سفر روز چهارشنبه، نهم فروردين ماه رجب طيب اردوغان، نخست وزير ترکيه از نظر رسانه های حائز اهميت ارزيابی شده است. اين سفر در حالی انجام می شود که اردوغان مستقيم از اجلاس «امنيت هسته ای» که با حضور بيش از ۵۰ تن از سران کشورهای جهان در سئول برپا شد، به تهران سفر می کند. گمانه زنی ها از اين سفر اين است که اردوغان حامل پيام اجلاس باشد؛ اجلاسی که ايران و کره شمالی غايبان و در عين حال مخاطبان اصلی آن بودند.
ميهمان در تهران
پس از تصميم ترکيه در سوم سپتامبر ۲۰۱۱ برای استقرار سپر دفاع موشکی ناتو در خاک خود، واکنش های تندی از سوی مقامات عالی رتبه جمهوری اسلامی برای مقابله با اين تصميم ترکيه به عمل آمد. سرتيپ اميرعلی حاجی زاده، فرمانده نيروی هوا فضای سپاه پاسداران در تهديدی آشکار اعلام کرد که سامانه راداری ناتو در ترکيه در مقابل موشک‌های بالستيک ايران ناکارآمد است و «در صورتی که مورد تهديد قرار بگيريم، اول سپرهای موشکی ناتو در ترکيه را خواهيم زد.» وی همچنين به ملت ترکيه توصيه کرد که جلوی «توطئه» آمريکا را بگيرند.
عمق تهديدی که جمهوری اسلامی از استقرار اين سامانه در خاک ترکيه حس می کند، زمانی روشن می شود که مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی نيز اواخر تيرماه سال جاری در گزارشی از سپر پدافند موشکی ناتو به عنوان «تهديدی جدی برای جمهوری اسلامی» ياد کرد و حسين ابراهيمی، نايب رييس کميسيون امنيت ملی و سياست خارجی مجلس شورای اسلامی هم اعلام کرد اين سامانه برای «حفاظت از اسرائيل» طراحی شده و در صورتی که به ايران حمله شود، کشور «حق دارد از خود دفاع کند.»
تعدد اين گونه اظهارات از سوی مقامات جمهوری اسلامی، به قدری بازتاب دهنده اراده اين نظام برای مقابله با ترکيه بود که احمد داوود اوغلو، وزير خارجه ترکيه را واداشت طی تماس تلفنی مراتب نگرانی دولت متبوع خود را به همتای ايرانی اش منعکس کند. ولی بر خلاف ديگر اظهارات، وزير خارجه جمهوری اسلامی ضمن «برادرانه» خواندن روابط تهران- آنکارا، اظهارات برخی مقامات ايرانی را «غير مسئولانه» و بازتاب دهنده نظرات «شخصی» آنان دانست.
سفر اردوغان به ايران در شرايطی انجام می شود که روند واگرايی ميان دو کشور به اوج خود رسيده است. دلايل اين واگرايی به شرح زير است:
اختلاف در مسأله سپر دفاع موشکی ناتو
ايالات متحده، دير زمانی است که حلقه نظامی خود را عليه جمهوری اسلامی بيشتر و نزديک تر می کند. در اين مصاف، جمهوری اسلامی نيز توان دفاعی خود را تا حد امکان تقويت کرده است. از جمله طرح هايی که ايران آشکارا و با سر و صدا از آن پرده برداشته است توان موشکی است. در مقابل، آمريکا برای خنثی سازی اين توان محدود ولی گزنده جمهوری اسلامی پيشنهاد استقرار سپر دفاع موشکی در خاک ترکيه را مطرح کرده است.
اين پيشنهاد آمريکا در اجلاس اعضای ناتو در ۱۹ و ۲۰ نوامبر ۲۰۱۰ در ليسبون با هدف نصب و استفاده از سامانه ضدموشکی برای مقابله با آنچه «تهديد موشک‌های بالستيک ايران» اعلام شد، به تصويب اعضا از جمله ترکيه رسيد. ميزان ناخرسندی تهران از همراهی ترکيه با اين طرح آمريکا به شرح فوق برشمرده شد.
اختلاف در مسئله سوريه
ناخرسندی تهران از آنکارا زمانی شکل فزاينده می گيرد که ترکيه آشکارا در صف مقابل بشار اسد قرار گرفته است. ترکيه اخيراً سفارت خود در دمشق را به نشانه اعتراض تعطيل کرد. اين در حالی است که قرار است ترکيه برای چندمين بار ميزبان اجلاسی از مخالفان بشار اسد در خاک خود باشد.
با توجه به اينکه سوريه تنها متحد استراتژيک جمهوری اسلامی به شمار می رود، رفتار آنکارا تا بدانجا خشم جمهوری اسلامی را برانگيخت که نشريه صبح صادق، ارگان رسمی سپاه پاسداران پيش از اين نوشته بود که: «چنانچه مقامات ترکيه بر ادامه مسير فعلی که منجر به تنش‌های بيشتر و واگرايی می‌شود، اصرار ورزند تا آنجا که ايران ناچار شود ميان ترکيه و سوريه يکی را انتخاب کند، منطق منافع راهبردی و شناخت ايدئولوژيک، ايران را به سوی انتخاب سوريه سوق خواهد داد.» (روزنامه شرق ۲۸ تير ۹۰)
اختلاف در مسئله پرونده هسته ای
به نظر می رسد جمهوری اسلامی درک درستی از نگرانی های ترکيه نسبت به برنامه هسته ای خود ندارد. مشکل ترکيه با جمهوری اسلامی، حفظ امنيت اسرائيل توسط آنکارا نيست. در واقع مشکل ترکيه با تهران، مشکل ايران هسته ای است؛ مشکلی که تک تک همسايه های ايران نيز از آن ابراز نگرانی کرده اند. ترکيه به هيچ وجه حاضر نيست در همسايگی خود ايرانی را ببيند که به ادعای آژانس در مظان اتهام انحراف به استفاده غير صلح آميز از برنامه هسته ای خود است و از اين رو پرونده اش به شورای امنيت ارجاع شده است.
آن چه دولت اسلامگرای ترکيه را وا داشته تا عليه جمهوری اسلامی در کنار ناتو بيايستد، ايران هسته ای است. سفير ترکيه در آمريکا گفته است که «اگر آمريکا هم با ايران هسته‌ای کنار بيايد، ما نمی‌آييم.» روزنامه «کريستين ساينس مانيتور» به نقل از «نميک تان»، سفير ترکيه در واشينگتن گزارش داده که «شايد هيچ کشوری به اندازه ترکيه که با ايران مرز مشترک دارد، برای دور نگاه داشتن تهران از دستيابی به سلاح هسته‌ای انگيزه نداشته باشد.» (کريستين ساينس مانيتور ۱۳ دسامبر ۲۰۱۱)
واگرايی ايران و ترکيه در اوج
سفر اخير اردوغان به تهران بی ترديد حامل پيام آشکار اجلاس اخير «امنيت هسته ای» در سئول است که طی آن اردوغان با رييس جمهوری آمريکا ملاقات و گفت وگو کرد. بدين ترتيب به دنبال موافقت ترکيه با استقرار سپر دفاع موشکی ناتو، اينک آنکارا آشکارا در صف مقابل جمهوری اسلامی در برنامه هسته ای قرار گرفته است.
سفر اردوغان به تهران در حالی صورت می پذيرد که روند واگرايی ميان دو کشور به اوج خود رسيده است. حال در چنين شرايطی است که آنکارا مجددا خود را ميزبان دور جديد مذاکرات ۱+۵ و تهران در ۲۵ فروردين کرده است؛ مذاکراتی که دور پيشين آن در ژانويه ۲۰۱۱ با شکست رو به رو شد. به نظر می رسد حلقه بر جمهوری اسلامی تنگ تر می شود تا آنجا که ناگزير است در قهر و ناخرسندی از آنکارا، ميزبانی ترکيه را برای دور جديد مذاکرات با ۱+۵ بپذيرد.
ميهمان در تهران
پس از تصميم ترکيه در سوم سپتامبر ۲۰۱۱ برای استقرار سپر دفاع موشکی ناتو در خاک خود، واکنش های تندی از سوی مقامات عالی رتبه جمهوری اسلامی برای مقابله با اين تصميم ترکيه به عمل آمد. سرتيپ اميرعلی حاجی زاده، فرمانده نيروی هوا فضای سپاه پاسداران در تهديدی آشکار اعلام کرد که سامانه راداری ناتو در ترکيه در مقابل موشک‌های بالستيک ايران ناکارآمد است و «در صورتی که مورد تهديد قرار بگيريم، اول سپرهای موشکی ناتو در ترکيه را خواهيم زد.» وی همچنين به ملت ترکيه توصيه کرد که جلوی «توطئه» آمريکا را بگيرند.
عمق تهديدی که جمهوری اسلامی از استقرار اين سامانه در خاک ترکيه حس می کند، زمانی روشن می شود که مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی نيز اواخر تيرماه سال جاری در گزارشی از سپر پدافند موشکی ناتو به عنوان «تهديدی جدی برای جمهوری اسلامی» ياد کرد و حسين ابراهيمی، نايب رييس کميسيون امنيت ملی و سياست خارجی مجلس شورای اسلامی هم اعلام کرد اين سامانه برای «حفاظت از اسرائيل» طراحی شده و در صورتی که به ايران حمله شود، کشور «حق دارد از خود دفاع کند.»
تعدد اين گونه اظهارات از سوی مقامات جمهوری اسلامی، به قدری بازتاب دهنده اراده اين نظام برای مقابله با ترکيه بود که احمد داوود اوغلو، وزير خارجه ترکيه را واداشت طی تماس تلفنی مراتب نگرانی دولت متبوع خود را به همتای ايرانی اش منعکس کند. ولی بر خلاف ديگر اظهارات، وزير خارجه جمهوری اسلامی ضمن «برادرانه» خواندن روابط تهران- آنکارا، اظهارات برخی مقامات ايرانی را «غير مسئولانه» و بازتاب دهنده نظرات «شخصی» آنان دانست.
سفر اردوغان به ايران در شرايطی انجام می شود که روند واگرايی ميان دو کشور به اوج خود رسيده است. دلايل اين واگرايی به شرح زير است:
اختلاف در مسأله سپر دفاع موشکی ناتو
ايالات متحده، دير زمانی است که حلقه نظامی خود را عليه جمهوری اسلامی بيشتر و نزديک تر می کند. در اين مصاف، جمهوری اسلامی نيز توان دفاعی خود را تا حد امکان تقويت کرده است. از جمله طرح هايی که ايران آشکارا و با سر و صدا از آن پرده برداشته است توان موشکی است. در مقابل، آمريکا برای خنثی سازی اين توان محدود ولی گزنده جمهوری اسلامی پيشنهاد استقرار سپر دفاع موشکی در خاک ترکيه را مطرح کرده است.
اين پيشنهاد آمريکا در اجلاس اعضای ناتو در ۱۹ و ۲۰ نوامبر ۲۰۱۰ در ليسبون با هدف نصب و استفاده از سامانه ضدموشکی برای مقابله با آنچه «تهديد موشک‌های بالستيک ايران» اعلام شد، به تصويب اعضا از جمله ترکيه رسيد. ميزان ناخرسندی تهران از همراهی ترکيه با اين طرح آمريکا به شرح فوق برشمرده شد.
اختلاف در مسئله سوريه
ناخرسندی تهران از آنکارا زمانی شکل فزاينده می گيرد که ترکيه آشکارا در صف مقابل بشار اسد قرار گرفته است. ترکيه اخيراً سفارت خود در دمشق را به نشانه اعتراض تعطيل کرد. اين در حالی است که قرار است ترکيه برای چندمين بار ميزبان اجلاسی از مخالفان بشار اسد در خاک خود باشد.
با توجه به اينکه سوريه تنها متحد استراتژيک جمهوری اسلامی به شمار می رود، رفتار آنکارا تا بدانجا خشم جمهوری اسلامی را برانگيخت که نشريه صبح صادق، ارگان رسمی سپاه پاسداران پيش از اين نوشته بود که: «چنانچه مقامات ترکيه بر ادامه مسير فعلی که منجر به تنش‌های بيشتر و واگرايی می‌شود، اصرار ورزند تا آنجا که ايران ناچار شود ميان ترکيه و سوريه يکی را انتخاب کند، منطق منافع راهبردی و شناخت ايدئولوژيک، ايران را به سوی انتخاب سوريه سوق خواهد داد.» (روزنامه شرق ۲۸ تير ۹۰)
اختلاف در مسئله پرونده هسته ای
به نظر می رسد جمهوری اسلامی درک درستی از نگرانی های ترکيه نسبت به برنامه هسته ای خود ندارد. مشکل ترکيه با جمهوری اسلامی، حفظ امنيت اسرائيل توسط آنکارا نيست. در واقع مشکل ترکيه با تهران، مشکل ايران هسته ای است؛ مشکلی که تک تک همسايه های ايران نيز از آن ابراز نگرانی کرده اند. ترکيه به هيچ وجه حاضر نيست در همسايگی خود ايرانی را ببيند که به ادعای آژانس در مظان اتهام انحراف به استفاده غير صلح آميز از برنامه هسته ای خود است و از اين رو پرونده اش به شورای امنيت ارجاع شده است.
آن چه دولت اسلامگرای ترکيه را وا داشته تا عليه جمهوری اسلامی در کنار ناتو بيايستد، ايران هسته ای است. سفير ترکيه در آمريکا گفته است که «اگر آمريکا هم با ايران هسته‌ای کنار بيايد، ما نمی‌آييم.» روزنامه «کريستين ساينس مانيتور» به نقل از «نميک تان»، سفير ترکيه در واشينگتن گزارش داده که «شايد هيچ کشوری به اندازه ترکيه که با ايران مرز مشترک دارد، برای دور نگاه داشتن تهران از دستيابی به سلاح هسته‌ای انگيزه نداشته باشد.» (کريستين ساينس مانيتور ۱۳ دسامبر ۲۰۱۱)
واگرايی ايران و ترکيه در اوج
سفر اخير اردوغان به تهران بی ترديد حامل پيام آشکار اجلاس اخير «امنيت هسته ای» در سئول است که طی آن اردوغان با رييس جمهوری آمريکا ملاقات و گفت وگو کرد. بدين ترتيب به دنبال موافقت ترکيه با استقرار سپر دفاع موشکی ناتو، اينک آنکارا آشکارا در صف مقابل جمهوری اسلامی در برنامه هسته ای قرار گرفته است.
سفر اردوغان به تهران در حالی صورت می پذيرد که روند واگرايی ميان دو کشور به اوج خود رسيده است. حال در چنين شرايطی است که آنکارا مجددا خود را ميزبان دور جديد مذاکرات ۱+۵ و تهران در ۲۵ فروردين کرده است؛ مذاکراتی که دور پيشين آن در ژانويه ۲۰۱۱ با شکست رو به رو شد. به نظر می رسد حلقه بر جمهوری اسلامی تنگ تر می شود تا آنجا که ناگزير است در قهر و ناخرسندی از آنکارا، ميزبانی ترکيه را برای دور جديد مذاکرات با ۱+۵ بپذيرد.