مجلس نهم آخرین نفس‌های خود را می‌کشد و صندلی‌های سبز بهارستان به زودی پذیرای نمایندگان جدیدی خواهد شد. اما لوایح پیشنهادی، تصویبی و عملکرد زنان مجلس نهم در کتاب و ذهن ثبت خواهند ماند.
از مجموع ۲۸۸ نماینده مجلس نهم تنها ۹ تن از آنان زن بودند و از میان این ۹ زن تنها سه تن از آنها صاحب سمتی در یکی از ۱۷ کمیسیون مجلس، به استثنای کمیسیون زنان، بودند.
خانم‌ها؛ لاله افتخاری، زهره طبیب‌زاده نوری، نیره اخوان، فاطمه آلیا، فاطمه رهبر، مهناز بهمنی، شهلا میرگلوی بیات، حلیمه عالی و سکینه عمرانی کسانی بودند که توانستند در مجلس نهم به عنوان نماینده از خواسته‌ها و مطالبات مردم منطقه‌شان و در مجموع مردم ایران دفاع کنند.
از میان این زنان چهار تن سابقه حضور در مجلس هشتم را داشت و لاله افتخاری از اعضای جبهه پایداری در مجلس هفتم، هشتم و نهم نیز سابقه نمایندگی داشت.
Your browser doesn’t support HTML5
زنان مجلس نهم
یکی از نخستین اقدامات این زنان در بدو ورود تغییر نام فراکسیون زنان به فراکسیون زنان و خانواده بود. چرا که به زعم آنان زنان این مجلس خانواده محور بودند و در مبحث زنان نمی‌توان بحث خانواده را از زن جدا کرد.
محبوبه عباسقلی‌زاده، فعال حقوق زنان مقیم آمریکا، معتقد است که جهت‌گیری کلی نمایندگان راستگرای مجلس نهم تنها محکم کردن وجه مادرانه زن و تقویت روحیه خانه‌نشینی او بوده و زن را تنها در نهاد خانواده تعریف کرده‌اند:
«می‌شود چنین برداشتی را کرد که موضع‌گیری یا جهت‌گیری کلی نمایندگان راستگرای مجلس به خصوص زنان محکم کردن وجه مادرانه زن و تقویت بخش منفعل و بخش خانه‌نشینی زن بوده، حتی نه خانواده. بنابراین وقتی ما می‌گوییم فراکسیون زنان و خانواده این ۹ زن به نفع خانواده نبود کارشان. به نفع خانه نشینی زنان بود. به نفع وجه زنی که نشینند در خانه و زایند شیران نر بوده.»
از زنان مجلس نهم عموماً هیچ اعتراض واضحی در مسائل سیاسی کشور شنیده نشده. کم‌تذکرترین نماینده مجلس این دوره هم یک زن است؛ نیره اخوان.
اما در میان همین زنان لاله افتخاری از باقی خبرسازتر است. عضو کمیسیون فرهنگی است و نقدهای جدی به وزارتخانه ارشاد دارد. در برنامه سینمایی هفت ظاهر می‌شود و مقابل رسول صدرعاملی، کارگردان سینما، می‌نشیند و علی‌رغم آنکه در برنامه می‌گوید خیلی فیلم نمی‌بیند، از سیاه‌نمایی در سینمای ایران و مرزهای اجتماعی می‌گوید.
احسان مهرابی خبرنگار پارلمانی سابق مقیم آلمان درباره سوابق لاله افتخاری می‌گوید:
«خانم لاله افتخاری که این اواخر بیشتر به دلیل نامه‌شان به همسر اردوغان مشهور شدند در مجالس گذشته و مجلس نهم می‌شود گفت خیلی در حوزه‌های سیاسی یا بحث‌های حاشیه‌ساز و جنجالی وارد نشدند و پی‌گیر مباحثی مانند تشکیل فراکسیون قرآن و عترت بودند در مجلس. یا مواردی که بیشتر به موضوعات دینی مربوط می‌شد.»
لاله افتخاری که ریاست کمیسیون قرآن وعترت را بر عهده دارد خود یکی از مبلغین حجاب و مدافعان طرح آمران به معروف و ناهیان از منکر است. صحبت‌های او در گفت‌وگو با شبکه چند رسانه‌ای آرمان:
«این دخترخانم یا خانم جوان اگر فکر کند که اگر امروز او با این پوشش آمد در جامعه میلیون‌ها نفر ممکن است با پوششی شبیه او یا بدتر در مقابل چشمان همسرش، برادرش، پدرش به هرحال حرکت کنند در جامعه که یعنی او اگر آسیب می‌زند به چند نفر میلیون‌ها نفر آسیب می‌زنند به زندگی او، کیان زندگی او، سعادت او، فرزند او، آینده او، همه اینها را دارند در خطر قرار می‌دهند خودش قطعا‌ً دو دو تا چهارتا هم بکند، برمی‌گردد.»
اما به لوایح مجلس نهم در حوزه زنان بپردازیم که تقریبا‌ً با هیچ مخالفت جدی از سوی زنان مجلس مواجه نشده‌اند. تصویب لایحه حمایت از خانواده، لایحه صیانت از حریم عفاف و حجاب، اصلاح قوانین مربوط به تنظیم جمعیت، طرح کاهش ساعت کار زنان شاغل و بیمه زنان خانه‌دار از مواردی‌اند که امضای اغلب این زنان را بر پیشانی دارند.
احسان مهرابی ۹ زن مجلس نهم را زنانی بی‌ابتکار در لوایح و طرح‌های مربوط به حوزه زنان می‌داند:
«در موضوعاتی که به زنان در جامعه مربوط می‌شود و فعالان زنان مطالباتی را داشتند، معمولا‌ً نگاه یا موضع نمایندگان زن مجلس مخالف دیگر فعالان زن بود. حتی در مواردی مواضعی که داشتند مواضعی شدیدتر از مواضع مردان اصول‌گرا بوده.
در بیشتر موارد از جمله ورود زنان به ورزشگاه‌ها، بحث اسیدپاشی‌ها، بحث امر به معروف و نهی از منکر و دیگر موضوعاتی که به نوعی به آزادی‌های زنان مربوط می‌شده نمایندگان زن مجلس نهم مواضعی شبیه نمایندگان مرد مجلس داشتند و در هیچ موقعی نشد که این نمایندگان موضع متفاوتی داشته باشند یا بتوانند به صورت مستقل اقدامی درباره زنان پیش ببرند.»
فاطمه رهبر، رئیس کمیسیون زنان و خانواده، در مناظره‌ای با الهه کولایی عضو شورای هماهنگی مجمع زنان اصلاح‌طلب و نماینده مجلس ششم لایحه حمایت از خانواده را از مترقی‌ترین قوانین جمهوری اسلامی ایران خوانده بود.
مهرانگیز کار، وکیل و فعال حقوق زنان مقیم آمریکا، معتقد است که ۹ زن مجلس در حوزه زنان صدای زن ایرانی را نمایندگی نکرده‌اند:
«توقع این است که این معدود زنانی که از فیلتر می‌گذرند و وارد مجلس می‌شوند یک بخشی از اوقات‌شان را اختصاص دهند به بسیاری از مسائل زنان و صدای زنان شوند. به نظر من اگر هم صدایی داشتند این خانم‌ها این صدای زنان ایران نبوده و بلکه صدای خودشان و صدای مردانی بوده که به آنها کمک کردند تا بتوانند وارد مجلس شوند.
این صدا کاملا‌ً ضد برابری حقوق زن و مرد است و حتی می‌توانیم ادعا کنیم ضد بهبود وضعیت حقوقی زنان است و این صدا بیشتر تاکیدش بر خانه‌نشینی زنان و مادری زنان است. تازه در این حالت هم اساسا‌ً کمکی نرسانده به اینکه مادر توانا باشد. برای اینکه اشتغال را منع می‌کند برای زنان و طبیعتا‌ً زنی که دست خالی است و از نظر مالی تمکن ندارد نمی‌تواند مادر خوبی هم باشد.»
زنان بی‌جنجال مجلس نهم در قبال بسیاری از اتفاقات اجتماعی مربوط به حوزه زنان نیز ساکت‌اند. مسائلی مانند عدم اجازه به زنان برای ورود به ورزشگاه‌ها که با دستگیری غنچه قوامی، دختر جوان ایرانی بریتانیایی، در خرداد سال ۹۳ اوج می‌گیرد و با چنین واکنشی از سوی لاله افتخاری مواجه می‌شود. خانم افتخاری در گفت‌وگو با شبکه چند رسانه‌ای آرمان می‌گوید:
«ورود خانم‌ها به ورزشگاه‌ها یک نسخه نامناسبی است و اشتهای کاذبی است، و آدرس اشتباهی است که دارد دشمن برای ما می‌پیچد. مطالبه اصلی می‌توانم بگویم ۹۹۹ در هزار مردم ما، اگر نگویم بیشتر، این نیست».
علی‌رغم آنکه نماینده‌ای مثل کمال‌الدین پورموذن در صحن علنی مجلس ورود به باشگاه‌ها را از حقوق مسلم زنان می‌داند اما فراکسیون زنان مشخصا‌ً می‌گوید که اعتقادی به حضور زنان در ورزشگاه‌ها ندارد. یا مسئله اسیدپاشی به صورت زنان در اصفهان که علی‌رغم تجمع مردم مقابل مجلس با سکوتی پارلمانی مواجه می‌شود.
به جز خانم‌ها فاطمه رهبر و حلیمه عالی که به هیچ عنوان در این خصوص اظهار نظری نکردند، باقی نمایندگان زن آن را گردن عوامل بیگانه و خارجی انداخته و گفتند که همزمانی این رویداد با اجرایی شدن طرح آمران معروف و ناهیان از منکر نشان از مشکوکی آن دارد.
شاید سال‌های مجلس نهم بیش از هر چیز با مسئله برجام، تحریم‌ها و اختلافات بر سر مذاکرات هسته‌ای به یاد آورده شود، با این حال در این چهار سال لوایحی مربوط به حوزه زنان هم تصویب شده است. سؤال این است که اگر در سال‌های بعد به فعالیت این ۹ زن نگاهی بیاندازیم، ذهن به سوی کدام کلمه سوق پیدا می‌کند؟ محبوبه عباسقلی‌زاده در این زمینه می‌گوید:
«کارنامه نمایندگان زن این دوره مجلس را اگر نگاه کنیم می‌توانیم خیانت به جامعه زن محسوب کنیم تا خدمت. این خیانت را می‌توانیم این طور توضیح دهیم که در شرایطی که توجه جامعه به مسائل تحریم و برجام بود، بحران اقتصادی مسئله اول مردم بود، نیازهای اولیه باعث شد که مردم نتوانند توجه کنند به نیازهای ثانویه‌شان، در یک چنین شرایطی می‌بینیم که نمایندگان زنان مجلس توانستند از غفلت اجتماعی به ضرر زنان تا آنجایی که بتوانند استفاده کنند.
از جداسازی زنان در ورزشگاه‌ها، تا مسئله جمعیت، تا مسئله اسیدپاشی، تا مسئله دور کاری زنان، تا مسئله محدود کردن اشتغال زنان، تا مسئله لایحه خانواده و تمام این دستاوردها منفی و واکنش‌گرا بوده و حتی اگر بخواهیم مقایسه کنیم با مجلس اول که جامعه در شرایط انقلاب بود، کارنامه زنان در این دوره از مجلس وخیم‌ترین و خیانت‌بارترین کارنامه‌ای بوده که در کل طول ادوار مجلس، بعد از انقلاب وجود داشته.»
مهرانگیز کار، فعال حقوق زنان، نیز با اشاره به مجلس مردانه و تعداد اندک نمایندگان زن می‌گوید که نمی‌توان تصویب لوایح این مجلس را با کم شمار بودن تعداد نمایندگان زن توجیه کرد:
«من به شما می‌گویم اگر این ۹ زن یا حتی دو تا از این ۹ زن یا حتی یکی از این ۹ زن می‌‌خواستند گشایشی در بیان وضعیت زنان به وجود بیاورند در جای کسی که نماینده ای که می‌تواند برود و پیش از دستور حرف بزند می‌توانستند حرف بزنند و دست کم در آن فضا یک کمی تغییر به وجود بیاورند. در طرح‌هایی که بسیار مضر به حال زنان است اغلب امضای زنان مجلس زیرش هست.»
شاید مردم در انتخابات پیش رو به زنان بیشتری رأی دهند و شاید زنانی که بر صندلی‌های سبز جلوس می‌کنند، گوش شنوای بهتری، زبان تندتری و شهامت بیشتری برای پی‌گیری مطالبات زنان گوناگون ایران داشته باشند.