برنامه ویژه: از رادیو آزادی تا رادیو فردا

ده سال پيش، در هشتم آبان مصادف با ۳۰ اکتبر، بخش فارسی راديو اروپای آزاد/ راديو آزادی، کار خود را آغاز کرد.

«راديو فردا» در برنامه ويژه خود به همين مناسبت با تنی چند از همکاران « راديو آزادی» گفت و گو کرده است.

خانم طبری! شما به همراه ساير همکاران تان، کار در راديو آزادی را شروع کرديد. لطفا در اين مورد بيشتر توضيح دهيد.

ده سال پيش، در تابستان سال ۱۳۷۷ ، برای اولين بار به پراگ آمدم و با آقای فربنکس و آقای جوادی و ديگر همکاران، تهيه برنامه های نمونه را آغاز کرديم، برای اينکه اولين برنامه در ۳۰ اکتبر به مدت نيم ساعت پخش شود.

اين کار برای ما بسيار هيجان آور بود، زيرا راديوی تازه ای را شروع می کرديم.

استيو فربنکس، اولين مدير بخش فارسی راديو اروپای آزاد (راديو آزادی)، نيز به سؤالات راديو فردا پاسخ می دهد.

آقای فربنکس! در مورد روزهای اول راه اندازی راديو آزادی بگوييد.

روز اول می ترسيدم که اشتباهی مرتکب شويم، ولی بچه ها از همان روزهای اول آنقدر حرفه ای بودند که همه چيز خوب و درست پيش رفت.

آقای فربنکس! فکر می کنيد ويژگی اين راديو چيست؟

راديو آزادی و راديو فردا، بوق تبليغاتی هيچ تفکر و دولت خاصی نيست و کاملا بی طرف عمل می کند. اين نکته، مهمترين ويژگی راديو است.

آقای ايرج گرگين، سردبير راديو آزادی ( ومدير شبکه دوم راديو و تلويزيون ملی ايران در سالهای پيش از انقلاب بهمن ۱۳۵۷) نيز به سؤالات ما چنين پاسخ می دهد.

آقای گرگين! رسانه های فارسی زبان خارج از کشور از بدو تاسيس تا زمانی که مخاطبين خود را پيدا می کنند، با چه مشکلاتی روبرو هستند؟

رسانه های فارسی زبان در خارج از کشور، سابقه ای طولانی داشته و هر کدام مشکلات خاص خود را دارند، اما راديو اروپای آزاد(راديو آزادی)، سازمانی است که کنگره آمريکا، بودجه ای برای آن اختصاص داده است.

بنابراين از همان ابتدا، تامين بودجه به من يا آقای فيربنکس، اولين مدير بخش فارسی راديو اروپای آزاد، ارتباطی نداشت و ماموريت ما فقط پخش برنامه هايی بود که در آن زمان مناسب به نظر می رسيد و لازم بود.

از ابتدا بين من، آقای فيربنکس و ساير همکاران يک هماهنگی فکری در مورد ماموريت و هدف های راديو وجود داشت. اين هدف ها عبارت بودند از پخش درست خبر بدون جانبداری و توجه به مسايل فرهنگی که به ويژه در خارج از کشور يک وظيفه به شمار می رود.

به تدريج، اولين شمار گروه هشت نفره راديو آزادی افزايش يافت و زمان برنامه ها از نيم ساعت به پنج ساعت در شبانه روز رسيد. بعدها تعدادی زيادی از دوستان جوان به راديو پيوستند و «راديو فردا» جانشين «راديو آزادی» شد.

آقای گرگين! اين ۱۰ سال را چطور ارزيابی می کنيد؟

کار روزنامه نگاری، کار بسيار دشواری است. من می توانم اين ده سال را به دو دوره تقسيم کنم؛ دوره چهار سال اول که از آن رضايت کامل دارم و توانستم بخش عمده ای از آرزويم را مبنی بر ارائه يک راديوی فرهنگی جامع عمل بپوشانم و دوره شش سال اخير که طی آن راديو توانسته است قدم های بهتری بردارد و با همکاران جوان کار کند.

عباس جوادی که بيش از ده سال پيش در روزهای راه اندازی بخش فارسی راديو اروپای آزاد در بخش تاجيک فعاليت می کرد و مسئوليت تدارک و راه اندازی بخش فارسی را به عهده گرفته بود، اکنون از مديران ارشد بخش سخن پراکنی «راديو اروپای آزاد- راديو آزادی» است که در يکسال و نيم گذشته بر کار راديو فردا نظارت مستقيم داشته است. او به سؤالات راديو فردا پاسخ می دهد.

آقای جوادی! فعاليت راديو را طی اين ۱۰ سال چطور ارزيابی می کنيد؟

آنچه من در مورد راديو فردا و وب سايت راديو فردا و همچنين راديو آزادی احساس می کنم، اين است که برنامه ها جوان تر و سبک و سياق آن مدرن و معاصر شده است. ما در ابتدا بسيار سنتی آغاز کرديم و اجرا و ارائه برنامه ها و موسيقی راديو کاملا سنتی بود.

بعضی ها معتقدند که راديو آزادی شنونده های خاصی داشت، اما راديو فردا تلاش کرده است تا عموميت بيشتری پيدا کند.

بله، درست است. حتی شايد بعضی ها بگويند که عمق برنامه ها کمتر شده است، ولی بايد توجه کنيم که دوران عوض شده و سليقه شنونده های راديويی تغيير کرده است. اينترنت وارد رسانه ها شده و مردم ديگر حوصله و وقت زيادی ندارند که بحثی را به مدت نيم ساعت گوش دهند.

آقای جوادی! با توجه به مسايلی که به آن اشاره کرديد، هدف راديو فردا چيست؟

هدف ما رساندن اطلاعات و آگاهی دادن به مردم است.

«از راديو آزادی تا راديو فردا»

ماردو سُقُم، اولين مدير بخش خبری راديو فردا است که به سؤالات چنين پاسخ می دهد: « چرا اسم راديو آزادی به راديو فردا تغيير يافت؟»

حدود يک ماه قبل از آغاز کار راديو فردا، جلسه ای تشکيل شد تا تصميم های ابتدايی مربوط به راديو فردا را بگيريم.

چون سبک راديو فردا با راديو آزادی فرق داشت، بنابراين همه می دانستند که بايد اسم جديدی انتخاب شود.

کلمه «فردا» برای مخاطبين جوان ما بسيار مناسب بود، زيرا هم به آينده اشاره داشت و هم اين که وزن سياسی نداشت.

مجموع ۱۰ سال راه اندازی بخش فارسی راديو اروپای آزاد- راديو آزادی، برای شما چگونه بوده است؟

من ايران را ۳۵ سال پيش ترک کردم و اين ۱۰ سال برای من، بازگشتی بود به ميهنم.

جمشيد زند، همکار قديمی راديو اروپای آزاد (راديو آزادی) که امروز مسئوليت بخش فارسی رايو فردا را به عهده دارد نيز به سؤالات راديو فردا پاسخ می دهد.

آقای زند! در وب سايت راديو فردا از خوانندگان خواسته شده است که نظرات خود را در مورد دهمين سالگرد فعاليت ما مطرح کنند. در بين نظرات مطرح شده، اين نکته به چشم می خورد که راديو فردا هم در بعضی جاها دچار سانسور است.

ما هميشه بر اين اصل تاکيد کرده ايم که وظيفه ما اطلاع رسانی است . اين وظيفه به دو بخش تقسيم می شود؛ يکی، جمع آوری اخبار موثق است بدون اعمال نظر خودمان و بخش ديگر، طرح نقطه نظرات مختلف در مسايل سياسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است.

شنوندگانی که صدای ما را می شنوند يا وب سايت ما را می خوانند، از مسايل درونی راديو فردا اطلاع چندانی ندارند. تنها دليل اين که همه نظرات منعکس نمی شود، محدوديت نيروی انسانی و کمبود بودجه است.

البته ما علی رغم اين محدوديت ها تلاش می کنيم که تمام نقطه نظرات و پيشنهادها منعکس شود. البته اگر نظرات در چارچوب موازين اخلاقی و عاری از توهين به اشخاص باشد، پخش می شود و اين مسئله يک استاندارد بين المللی در حوزه روزنامه نگاری است.

بايد اشاره کنم که شنوندگان راديو فردا و خوانندگان وب سايت راديو فردا به نسبت چند سال پيش افزايش بسيار چشمگيری داشته است.

ما روزانه صدها أی ميل يا تماس تلفنی داريم که خبرهايی را از گوشه و کنار ايران می دهند، اما تا زمانی که اين خبرها از طريق منابع موثق تاييد نشوند، قابل پخش نخواهند بود.

آقای زند! اخيرا ميزگردی برای ارزيابی راديو فردا در يکی از راديو های داخلی ايران پخش شد. در اين برنامه، ضعف راديو فردا را بخش خبر آن معرفی کردند.

اصلی که در تمام رسانه های بين المللی و داخلی مراعات می شود، اين است که انتخاب خبر بسيار مهم است.

ما در راديو فردا چندين دبير خبر داريم که وظيفه اصلی آنها، گزينش و پيدا کردن خبرهای جالب و مفيدی است که سطح آگاهی مخاطبين را بالا ببرد.

در قرن ۲۱ که اينترنت به مهمترين ابزار اطلاع رسانی تبديل شده است، در مدت کوتاهی هزاران خبر منتشر می شود و ما بايد خبرهايی را انتخاب کنبم که به مردم ايران و مسايل منطقه و اوضاع بين المللی مربوط است.

آقای زند! به مخاطبين راديو فردا چه نويدی برای آينده می توانيد بدهيد ؟

ما در تلاشيم که محتوا و کيفيت برنامه ها را افزايش بدهيم. در چند هفته آينده نيز، وب سايت جديد راديو فردا با يک طرح کاملا جديد و با بخش های تازه راه اندازی خواهد شد.

«خاطره هايی از راديو آزادی»

همکاران ما خاطره هايی از چهار سال فعاليت راديو آزادی می گويند که در ذيل می خوانيد:

نازی عظيما: « مخفف راديو اروپای آزاد RFE/RL است که به آن آر. اف. ای هم می گويند. يکی از همکاران ما که تازه به اينجا آمده بود و تلويزيون منزل او خراب شده بود، از مسئولان راديو خواست که يک نفر را برای تعمير تلويزيون بفرستند. هنگامی که اين تعميرکار به منزل او می رود، می گويد که از آر. اف. ای آمده ام و فردای آن روز، همکار ما تعريف می کرد که يک نفر ايرانی به نام «عارفی» از طرف راديو برای تعمير تلويزيون آمده بود، ولی نمی دانم چرا اصرار داشت فارسی صحبت نکند.»

بکتاش خمسه پور: « نخستين صدايی که برای راديو آزادی ضبط کرديم، همان آرم آغاز برنامه راديو بود. اين بازگشايی برنامه را آقای گرگين طراحی کرد و موسيقی آن کار آقای کاظم عالمی بود.»

مينا بهار مست: « ما سال ها در مورد واتسلاو هاول خوانده بوديم، ولی هرگز او را از نزديک نديده بوديم . واتسلاو هاول، به مناسبت سالگرد تاسيس راديو اروپای آزاد (راديو آزادی) به ساختمان راديو آمده بود. او در صحبت هايش اشاره کرد که دولت چک در مقابل يک دلار، ساختمان راديو را در اختيار آمريکا قرار داده است. اين اقدام برای تشکر از کمک های آمريکا در دوران حاکميت حزب کمونيست بود که به آزادی خواهان کمک کرده بود تا بتوانند نظرات خود را بيان کنند.»

فريدون زرنگار: « رشته تحصيلی من، اقتصاد کشورهای در حال توسعه است و همسرم می گفت، من فکر می کردم ممکن است روزی به آفريقا بروی و کار کنی، ولی فکر نمی کردم در راديو اروپای آزاد مشغول فعاليت شوی. البته از اين کار پشيمان نيستم.»

عليرضا طاهری: « وقتی کار خود را در شهر بسيار زيبای پراگ و در بخش فارسی راديو اروپای آزاد آغاز کرديم، اين شايعه همه جا بود و تمام روزنامه های دنيا نوشتند که بخش فارسی راديو اروپای آزاد (راديو آزادی) از جايی پخش می شود که پناهگاه ويژه حملات اتمی است. اين امر صحت نداشت و واقعيت اين بود که ما از بلندترين نقطه ساختمان راديو برنامه خود را آغاز کرديم؛ با جمله ای به اين مضمون که: نشسته بر امواج راديو به خانه شما آمده ايم، سپاس گزاريم از اين که ما را پذيرا شده ايد.»

گلناز اسفندياری: «اول آوريل بود که همه به هم دروغ می گويند. يکی از همکاران به نام سياوش اردلان، ای ميلی را از خبرگزاری آسوشيتدپرس به من نشان داد مبنی بر اين که در ايران کودتا شده است و آقای خاتمی را گرفته اند. من هم اين خبر را باور کردم، اما بعدا فهميدم که دروغ اول آوريل است. سپس ما اين مسئله را خيلی جدی به ساير همکاران گفتيم و همه باور کردند. وقتی می خواستم برای آقای فربنکس هم با آب و تاب همين مسئله را تعريف کنم، خنده ام گرفت و او ماجرا را فهميد.»

حميد فاطمی: « اجرا و تهيه برنامه از همه چيز جذاب تر است، زيرا ما را به مسايل ايران و جهان نزديک تر می کند و ناچار می شويم که مسايل ايران را هر روز تعقيب کنيم و تا بتوانيم اين مسايل را برای شنوندگان بيشتر تشريح کنيم.»