احمد شهید گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در امور مربوط به حقوق بشر در ایران، در گفت وگویی اختصاصی با رادیو فردا، اتهاماتی را که از سوی جمهوری اسلامی علیه او وارد می شود، رد کرد.
محمد جواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران در ماه‌های اخیر، چندین بار گزارشگر ویژه سازمان ملل و حتی شورای حقوق بشر این سازمان را به ارائه گزارش‌های غیرواقعی متهم کرده و گفته است کسانی که با ایران سرسازگاری ندارند، از راه حقوق بشر وارد میشوند.
***
آقای شهید، در آستانه نوروز گدشته پیش از انتشار گزارش شما در باره وضعیت حقوق بشر در ایران، محمد جواد لاریجانی دبیر ستاد حقوق بشر در قوه قضاییه ایران، شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، دبیر کل این سازمان و همینطور شما را به عنوان گزارشگر ویژه این نهاد جهانی در امر حقوق بشر در ایران، به باد انتقاد گرفت و گزارش شما را مانند موارد پیش از اون مردود دانست. به تازگی هم انتقادهای دیگری را متوجه شما کرده. واکنش شما به این حمله ها و انتقادها چیست؟
احمد شهید: در کشورهایی که حقوق بشر بطور جدی نقض میشوند و رهبران آنها وجود چنین واقعیتی را نمی‌پذیرند، این‌گونه مردود شمردن‌ها و ایراد سخنانی از این قبیل، غیرعادی نیست.
فکر می کنم باید به این نکته بویژه در تهران اندیشه شود که گزارش من و یا گزارش دبیرکل سازمان ملل، برای کمک به مردم و دولت ایران طراحی شده‌اند تا این کشور را به سوی بهبود و نشاط بیشتر رهنمون شود. از این‌رو باید آنها درک کنند که این گزارش‌ها، هدفی بی‌غرضانه دارند و به دولت در مقابله با چالش ها و حل کشمکش مداومی که کشور، در برابر میزان قدرت اعمالی دولت برمردم جریان دارد کمک می کنند. و اینکه میزان شاًن مردم در برابر اختیارات دولت چقدر است. تمامی موارد فوق می توانند به بهبود روابط متقابل دولت و مردم کشور منجر شوند.
فکر می کنم دولت ایران، هرچه زودتر به نیت طرح کمک رسانی این گزارش بپردازد، زودتر هم می تواند به چالش های پیش رو در کشور پاسخ دهد.
محمد جواد لاریجانی می گوید گزارش‌هایی که به‌طور متوالی از جانب شما در باره وضعیت حقوق بشر در ایران منتشر میشوند، نوعی وسایل تبلیغاتی برای ضربه زدن به رژیم ایران هستند. شما چنین حرفهایی را شنیده‌اید؟
بله. شنیده ام که چنین حرفهایی گفته است.
بار دیگر می گویم که باید به شناخت ریشه و کُنه مطلب پرداخت؛ این که کسی مشروعیت گزارشی را مورد سوال قرار دهد، باید خود در عوض گزارش جامعی ارایه کند.
فکر می کنم که این [ایراد گرفتن ها] شیوه نادرستی است به این دلیل که گزارش من و یا گزارش سازمان ملل نیست که شرایط موجود در کشور را خلق می‌کنند. گزارش من نیست که موجب افزایش تعداد ازدواج های زودرس در سنین پایین در کشور می‌شود.
من در این زمینه گزارش میدهم برای این که چنین واقعیتی وجود دارد. بنابراین باین گزارش ها باید از این دریچه نگریست که بازگوکننده وضعیت موجود در کشور است و چنان طراحی شده تا توجه دولت را به خود معطوف کند، مبنی بر اینکه مسایلی وجود دارد که باید به آنها رسیدگی شود.
آنها هرچه زودتر به وجود این مسایل اعتراف کنند، زودتر هم می‌توانند به حل دشواری‌ها بپردازند.
آقای لاریجانی شما را به‌طور مستقیم مورد حمله قرار داده و پیشتر هم، ایشان به شما لقب «بازیگر رسانه ها» داده‌اند. در باره چنین عنوانی چه فکر می کنید؟
یک مدافع حقوق بشر، مسایل را شخصی تلقی نمی‌کند. من حتی حمله‌ها علیه شخص خودم را نادیده می‌گیرم چرا که موضوع اصلی محسوب نمی‌شود. موضوع اصلی، مسایلی است که در ایران روی می‌دهد.
نکته دیگر این که، من در برابر حمله از پشتیبانی سیستم برخوردارم ولی در مورد ایرانیان چطور که از ایمنی برخوردار نیستند؟ دولت ایران برای این مطلب چه پاسخی دارد؟
بنابراین، حمله علیه شخص من تایید کننده وضع مردم ایران است در برابر حکومتی که در موارد گوناگون حقوق شان را نقض می کند و اقدامات حقوق بشری را زیر سوال می برد.
شما می گویید که بارها تقاضای روادید برای سفرتان به ایران، از طرف مقام‌های جمهوری اسلامی رد شده ولی آقای لاریجانی می گوید که شما چگونه می‌توانید انبوهی از مسایل مربوط به نقض حقوق بشر در ایران را که در گزارشتان آمده، در مدت کوتاهی مورد سنجش قرار بدهید؟ هفته گذشته آقای لاریجانی گفت که شما چطور قادر هستید سه هزار پرونده حقوق بشری را در یک دیدار سه روزه بررسی کنید؟
در ظاهر امر به نظر می‌رسد کسی که در مورد کشوری گزارشی تهیه می کند، آن کشور را می شناسد، این امر البته به گذشته دور مربوط می‌شود. در قرن بیست و یکم، آنچه درمیان مرزهای یک کشور روی می دهد، شفاف و روشن است؛ دولت‌ها، گزارش هایی را در مورد اقدامات خود منتشر می‌کنند. نخستین اطلاعاتی هم که من مورد مطالعه قرار می دهم، مطالبی است که از سوی خود حکومت منتشر می شود. مثلن اگر در مورد مطلبی که در لایحه ای در پارلمان گفته شده، صحبت می کنم، من آن مطلب را از وب سایت رسمی مجلس استخراج کرده ام، ویا اگر از اقدامی در مجلس یاد کرده ام که به‌صورت قانون درمی‌آید، بازهم چنین مطلبی برگرفته از سایت رسمی دولت است.
دولت ایران همچنین گزارش های رسمی متعددی را منتشر می‌کند که از سوی رسانه های دولتی انتشار می‌یابند و یا در رسانه‌هایی که از پشتیبانی حکومت برخوردارند بازتاب پیدا می کنند که من در گزارش‌هایم به آنها استناد می‌کنم. بنابراین، این که استدلال بکنند که فردی نمی‌تواند به شخصه اینهمه مسایل را گردآوری کند، پایه و اساس معتبری ندارد.
من نمی گویم که می توانم در دیداری چند روزه از ایران، تمام موارد را مورد ارزیابی و سنجش قرار دهم، ولی می گویم که می توان در یک ديدار ۱۰ يا ۱۴ روزه، به جدی ترین موضوع ها که این دولت به آنها توجهی نکرده، پرداخت و مقام ها را به چالش کشید، مانند شرایط بازداشتگاهها، نحوه اداره آنها و دقت در مقرراتی که اعمال می شود؛ و یا می شود به مقررات مربوط به محاکمات پرداخت که انجام یک دادرسی عادلانه را باید تضمین کند.
تاکید می کنم که به مسایل باید ورای قرینه سازیهای شخصی توجه کرد. در ایران مسایلی وجود دارد و اگر به بررسی عمومی عملکرد این دولت در نشست های حقوق بشر سازمان ملل در ژنو دقت کنید، خواهید دید که دولت ایران بیش از یکصد توصیه و پیشنهاد رسمی را پذیرفته که برای بهبود شرایط حقوق بشر در آن کشور طراحی و تدوین شده اند، بنابراین دولت ایران پیش از همه به این مسایل آگاه است ولی بجای پرداختن به این دشواری ها، به حمله های رسانه ای می پردازد که ممکن است توجه را به موضوع های دیگری معطوف کند.
و پرسش آخر را به میزان خوش بینی شما از امکان تغییر وضعیت حقوق بشر در ایران اختصاص میدهم. آیا به احتمال چنین تغییری خوش بین هستین و اگر پاسخ مثبت است، میزان خوش بینی شما نسبت به امکان بهبود حقوق بشر در ایران چه اندازه است؟
ایران از توانایی فراوانی برای بهبود وضعیت حقوق بشر برخوردار است. ایران اکنون دولتی دارد که با خط مشی اصلاحات روی کار آمد و این بسیار نویدبخش است. در واقع آغاز اقدامات رییس جمهوری، با گامی کوچک بوده ولی جهش بلندی کرده است.
او از پشتیبانی مجلس برخوردار است و برنامه های دولتش دلگرم کننده است. البته حرف را به عمل درآوردن، چالشی بسیار جدی است و در دوازده ماه گذشته، زمینه های فراوانی، با شرایط بدتری روبرو شده اند؛ بنابراین، تصویری ناهمگون است ولی من همچنان به ادامه مراوده جهانی با دولت ایران امیدوار هستم و اینکه مردم ایران، به خواست خود در زمینه تغییر بیشتر به سوی بهبود شرایط ادامه دهند.