذار می‌باشد. طبق این سند نهادهای حکومت و از جمله ارتش و پلیس دست‌نخورده باقی می‌ماند اما اداره آنها به عهده قانون است و نه بشار اسد یا حزب بعث. آنها انتظار دارند جامعه جهانی با حمایت از این پیشنهاد، فشار خود را برای وادار کردن رئیس‌جمهور سوریه به قبول آن بیشتر کند. اگرچه نماینده سوریه در مذاکرات این سند را رد کرده و آن متناقض توصیف می‌کند.
به نظر می‌رسد هیئت مذاکره‌کننده مخالفان بدون توجه به دیدگاه نمایندگان دولت سوریه در مذاکرات، تلاش کرده است پیشنهادهای معقولی ارائه دهد که مورد توجه بازیگران بین‌المللی به ویژه روسیه قرار گیرد.
اگرچه دولت سوریه هرگونه پیشنهادی که متضمن خروج اسد از قدرت باشد را نمی‌پذیرد اما پیشنهاد مخالفان، افق‌های روشن دارد و اگر بازیگران بین‌المللی واقعا به یک راه حل اساسی فکر می‌کنند، باید به آن توجه کنند. این توجه در مذاکرات روز پنج‌شنبه میان اخضر ابراهیمی نماینده سازمان ملل و اتحادیه عرب، گنادی گاتیلوف معاون وزیر خارجه روسیه و وندی شرمن نماینده امریکا بررسی شد اما به نتیجه‌ای نرسید. آنچه در این میان مهم است گزینه فاروق الشرع برای رهبری دوره گذار در سوریه از سوی کشور روسیه رد نشده است اما روس‌ها تضمینی در این باره به مخالفان دولت بشار اسد ارائه ندادند.
روزهای آخر مذاکرات نشان می‌دهد که علی رغم ارائه پیشنهادهای عاقلانه از سوی مخالفان، اما روسیه هنوز سیاست خود را نسبت به بشار اسد تغیر نداده است و اصرار روسیه بر سیاست گذشته خود موجب می‌شود که نتیجه‌ای مشخص از مذاکرات ژنو بیرون نیاید.
روز دوشنبه آینده احتمال دارد اخضر ابراهیمی گزارش خود درباره مذاکرات را تحویل دبیرکل سازمان ملل خواهد کرد اما علی رغم کارشکنی دولت سوریه و علی رغم عدم پایبندی روسیه به ژنو ۱، گزارش ابراهیمی همچنان دو پهلو خواهد بود و کسی را به عنوان مقصر معرفی نخواهد کرد و این بدان معنی است که هیچ گزینه جدیدی در بحران سوریه وارد نخواهد شد.
__________________
نظرات طرح شده در این یادداشت، الزاماً بازتاب دیدگاه رادیو فردا نیست.
اختلافات میان دولت‌های غربی و روسیه به حدی بود که نماینده روسیه از شرکت در ضیافت شامی که فرانسه آن را به عهده گرفته بود، اجتناب کرد.همچنین قرار بود که دیداری میان معاون وزیر خارجه روسیه و هیئت مذاکره‌کننده مخالفان بشار اسد صورت گیرد که این دیدار به بهانه عدم حضور احمد جربا، رئیس ائتلاف ملی سوریه در ژنو، صورت نگرفت.
بازی روسیه
روسیه علی‌رغم اینکه خود از بنیان‌گذاران ژنو ۱ است و بارها مسئولین روس تکرار کردند، بر بقای بشار اسد اصراری ندارند و باب گفتگو را با مخالفان باز کردند اما هروقت فشار بین‌المللی برای وادار کردن بشار اسد به قبول راه حل سیاسی بیشتر می‌شود، روس‌ها ظاهر شده و کمربند نجات را برای وی پرتاب می‌کنند. این سیاست دوگانه روسیه در کنار سیاست عقب‌گرد باراک اوباما نسبت به برخورد با حاکم سوریه موجب شده است جنگ داخلی سوریه همچنان به قوت خود باقی بماند.
در صحنه بین‌المللی اوضاع سوریه باعث بازگشت قدرتمندانه روسیه به صحنه معادلات جهانی شده است و روس‌ها آن را غنیمت دانسته و به آن تمسک می کنند. روس‌ها با بازی با برگه سوریه کاری کردند که همه نگاه‌ها به آنها معطوف شود و کلید سحرآمیز حل قضیه را در دستان خود بگیرند بدون اینکه آن را در راه باز کردن قفل بحران به کار گیرند.
در صحنه منطقه‌ای بحران سوریه موجب شده است، هم ایران و هم کشورهای عربی بیشتر به نقش روسیه توجه کنند. ایران در سایه پشتیبانی روسیه احساس آرامش می‌کند و این از نظر روسیه یعنی وابستگی بیشتر جمهوری اسلامی به این کشور است که در پی آن هم منافع سیاسی و هم منافع اقتصادی هنگفتی برای روس ها دارد به خصوص که هزینه خرید سلاح بشار اسد از روسیه را ایران می‌پردازد.
کشورهای عربی مانند عربستان نیز برای یافتن یک راه حل در سوریه گشودن باب مدارا با روسیه را برگزیدند. در طی سه سال گذشته علی‌رغم اینکه بن‌بست بحران سوریه از سوی روسیه هدایت می‌شود و مردم سوریه توسط سلاح روسی کشته می‌شوند، اما کشورهای عربی نه فقط کوچکترین اقدامی بر علیه روسیه انجام ندادند، بلکه به التماس از روسیه راه مسکو را در پیش گرفتند. تا وقتی که نقش روسیه در بحران سوریه برای دولتمردان روسی چنین منافع سیاسی و اقتصادی هنگفتی به ارمغان دارد، سیاست روسیه درباره سوریه به نظر می‌رسد تغییرناپذیر خواهد بود.
گزینه فاروق الشرع
تقاضای هفته گذشته احمد جربا، رئیس ائتلاف ملی سوریه (گروه مخالفان)، مبنی بر مذاکره با فاروق الشرع معاون بشار اسد به جای ولید المعلم، دولت سوریه را در یک وضعیت «بی‌پاسخ» قرار می‌دهد نه به این دلیل آن طور که مخالفان می‌گویند؛ دست فاروق الشرع به خون مردم سوریه آلوده نشده است، بلکه با این پیشنهاد که در اساس از همان ابتدای اعتراض‌ها در سوریه توسط اتحادیه عرب مطرح شد و سپس احمد معاذ خطیب رئیس سابق ائتلاف ملی سوریه آن را تکرار کرد، فاروق الشرع را به عنوان گزینه احتمالی ریاست دوره گذار یا همان تشکیل حکومت انتقالی که در مفاد ژنو ۱ به آن اشاره شده است، عرضه می‌کند. گزینه‌ای که دولت بشار اسد هیچ علاقه‌ای به شنیدن آن ندارد اما به نظر می‌رسد در میان روس‌ها و دولت‌های غربی و همچنین سازمان ملل گوش شنوایی دارد.
فاروق الشرع متولد ۱۰ دسامبر ۱۹۳۸ در شهر درعا است، یعنی همان شهری که اعتراض‌ها بر ضد رژیم بشار اسد از آن آغاز شد. همچنین وی از دولتمردان نادری در سوریه به حساب می‌آید که از طریق روابط حزبی و کانون قدرت‌های سیاسی در این کشور نردبان ترقی را طی نکرده است، بلکه یک تکنوکرات تمام عیار در زمینه مسائل خارجی به حساب می‌آید که با داشتن تحصیلات عالیه در زبان انگلیسی و تجربه کار در یک فرآیند روابط عمومی قوی توسط حافظ اسد گزینش شد.
فاروق الشرع بعد از فارغ‌التحصیلی در رشته ادبیات انگلیسی از دانشگاه دمشق در سال ۱۹۶۳، برای تحصیل در رشته حقوق بین‌الملل به لندن رفت و هم زمان با آن کار در شرکت هواپیمایی سوریه را آغاز کرد و سپس مدیر این شرکت در دبی شد. سابقه قوی او در روابط عمومی به خصوص در ارتباط با خبرنگاران و حسن رفتار وی موجب شد که حافظ اسد او را به عنوان سفیر سوریه در کشور ایتالیا برگزیند و این آغاز راهی بود که منتهی به تصدی وزارت خارجه سوریه در سال ۱۹۸۴ شد.
فاروق الشرع سنی مذهب در سال ۲۰۰۶ به مقام معاون رئیس‌جمهور ارتقا یافت زیرا عبدالحلیم خدام از کشور گریخت و منصب وی جای یک شخصیت سیاسی سنی را خالی گذاشت.
با آغاز اعتراض‌ها بر ضد حکومت بشار اسد در شهر درعا، فاروق الشرع نقش میانجی مثبت بازی کرد و موفق شد میان مردم زادگاه خود و حکومت آشتی کوتاه مدت ایجاد کند اما طرفداران راه حل امنیتی و سرکوب به ویژه ماهر اسد برادر بشار اسد و فرمانده سپاه چهارم سوریه، روش فاروق الشرع را مردود دانسته و بر راه حل امنیتی و اتخاذ سیاست «مشت آهنین» با معترضان اصرار کردند.
فاروق الشرع طرفدار روش گفتگو با مخالفان نظام است حتی گروه‌هایی که مسلح شده‌اند و از این رو نخستین جلسات مذاکره میان دولت و مخالفان آن را رهبری کرد. با چنین رویکردی اتحادیه عرب در اواخر ۲۰۱۱ از بشار اسد خواست قدرت را به فاروق الشرع منتقل کند تا مانند یمن که در آن علی عبدالله صالح قدرت خود را به معاون خویش هادی منصور منتقل کرد، راه حل سیاسی برای سوریه شکل واقعی بگیرد.
از آن زمان به بعد فاروق الشرع زیر ذره بین نظام قرار گرفت به ویژه که همفکر وی نخست‌وزیر وقت سوریه ریاض حجاب موفق شد از سوریه فرار کند. از زمان انفجار ساختمان امنیت ملی سوریه در نیمه ۲۰۱۲ که تعداد زیادی از فرماندهان ارتش به همراه آصف شوکت داماد خانواده اسد کشته شدند و سپس دستگیری عبدالله احمر معاون دبیرکل حزب بعث سوریه، سرنوشت فاروق الشرع در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت.
ابتدا از رهبری حزب بعث کنار گذاشته شد و بیش از یک سال ونیم ظهور علنی در رسانه‌ها نداشته است. در سال ۲۰۱۲ شایع شد که وی از سوریه گریخته است و حتی افرادی در اپوزسیون سوریه چون هیثم المالح و برخی از فرماندهان ارتش آزاد چون ریاض اسعد خروج وی از سوریه را تأیید کردند اما دفتر فاروق الشرع با صدور بیانیه‌ای چنین اخباری را تکذیب کرد و از قول وی گفت که «هرگز به فکر خروج از کشور نیست و تمایلی به رفتن به سوی هیچ جایی را ندارد».
از آن زمان تاکنون خبری از فاروق الشرع نیست و کسی نمی‌داند آیا او تحت اقامت اجباری است یا به زندان افتاده و یا حتی ممکن است کشته شده باشد یا احتمال دارد در آینده کشته شود، به خصوص که نام وی برای رهبری دوره گذار اکنون بر زبان مخالفان افتاده و ممکن است طرفدارانی در جامعه جهانی داشته باشد.
فاروق الشرع با یکی از کارمندان وزارت خارجه ازدواج کرده و صاحب یک دختر و یک پسر است. پسر وی خلبان هواپیماهای مسافربری است.
تنگنای حکومت سوریه
تمسک گروه مخالفان به گزینه فاروق الشرع نشان می‌دهد که آنها یک برنامه کامل برای مذاکره بر سر وضعیت انتقالی در سوریه دارند که از رهبری آن توسط معاون سنی بشار اسد، آغاز و به یک سند سه صفحه‌ای با ۲۴ ماده ختم می‌شود. این شیوه برتر مذاکره رژیم بشار اسد و حامیان آن را در تنگنا قرار می‌دهد.
روش مذاکره نمایندگان رئیس‌جمهور سوریه یک تیتر و یک ماده دارد و آن «مبارزه با تروریسم» است. اما چنین رویکردی از سوی بشار اسد با تناقضاتی درباره انتشار اسنادی مبنی بر شکنجه ۱۱ هزار نفر تا سرحد مرگ در زندان‌های دولت سوریه، اعدام ۷۰۰ نفر در فاصله چهار روز از ۲۴ دسامبر تا ۲۸ دسامبر ۲۰۱۲ و استفاده از بشکه های انفجاری در جنگ که از سوی دولت سوریه به کار رفته و تلفات زیادی در میان شهروندان عادی ایجاد کرده و همچنین ادعای مخالفان مبنی بر داشتن مدارکی که نشان می دهد «داعش» یا دولت اسلامی عراق و شام با خود رژیم سوریه ارتباط دارد، همراه شده است و خواست نمایندگان بشار اسد درباره مبارزه با تروریسم را بی‌معنی می‌کند.
در هر صورت نمایندگان مخالفان در مذاکرات ژنو با موضوع ایستادن در برابر جنگجویانی که از خارج سوریه وارد می‌شوند، موافقت کرده‌اند، اما برای آنها اصل مذاکره باید بر شکل حکومت انتقالی تمرکز یابد که سرنوشت آینده کشور و مردم سوریه را رقم خواهد زد.
به همین منظور سندی را ارائه کردند که از نظر آنها قانون اساسی موقت سوریه برای دوره گذار می‌باشد. طبق این سند نهادهای حکومت و از جمله ارتش و پلیس دست‌نخورده باقی می‌ماند اما اداره آنها به عهده قانون است و نه بشار اسد یا حزب بعث. آنها انتظار دارند جامعه جهانی با حمایت از این پیشنهاد، فشار خود را برای وادار کردن رئیس‌جمهور سوریه به قبول آن بیشتر کند. اگرچه نماینده سوریه در مذاکرات این سند را رد کرده و آن متناقض توصیف می‌کند.
به نظر می‌رسد هیئت مذاکره‌کننده مخالفان بدون توجه به دیدگاه نمایندگان دولت سوریه در مذاکرات، تلاش کرده است پیشنهادهای معقولی ارائه دهد که مورد توجه بازیگران بین‌المللی به ویژه روسیه قرار گیرد.
اگرچه دولت سوریه هرگونه پیشنهادی که متضمن خروج اسد از قدرت باشد را نمی‌پذیرد اما پیشنهاد مخالفان، افق‌های روشن دارد و اگر بازیگران بین‌المللی واقعا به یک راه حل اساسی فکر می‌کنند، باید به آن توجه کنند. این توجه در مذاکرات روز پنج‌شنبه میان اخضر ابراهیمی نماینده سازمان ملل و اتحادیه عرب، گنادی گاتیلوف معاون وزیر خارجه روسیه و وندی شرمن نماینده امریکا بررسی شد اما به نتیجه‌ای نرسید. آنچه در این میان مهم است گزینه فاروق الشرع برای رهبری دوره گذار در سوریه از سوی کشور روسیه رد نشده است اما روس‌ها تضمینی در این باره به مخالفان دولت بشار اسد ارائه ندادند.
روزهای آخر مذاکرات نشان می‌دهد که علی رغم ارائه پیشنهادهای عاقلانه از سوی مخالفان، اما روسیه هنوز سیاست خود را نسبت به بشار اسد تغیر نداده است و اصرار روسیه بر سیاست گذشته خود موجب می‌شود که نتیجه‌ای مشخص از مذاکرات ژنو بیرون نیاید.
روز دوشنبه آینده احتمال دارد اخضر ابراهیمی گزارش خود درباره مذاکرات را تحویل دبیرکل سازمان ملل خواهد کرد اما علی رغم کارشکنی دولت سوریه و علی رغم عدم پایبندی روسیه به ژنو ۱، گزارش ابراهیمی همچنان دو پهلو خواهد بود و کسی را به عنوان مقصر معرفی نخواهد کرد و این بدان معنی است که هیچ گزینه جدیدی در بحران سوریه وارد نخواهد شد.
__________________
نظرات طرح شده در این یادداشت، الزاماً بازتاب دیدگاه رادیو فردا نیست.