سومین دور مذاکرات ایران و گروه پنج به علاوه یک برای دستیابی به یک توافق جامع و نهایی روز سه شنبه آغاز شد و پیش بینی می شود که دو روز ادامه یابد. آنطور که مجید تخت روانچی از معاونان وزیر خارجه ایران و از مذاکره کنندگان هسته ای به روزنامه وال استریت جورنال گفته است، طرف های گفت وگو در روز سه شنبه به موضوع نظارت و شفاف سازی می پردازند.
دور پیشین گفت وگوها با چهار محورغنی سازی، تحریم، همکاری‌های هسته ای و تاسیسات آب سنگین اراک انجام شد و آن گونه که محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران گفته است احتمالا از اردیبهشت ماه، طرف های گفت وگو به کار نوشتن پیش نویس توافق نهایی مشغول خواهند شد.
درباره این مذاکرات، رادیو فردا گفت وگویی با مارک فیتزپاتریک، مدير برنامه خلع سلاح در انستيتوی بين‌المللی مطالعات استراتژيک در لندن کرده است.
***
آقای فیتزپاتریک شما تا حدی با این نظر موافقید که راه پشت سر مذاکره کنندگان و پیش روی آنها ساده نبوده و نیست اما پیشرفت به دست آمده است.
باید بگویم که این خیلی مثبت است که گفت وگوها با چنین فشردگی و با هدف دنبال می شود. این هم مثبت است که این مذاکرات در سکوت انجام می شود و اطلاعات زیادی درباره آن به صورت عمومی منتشر نمی شود. این نشان می دهد که طرف های گفت وگو، در مذاکره جدی هستند.
اما این سخت است که بگوییم آیا پیشرفت واقعی ای به دست آمده است یا خیر. به نظرم هر دو سوی مذاکره با مشکلات فراوانی روبرو هستند و رویکرد ها و نظرهایشان از هم بسیار فاصله دارد. آمریکا و متحدانش به دنبال محدودیت هایی جدی در برنامه غنی سازی ایران هستند. همچنین می خواهند که تغییراتی در رآکتور اراک ایجاد شود و مدت زمان برای این محدودیت ها را بیست سال اعلام کردند.
این کشورها همچنین خواستار پاسخگویی ایران درباره همه اقدامات پیشین در زمینه ابعاد احتمالا نظامی برنامه هسته ای هستند. اما از سوی دیگر ایران نمی خواهد محدودیت های زیادی بر برنامه هسته ای اش اعمال شود. همچنین ایران تصوری که از مدت زمان محدودیت ها دارد، پنج ساله است. ضمن این که ایران نمی خواهد درباره سوال هایی که به فعالیت های ایران در زمینه ابعاد احتمالا نظامی می شود، پاسخ دهد. در نتیجه اختلافات عمیقی هم وجود دارد.
شما در حالی به موضوع اراک به عنوان اختلاف نظر اشاره می کنید که ایران پیشتر گفته بود که شاید امکان ایجاد تغییرات فنی در این رآکتور وجود داشته باشد. همچنین در دور قبلی مذاکرات، مقام های ایرانی گفتند که یکی از مواردی که در موضوع همکاری های هسته ای درباره آن صحبت کردند، بحث تاسیسات آب سبک بوده است. با چنین پیش زمینه ای به نظرتان امکان دستیابی به یک نقطه مشترک برای پیشروی بر روی موضوع اراک وجود ندارد؟
شما به درستی به موضوع اراک اشاره کردید. در میان همه مسایلی که مطرح است، شاید یکی از ساده ترین مسائل قابل حل یا توافق، همین مسئله است چرا که راه حل فنی برای آن وجود دارد. ایران از احتمال ایجاد تغییرات فنی در این رآکتور گفته بود. اما نه آنچنان که آمریکا خواستار آن است؛ یعنی تبدیل آن از آب سنگین به آب سبک.
در نتیجه فکر می کنم مشکل اراک قابل حل است. در نتیجه اگر به دنبال نقطه پیشرفت در مذاکرات می گردیم، می توانم بگویم که در این موضوع خاص، کمی پیشرفت به دست آمده است.
اما موضوعاتی مثل تعداد سانتریفوژها یا تحقیق و توسعه و فعالیت های هسته ای پیشین، موضوعات سختی هستند که به نظرم هنوز نتیجه ای درباره آن ها به دست نیامده است.
آیا شما به این خوش بین هستید که طرفین در بازه زمانی شش ماهه ای که در توافق ژنو آمده است به نتیجه برسند؟
من به این که طرف های گفت وگو در شش ماه به توافق برسند، بدبین هستم. به نظرم شانس چنین اتفاقی ده درصد است. اما من به طور کلی به دیپلماسی و به این که طرف ها به گفت وگو ادامه خواهند داد، خوشبینم و اگر در پایان این شش ماه به توافق دست نیابند، توافق می کنند که این زمان را برای خریدن زمان، تا شش ماه دیگر تمدید کنند.
در طول آن شش ماه دوم هم سعی می کنند زمینه های جلب اعتماد بیشتر را فراهم کنند. در نتیجه من نسبت به دستیابی به توافق جامع بدبینم، اما به ادامه دیپلماسی خوش بین.
یعنی شما فکر می کنید در این بازه زمانی دستیابی به توافق ممکن نیست یا به طور کلی معتقدید که این اتفاق نخواهد افتاد؟
من به طور کلی به دستیابی به توافق جامع بدبینم. چرا که طرف های گفت وگو، این روند را با فاصله خیلی زیادی میان هدف هایشان آغاز کردند. به نظرم شش ماه خیلی غیر واقعی است. شاید در یکسال ممکن باشد. در طول این زمان توافق های کوچکتری کنند که به اعتمادسازی بیشتر منجر شود. اما همچنان معتقدم که با توجه به فضای سیاسی به ویژه در تهران و واشینگتن، هیچکدام از دو طرف آمادگی این را ندارد که از موضع خود کوتاه بیاید. متاسفم که باید این را بگویم، اما این درک من از وضعیت سیاسی است.
