محمد حسین صفار هرندی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در واکنش به حضور تعدادی از هنرپیشگان ایرانی در تولیدات سینمای جهان به صدا و سیمای جمهوری اسلامی گفته است «اگر کسی قانون را زیر پا بگذارد، خودش هم زیر پا گذاشته می‌شود.»
وی پیش از این نیز در واکنش به این قبیل اخبار، خواهان جلوگیری از کارهای به گفته او، ضربه زننده به عرصه فرهنگ و هنر شده بود.
جعفر پناهی، کارگردان فیلم‌های «دایره» و «آفساید»، که تاکنون از نمایش فیلم‌هایش در داخل ایران جلوگیری به عمل آمده است، در گفت و گویی با « رادیو فردا» به ریشه اینگونه واکنش‌ها می‌پردازد.
رادیو فردا: آقای پناهی! با توجه به مباحث مطرح شده پیرامون حضور ستارگان سینمای ایران در تولیدات سینمای جهان تاکنون دستورالعمل یا قانون خاصی که در برابر این حضور مانعی ایجاد کند، وجود داشته است؟
جعفر پناهی: هیچ قانونی در این باره وجود ندارد که در سینما هیچ هنرپیشه‌ای نتواند در فیلم خارجی بازی کند٬ یا اگر بازی کرد٬ باید به چه شکلی و چه مسئله‌ای باشد.
آقای صفار هرندی٬ خودشان٬ همیشه قانون وضع می‌کنند و هر لحظه حرف‌هایی را می زنند که این حرف‌ها در ارتباط با محدود کردن هرچه بیشتر سینما است.
ایشان به طور سلیقه‌ای٬ هر کار که می‌خواهند٬ انجام می‌دهند. این روندی است که در این سه سال گذشته٬ بازتاب آن را دیدیم.
قرار بود رییس جمهور دیداری با فیلم سازان داشته باشد٬ اما هیچ فیلم ساز صاحب نامی را نمی توانید پیدا کنید که در این جلسه شرکت کرده باشد و بیشتر هیئت فیلم سازان مسلمان بودند و سه یا چهار فیلم ساز دیگری که در بین آنها٬ نام بزرگی نبود. این عکس‌العملی بود که فیلم سازان نسبت به کارهای انجام شده در این سه سال نشان دادند.
اگر قوانینی وجود داشته٬ آقای صفار هرندی و امثال او زیر پا گذاشتند و محدودیت‌های بیشتری را وضع کردند.
با وجود این محدودیت‌هایی٬ که شما می‌گویید٬ محصول این سه سالی بوده که دولت آقای احمدی نژاد اداره امور را بر عهده داشته است٬ چطور شد که سینمای جهان به هنرپیشه های ایرانی اقبال نشان داده است؟
حضور بازیگران ما٬ هم از روی استعداد آنها است. کارگردان‌ها حضور چشمگیر این بازیگران را در فیلم‌هایی که اخیراً نام ایران را در دنیا مطرح کرده است، دیدند و آنها را انتخاب کردند.
این مسئله هیچ ارتباطی به دولت و محدودیت‌ها یا حمایت‌های ایجاد شده٬ از طریق اینها ندارد٬ بلکه برخاسته از ظرفیت‌های شخصی افراد است.
اما حتماً توجه دارید که در زمانی دورتر٬ حضور فیلم‌سازان ایرانی در فستیوال‌های بین‌المللی خبر ساز بود و امروز حضور هنرپیشه‌های ایرانی در سینمای جهان خبرساز شده است. در صورتی که اقبال جشنواره‌ای به سینمای ایران٬ رو به افول گذاشته است.
این طبیعی است. زمانی سینمای ایران ناشناخته بود و کم کم فیلم‌های ایرانی را شناختند٬ یعنی در مرحله اول توقعی نبود. حالا که توقع خیلی زیاد شده است٬ دیگر آن فیلم‌هایی که روزهای اول به جشنواره‌ها می‌رفت٬ شاید الآن جذابیتی نداشته باشد٬ چون آنها روز به روز با این سینما کاملاً آشنا شدند٬ حالا دنبال چیزهای تازه تری هستند.
طبیعی است که مدتی این وقفه ایجاد شود٬ ولی من مطمئن هستم که سینمای ایران باز هم رونق خاص خود را خواهد گرفت و شاید هم نشانه‌های آن٬ همین حضور بازیگران باشد و بازیگران بتوانند این نقش را ایفا کنند.
شما گفتید که هیچ قانونی برای جلوگیری از حضور ستاره‌های سینمای ایران در تولیدات سینمای جهان وجود ندارد، اما آقای صفار هرندی در گفت و گویی که با تلویزیون دولتی ایران داشت٬ در این باره گفت که قیدی در کار ما حاکم است و آن اینکه کسی پای خود را از مرزهای قانونی فراتر نگذارد.
هیچ چیز نوشته شده ای وجود ندارد و چون افکار آقای صفار هرندی٬ افکار نظامی است٬ فکر می‌کند که می‌تواند همه را زیر پای خود له کند و هر دلیلی که می‌تواند٬ برای آن بتراشد؛ چه قانونی و چه غیر قانونی.
اینها هر کسی را که بخواهند، زیر پای خود له می‌کنند. همانطور که می‌بینیم، بسیاری از فیلم سازان ما مشکل فیلم سازی دارند یا به نوعی دارند حذف می‌شوند.
این حذف کردن٬ همان زیر پا له کردن فیلم سازان است که نتوانند نفسی بکشند و تمامی محدودیت ها را برای این به اجرا می‌گذارند.
آقای صفار هرندی اصلا حق ندارد در مورد خانم گلشیفته فراهانی تا زمانی که حداقل، قانون مدون شده ای وجود داشته باشد -که وجود ندارد- نظر بدهد.
این موضوع، نشانه افکار آقای صفار هرندی و تلاش ایشان است برای آنکه سینما را به سمتی بکشانند که هر کس را جدا از سیاست‌شان رفتار کند٬ زیر چکمه‌های نظامی خود بگیرند.
- « چون افکار آقای صفار هرندی٬ افکار نظامی است٬ فکر می‌کند که می‌تواند همه را زیر پای خود له کند و هر دلیلی که می‌تواند برای آن بتراشد، چه قانونی و چه غیر قانونی.»
آقای پناهی! در میان واکنش‌هایی که به حضور ستارگان سینمای ایران در سینمای جهان وجود داشت٬ همانطور که می‌دانید خانه سینما واکنش بینابینی نشان داد و به نوعی هم از این موضوع استقبال کرد٬ اما مدیران فرهنگی دولت نهم و همچنین هیئت اسلامی هنرمندان٬ که نزدیک به اصول‌گرایان هستند٬ از این مسئله استقبالی نکردند.
فکر می‌کنید با توجه به اینکه این دست اتفاقات٬ به ظاهر می‌تواند وضعیت کنونی ایران را در عرصه بین‌المللی بهبود بخشد، دلیل این واکنش منفی چه می‌تواند باشد؟
آنها می خواهند که همه چیزدر کنترل شان باشد. اگر بازیگری از ایران خارج شود٬ دیگر از کنترل آنها خارج می‌شود٬ اما اگر در داخل ایران باشد٬ به راحتی می‌توانند او را محدود کنند و یا هر مسئله‌ای که پیش آید٬ برای آنها٬ قابل کنترل است، تا مسئله‌ای برای کسانی که در این زمینه کار می کنند و جزو سیاست گزاران فرهنگی هستند، به وجود نیاید.
آنها واقعاً تمایل ندارند که شخصی خارج از اینجا باشد و در فیلم‌های غیر ایرانی بازی کند٬ چون کنترل کمتر می‌شود.
البته طبق ایدئولوژی خودشان بالاخره٬ باید هر کس از کس دیگری تقلید کند و هیچکس تصمیم گیرنده نهایی نیست و همیشه باید راهنمایی باشد که بگوید چه کار کن و چه کار نکن٬ چی بساز و چی نساز٬ چی بپوش و چی نپوش٬ و در همه این موضوعات٬ باید دستورالعمل بدهند.
این کار در شرایطی پیش می‌رود که همه چیز در داخل این مرز و بوم و در کنترل آنها باشد.