حمله ناگهانی تانک‌ها و نیروهای امنیتی به میدان مروارید در منامه، محل تجمع مسالمت‌آمیز هزاران نفر از مردم معترض به حاکمیت بحرین، نشانه ترس حکومت حمد آل خلیفه از سقوط، و رویکرد دولت او به سیاست استفاده از چماق بعد از به نتیجه نرسیدن سیاست استفاده از هویج، در مقابله با موج تازه پا گرفته اعتراض‌های مردمی است.
پیش از گسترش دامنه اعتراض‌ها علیه حکومت و افزایش تدریجی و پیوسته شمار معترضان در «میدان مروارید»، مرکز منامه، حکومت بحرین، به تقلید از کویت، اعتبار خاصی را منظور و وعده کرده بود که به مناسبت دهمین سال انجام اصلاحات سیاسی از بالا به هر بحرینی معادل سه هزار دلار پرداخت خواهد کرد.
مردم ناراضی از حکومت حمد که در ابتدا بهبود وضعیت اقتصادی و تأمین آزادی‌های بیشتر سیاسی و اجتماعی را طلب می‌کردند، پس از به قتل رسیدن دو تن از تظاهرکنندگان به دست نیروهای امنیتی، اصلاح اساسی ساختار حکومت بحرین (تغییر) را در رأس خواسته‌های خود قرار داده و در میدان مرکزی شهر «میدان مروارید» اجتماع کردند.
آتش به جای وعده پول
روز چهارشنبه، شیخ حمد، شاه بحرین، علاوه بر پول نقد به مردم وعده داد که عاملان قتل(ها) تحت پیگرد قرار خواهند گرفت ولی بی‌اعتنا به وعده‌های وی، شمار مردم در میدان مروارید به هزاران نفر افزایش یافت. در میدان مروارید منامه نیز مانند میدان التحریر در قاهره، خانواده‌های بحرینی و جوانان چادر به پا کرده و شمار آنها در حال افزایش بود.
سحر‌گاه روز پنجشنبه، و بدون دادن هر نوع اخطار قبلی تانک‌ها میدان مروارید را محاصره و چکمه‌پوشان امنیتی با استفاده از گاز اشک‌آور و گلوله لاستیکی علیه مردم در خواب، وارد عمل شدند. دست کم سه کشته و صد‌ها نفر زخمی بعد از حمله نظامی، در میدان مروارید به جا ماند و بیمارستان مرکزی شهر پس از انتقال مجروحان صحنه دوم بحران در منامه شد.
پیش از حمله نظامیان به میدان مروارید علیه تظاهرات مسالمت‌آمیز مردم، بنظر می‌رسید که دولت بحرین به حل بحران و پیشگیری از دامنه یافتن آن امیدوار است.
حمله ناگهانی نیروهای امنیتی علیه مردم نشان می‌دهد که نگرانی‌های حکومت حمد از گسترش اعتراض‌ها افزایش یافته و در نتیجه ترس از سقوط ناگهانی و تکرار رویدادهای دو ماه اخیر در تونس و مصر، تصمیم به مقابله نظامی با اعتراض‌های مردمی گرفته است.
دو روز پیش، و در واکنش به اوضاع جاری و کشته شدن سه تن دیگر از تظاهرکنندگان به دست نیروهای امنیتی، گروه سیاسی «الوفاق» اعلام داشت که عضویت ۱۸ نماینده شیعه خود را در مجلس ۴۰ نفری بحرین معلق ساخته است.
حتی پیش از شکل گرفتن و پیروزی سریع مردم علیه حکومت بن‌علی در تونس و مبارک در مصر، بحرین آبستن ناآرامی بود. با وجود تلاش دولت و حکومت حمد در جهت آزاد سازی تدریجی جامعه، اکثریت شیعه مذهب مردم در بحرین هرگز با حکومت اقلیت سنی و حاکمیت خانواده آل خلیفه روی سازگاری کامل نداشتند.
مهاجرت از کویت
خانواده حمد بن عیسی آل‌خلیفه در قرن هجدهم از کویت به بحرین رفته و متعاقباً پس از پیروزی در جنگ‌های قبیله‌ای و عقد قراردادی با بریتانیا در سال ۱۸۲۰، در آن جزیره به حکومت رسیدند. محل اولیه زندگی این قبیله بندر ام‌القصر در عراق کنونی بود.
حمد بن عیسی در سال ۱۹۹۹ امیر بحرین شد و در سال ۲۰۰۲ عنوان امیر را کنار نهاد خود را شاه خواند. در همان سال اصلاحاتی را نیز صورت داد که در حدود خراش دادن سطح خواسته‌های اکثریت مردم آن جزیره بود.
بحرین که از سه هزار سال پیش بخشی از امپراطوری ایران در خلیج فارس بود در سال ۱۹۷۱ به استقلال دست یافت. اقتصاد اولیه بحرین متکی به صادرات نفت بود. پس از کاهش تدریجی ظرفیت تولید نفت، بحرین اینک به سمت تجارت خارجی، صادرات مجدد و بانکداری روی کرده است. از این لحاظ، امنیت و آرامش شرط اصلی حفظ وضع موجود اقتصادی در آن جزیره است.
حساسیت‌های آمریکا، عربستان و ایران
موقعیت جغرافیایی بحرین در آب‌های خلیج فارس از اهمیت استراتژیکی فوق‌العاده برخوردار است. با توجه به این موقعیت و برخورداری از شرایط جانبی، دولت آمریکا ناوگان پنجم نیروی دریایی خود را در بحرین مستقر ساخته است.
با استفاده از تسهیلات دریایی در بحرین، و همچنین در اختیار داشتن یک پایگاه هوایی، نیروهای آمریکایی مستقر در بحرین علاوه بر حفاظت از مسیر نفت‌کش‌ها (چهل درصد از مجموع نفت صادراتی جهان)، بخش عمده‌ای از مسئولیت کنترل ایران را نیز بر عهده دارند.
در صورت سقوط دولت شیخ حمد بن عیسی در بحرین، نیروهای آمریکایی به احتمال فراوان مجبور به ترک این جزیره خواهند شد.
مقامات دولت آمریکا در فاصله چند ساعت پس از برخورد نیروهای امنیتی در تهران با تظاهرکنندگان روز ۲۵ بهمن، به محکومیت استفاده از خشونت علیه مردم پرداختند. استفاده از زبان مشترک توسط مقامات دولت آمریکا در قبال حاکمیت بحرین و اعمال خشونت آنها علیه مردم در میدان مروارید، به آسانی محکوم کردن رفتار جمهوری اسلامی نخواهد بود.
عربستان سعودی که خود را حامی حکومت خانواده حمد در منامه می‌داند و در صورت بحرانی‌تر شدن وضعیت، احتمال اعزام نیروهای نظامی به بحرین را نیز مورد توجه قرار خواهد داد، از نزدیک و با نگرانی تحولات داخلی جزیره را دنبال می‌کند.
در شرایط اضطراری، استفاده از پل معروف ملک فهد که از سال ۱۹۸۶ تا کنون، عربستان سعودی را به بحرین متصل ساخته، اعزام نیروهای سعودی و کنترل جزیره را آسان‌تر خواهد ساخت. عربستان سعودی با انگیزه‌ای مشابه، در اندیشه کشیدن شاخه دیگری از پل فهد به منظور اتصال به قطر از راه بحرین است.
قطر و بحرین اخیراً اختلافات حدود ملی مابین خود را با هدف تقویت مناسبات خانواده‌های حاکم، و افزایش شانس حمایت متقابل و ضریب ماندگاری، کنار گذاشته‌اند.
عربستان سعودی علاوه بر محکوم کردن قابل انتظار تظاهرات مردم بحرین، آماده اقدام نظامی در حمایت از حکومت حمد بن عیسی نیز خواهد بود. هر دو کشور آمریکا و عربستان، سقوط حمد و شکل گرفتن دموکراسی در بحرین را با انتقال قدرت به اکثریت شیعه بحرین معادل می‌بینند.
این انتقال قدرت دست کم در کوتاه مدت پیروزی جمهوری اسلامی نیز معرفی خواهد شد. این پیروزی نه تنها از جهت شیعه بودن اکثریت مردم و طبیعت حکومت جانشین در بحرین، که از لحاظ خروج احتمالی نیروهای آمریکایی از آن جزیره نیز حائز اهمیت فراوان است.
با این وجود موقعیت جمهوری اسلامی در قبال تحولات داخلی بحرین به هیچ وجه آسان‌تر از آمریکا و عربستان سعودی نیست. در زمانی که دولت جمهوری اسلامی شعار حمایت از آزادی‌خواهی مردم مصر را سر می‌داد، تظاهرات ۲۵ بهمن و سرکوب خونین آن هنوز شکل نگرفته بود. در صورت تکرار شعار‌های حمایت از مردم در بحرین، نظام جمهوری اسلامی موقعیت خود را در در داخل و در جامعه جهانی و نزد مردم منطقه استهزا آمیز‌تر از پیش خواهد ساخت.
بعد از تونس و مصر تحولات سیاسی منطقه با سرعتی خیره کننده همچنان ادامه یافته است. دو هفته قبل شیخ خلیفه عمو‌زاده حمد و رئیس سازمان اطلاعات و امنیت بحرین به قاهره سفر کرد و طی دیدار با ژنرال عمر سلیمان معاون مبارک، از رئیس‌جمهور وقت مصر برای گذراندن ایام تبعید در بحرین دعوت به عمل آورد.
اینک حمد به ماندگاری خود در بحرین همان قدر امیدوار است که قذافی در طرابلس. از این جهت حمد نیز با نسخه گرفتن از «برادران بزرگتر» به کشتار و سرکوب مردم معترض روی کرده است.
--------------------------------------------------------------------
نظرات مطرح شده در این مقاله الزاماً بازتاب نظرات رادیو فردا نیست.
پیش از گسترش دامنه اعتراض‌ها علیه حکومت و افزایش تدریجی و پیوسته شمار معترضان در «میدان مروارید»، مرکز منامه، حکومت بحرین، به تقلید از کویت، اعتبار خاصی را منظور و وعده کرده بود که به مناسبت دهمین سال انجام اصلاحات سیاسی از بالا به هر بحرینی معادل سه هزار دلار پرداخت خواهد کرد.
مردم ناراضی از حکومت حمد که در ابتدا بهبود وضعیت اقتصادی و تأمین آزادی‌های بیشتر سیاسی و اجتماعی را طلب می‌کردند، پس از به قتل رسیدن دو تن از تظاهرکنندگان به دست نیروهای امنیتی، اصلاح اساسی ساختار حکومت بحرین (تغییر) را در رأس خواسته‌های خود قرار داده و در میدان مرکزی شهر «میدان مروارید» اجتماع کردند.
آتش به جای وعده پول
روز چهارشنبه، شیخ حمد، شاه بحرین، علاوه بر پول نقد به مردم وعده داد که عاملان قتل(ها) تحت پیگرد قرار خواهند گرفت ولی بی‌اعتنا به وعده‌های وی، شمار مردم در میدان مروارید به هزاران نفر افزایش یافت. در میدان مروارید منامه نیز مانند میدان التحریر در قاهره، خانواده‌های بحرینی و جوانان چادر به پا کرده و شمار آنها در حال افزایش بود.
سحر‌گاه روز پنجشنبه، و بدون دادن هر نوع اخطار قبلی تانک‌ها میدان مروارید را محاصره و چکمه‌پوشان امنیتی با استفاده از گاز اشک‌آور و گلوله لاستیکی علیه مردم در خواب، وارد عمل شدند. دست کم سه کشته و صد‌ها نفر زخمی بعد از حمله نظامی، در میدان مروارید به جا ماند و بیمارستان مرکزی شهر پس از انتقال مجروحان صحنه دوم بحران در منامه شد.
پیش از حمله نظامیان به میدان مروارید علیه تظاهرات مسالمت‌آمیز مردم، بنظر می‌رسید که دولت بحرین به حل بحران و پیشگیری از دامنه یافتن آن امیدوار است.
حمله ناگهانی نیروهای امنیتی علیه مردم نشان می‌دهد که نگرانی‌های حکومت حمد از گسترش اعتراض‌ها افزایش یافته و در نتیجه ترس از سقوط ناگهانی و تکرار رویدادهای دو ماه اخیر در تونس و مصر، تصمیم به مقابله نظامی با اعتراض‌های مردمی گرفته است.
دو روز پیش، و در واکنش به اوضاع جاری و کشته شدن سه تن دیگر از تظاهرکنندگان به دست نیروهای امنیتی، گروه سیاسی «الوفاق» اعلام داشت که عضویت ۱۸ نماینده شیعه خود را در مجلس ۴۰ نفری بحرین معلق ساخته است.
حتی پیش از شکل گرفتن و پیروزی سریع مردم علیه حکومت بن‌علی در تونس و مبارک در مصر، بحرین آبستن ناآرامی بود. با وجود تلاش دولت و حکومت حمد در جهت آزاد سازی تدریجی جامعه، اکثریت شیعه مذهب مردم در بحرین هرگز با حکومت اقلیت سنی و حاکمیت خانواده آل خلیفه روی سازگاری کامل نداشتند.
مهاجرت از کویت
خانواده حمد بن عیسی آل‌خلیفه در قرن هجدهم از کویت به بحرین رفته و متعاقباً پس از پیروزی در جنگ‌های قبیله‌ای و عقد قراردادی با بریتانیا در سال ۱۸۲۰، در آن جزیره به حکومت رسیدند. محل اولیه زندگی این قبیله بندر ام‌القصر در عراق کنونی بود.
حمد بن عیسی در سال ۱۹۹۹ امیر بحرین شد و در سال ۲۰۰۲ عنوان امیر را کنار نهاد خود را شاه خواند. در همان سال اصلاحاتی را نیز صورت داد که در حدود خراش دادن سطح خواسته‌های اکثریت مردم آن جزیره بود.
بحرین که از سه هزار سال پیش بخشی از امپراطوری ایران در خلیج فارس بود در سال ۱۹۷۱ به استقلال دست یافت. اقتصاد اولیه بحرین متکی به صادرات نفت بود. پس از کاهش تدریجی ظرفیت تولید نفت، بحرین اینک به سمت تجارت خارجی، صادرات مجدد و بانکداری روی کرده است. از این لحاظ، امنیت و آرامش شرط اصلی حفظ وضع موجود اقتصادی در آن جزیره است.
حساسیت‌های آمریکا، عربستان و ایران
موقعیت جغرافیایی بحرین در آب‌های خلیج فارس از اهمیت استراتژیکی فوق‌العاده برخوردار است. با توجه به این موقعیت و برخورداری از شرایط جانبی، دولت آمریکا ناوگان پنجم نیروی دریایی خود را در بحرین مستقر ساخته است.
با استفاده از تسهیلات دریایی در بحرین، و همچنین در اختیار داشتن یک پایگاه هوایی، نیروهای آمریکایی مستقر در بحرین علاوه بر حفاظت از مسیر نفت‌کش‌ها (چهل درصد از مجموع نفت صادراتی جهان)، بخش عمده‌ای از مسئولیت کنترل ایران را نیز بر عهده دارند.
در صورت سقوط دولت شیخ حمد بن عیسی در بحرین، نیروهای آمریکایی به احتمال فراوان مجبور به ترک این جزیره خواهند شد.
مقامات دولت آمریکا در فاصله چند ساعت پس از برخورد نیروهای امنیتی در تهران با تظاهرکنندگان روز ۲۵ بهمن، به محکومیت استفاده از خشونت علیه مردم پرداختند. استفاده از زبان مشترک توسط مقامات دولت آمریکا در قبال حاکمیت بحرین و اعمال خشونت آنها علیه مردم در میدان مروارید، به آسانی محکوم کردن رفتار جمهوری اسلامی نخواهد بود.
عربستان سعودی که خود را حامی حکومت خانواده حمد در منامه می‌داند و در صورت بحرانی‌تر شدن وضعیت، احتمال اعزام نیروهای نظامی به بحرین را نیز مورد توجه قرار خواهد داد، از نزدیک و با نگرانی تحولات داخلی جزیره را دنبال می‌کند.
در شرایط اضطراری، استفاده از پل معروف ملک فهد که از سال ۱۹۸۶ تا کنون، عربستان سعودی را به بحرین متصل ساخته، اعزام نیروهای سعودی و کنترل جزیره را آسان‌تر خواهد ساخت. عربستان سعودی با انگیزه‌ای مشابه، در اندیشه کشیدن شاخه دیگری از پل فهد به منظور اتصال به قطر از راه بحرین است.
قطر و بحرین اخیراً اختلافات حدود ملی مابین خود را با هدف تقویت مناسبات خانواده‌های حاکم، و افزایش شانس حمایت متقابل و ضریب ماندگاری، کنار گذاشته‌اند.
عربستان سعودی علاوه بر محکوم کردن قابل انتظار تظاهرات مردم بحرین، آماده اقدام نظامی در حمایت از حکومت حمد بن عیسی نیز خواهد بود. هر دو کشور آمریکا و عربستان، سقوط حمد و شکل گرفتن دموکراسی در بحرین را با انتقال قدرت به اکثریت شیعه بحرین معادل می‌بینند.
این انتقال قدرت دست کم در کوتاه مدت پیروزی جمهوری اسلامی نیز معرفی خواهد شد. این پیروزی نه تنها از جهت شیعه بودن اکثریت مردم و طبیعت حکومت جانشین در بحرین، که از لحاظ خروج احتمالی نیروهای آمریکایی از آن جزیره نیز حائز اهمیت فراوان است.
با این وجود موقعیت جمهوری اسلامی در قبال تحولات داخلی بحرین به هیچ وجه آسان‌تر از آمریکا و عربستان سعودی نیست. در زمانی که دولت جمهوری اسلامی شعار حمایت از آزادی‌خواهی مردم مصر را سر می‌داد، تظاهرات ۲۵ بهمن و سرکوب خونین آن هنوز شکل نگرفته بود. در صورت تکرار شعار‌های حمایت از مردم در بحرین، نظام جمهوری اسلامی موقعیت خود را در در داخل و در جامعه جهانی و نزد مردم منطقه استهزا آمیز‌تر از پیش خواهد ساخت.
بعد از تونس و مصر تحولات سیاسی منطقه با سرعتی خیره کننده همچنان ادامه یافته است. دو هفته قبل شیخ خلیفه عمو‌زاده حمد و رئیس سازمان اطلاعات و امنیت بحرین به قاهره سفر کرد و طی دیدار با ژنرال عمر سلیمان معاون مبارک، از رئیس‌جمهور وقت مصر برای گذراندن ایام تبعید در بحرین دعوت به عمل آورد.
اینک حمد به ماندگاری خود در بحرین همان قدر امیدوار است که قذافی در طرابلس. از این جهت حمد نیز با نسخه گرفتن از «برادران بزرگتر» به کشتار و سرکوب مردم معترض روی کرده است.
--------------------------------------------------------------------
نظرات مطرح شده در این مقاله الزاماً بازتاب نظرات رادیو فردا نیست.