اعلام عدم شرکت نماینده چین در تور اتمی ایران، در فاصله کوتاهی پیش از تاریخ برگزاری آن در روز شنبه ۱۵ ژانویه، امکان حضور نماینده روسیه را نیز در این برنامه به حداقل رسانید و در عمل، ابتکار نه چندان سنجیده ایران را پیش از آغاز عملاً به شکست کشیده است.
پیش از اعلام نظر چین دایر بر رد دعوت تهران علی باقری، معاون شورای امنیت ملی ایران، راهی پکن شده بود. هدف اصلی باقری در سفر به چین راضی ساختن پکن به شرکت در تور اتمی جمهوری اسلامی، و در مرحله بعد قانع ساختن رهبران آن کشور برای حمایت بیشتر از مواضع تهران طی مذاکرات آینده استانبول بود.
اظهارات علی باقری در شامگاه چهارشنبه و پس از دیدار وی با مقامات چینی، نشان داد که مأموریت او با موفقیت روبه‌رو نبوده است. حداقل درخواست باقری از چین، جلب حمایت آن کشور در تنظیم دستور مذاکرات معتدل‌تر برای گفت‌وگوهای استانبول، و پرهیز از محدود ساختن مذاکرات به برنامه‌های اتمی ایران بود.
اظهارات ناپخته صالحی
در همان روز و پیش از پایان گفت‌وگوهای باقری در پکن علی‌اکبر صالحی، سرپرست وزارت خارجه جمهوری اسلامی، طی سخنانی نه چندان حساب شده در گفت‌وگو با «روزنامه ایران» که از طرفداران سرسخت دولت محمود احمدی‌نژاد به شمار می‌رود، اظهار داشت که مذاکرات استانبول پیرامون نقاط مشترک بسته‌های پیشنهادی تهران و گروه ۱+۵ صورت خواهد گرفت.
صالحی همچنین تأکید کرد در صورت اصرار گروه ۱+۵ در محدود ساختن مذاکرات پیرامون برنامه‌های اتمی جمهوری اسلامی، ایران این مذاکرات را به رسمیت نمی‌شناسد.
گذشته از نا پخته بودن سخنان اخیر صالحی در «به رسمیت نشناختن» مذاکراتی که پیش از آغاز، احمدی‌نژاد از آن به عنوان «مذاکرات تاریخی» یاد کرده بود، مفهوم غیرمستقیم سخنان وی در گفت‌وگو با «ایران»، طرح تقاضای تهران برای قرار دادن مسائل مورد علاقه دولت جمهوری اسلامی، در گفت‌وگوهای استانبول است.
دولت احمدی‌نژاد انتظار دارد که در صورت مورد مذاکره قرارگرفتن آنچه بسته پیشنهادی تهران می‌خواند، بتواند توافق‌های احتمالی در استانبول را در داخل، موجه و موفق معرفی کند.
این دقیقاً هدفی است که علی باقری و محمدرضا سجادی نیز طی سه روز گذشته در پکن و مسکو، تعقیب می‌کردند.
تقاضا از روسیه
روز سه‌شنبه ۱۱ ژانویه و پیش از انجام دیدار علی باقری با مقامات چین، محمدرضا سجادی سفیر ایران در مسکو با سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه دیدار کرد و از وی خواست که نماینده روسیه دعوت تهران را برای شرکت در تور اتمی پیشنهادی بپذیرد.
روسیه با وجود اصرار سجادی از اعلام قبول دعوت تهران سر پیچید و اظهار داشت که روسیه مشغول بررسی موضوع است. بنا بر گزارش خبرگزاری روسی اینتر فکس، ریابکوف روز بعد از ملاقات با سفیر جمهوری اسلامی در مسکو، با سفرای کشورهای جامعه اروپا دیدار داشت.
موضوع دیدار ریابکوف با نمایندگان سیاسی اروپا نیز مذاکرات اتمی استانبول، و در حاشیه آن پرداختن به شرکت و یا عدم شرکت در تور اتمی تهران بود.
امتیازهای اضافی
همزمان با مأموریت باقری در پکن و سجادی در مسکو، تهران ظاهراً با انگیزه ثبوت مهمان‌نوازی و افزایش جذابیت دعوت به تور اتمی، از زبان مهمان‌پرست سخنگوی وزارت خارجه اعلام داشت که تور یاد شده شامل بازدید از کارخانه آب سنگین اراک نیز خواهد شد و در عین حال همزمان با انجام دیدار دو محصول تازه اتمی جمهوری اسلامی نیز معرفی می‌شوند.
میهمان‌پرست همچنین تأکید کرد که بازدیدکنندگان مجاز خواهند بود که کارشناسان مورد نظر خود را نیز در تور اتمی ایران همراه بیاورند!
ایران در گذشته تقاضاهای مکرر آژانس برای بازدید برنامه‌ریزی شده و مستمر از کارخانه تولید آب سنگین اراک را بی‌پاسخ گذاشته و در مورد تقاضای نمونه‌برداری از آب سنگین تولیدی و همچنین میزان ذخیره آب سنگین ایران نیز به آژانس پاسخ منفی داده است.
ایران دعوت بی‌نام برای بازدید کارشناسان اتمی خارجی در کسوت همراه، از تأسیسات اتمی خود را در آستانه مذاکرات استانبول، در حالی مطرح می‌سازد که در نیمه سال گذشته میلادی، دو بازرس رسمی، قدیمی و با تجربه آژانس از کشور بلژیک را جاسوس خوانده و آنها را از کشور اخراج کرده است.
انتظارات پایه
از این لحاظ تغییر موضع تهران در مورد انجام بازدید از پاره‌ای تأسیسات اتمی جمهوری اسلامی در آستانه گفت‌وگوهای آینده را تنها می‌توان نشانه دلبستگی فراوان جمهوری اسلامی به افزایش امکان به نتیجه رسیدن مذاکرات با گروه ۱+۵ در استانبول تلقی کرد.
با توجه به افزایش حجم ذخیره اورانیوم غنی شده در اختیار ایران و در نتیجه تغییر پیشنهاد گروه ۱+۵ برای مبادله اورانیوم غنی‌شده با سوخت اتمی، تهران نیازمند دلیل تازه‌ای است که با ارائه آن بتواند موافقت احتمالی با تحویل دو سوم از اورانیوم غنی‌شده خود را توجیه کند.
یکی از این انتظارات به رسمیت شناختن حق غنی‌سازی اورانیوم در داخل کشور است. البته این امتیازی است که جمهوری اسلامی بدون اجازه شورای امنیت نیز هم اکنون از آن برخوردار است.
از این لحاظ، کسب امتیاز دیگری در مذاکرات استانبول می‌تواند به دفاع‌پذیر ساختن مواضع دولت جمهوری اسلامی در داخل یاری دهد و آن مذاکره پیرامون بسته پیشنهادی تهران است که احمدی‌نژاد متعاقباً آن را به «چهار پیش شرط مذاکره با گروه ۱+۵» تقلیل داد.
اگرچه پرداختن به چهار پیش شرط مطرح شده و یا بسته متقابل تهران، به دلیل کلی بودن مسائل مندرج در آنها، موضوعی نیست که گروه ۱+۵ را در مقابل تهران به قبول شرایط خاصی متعهد سازد، در عین حال به دلیل وقت‌گیر بودن پرداختن به این گونه مسائل انتزاعی، گروه مذاکره‌کننده ترجیح می‌دهد که در استانبول تنها به مسئله اصلی یعنی پرونده اتمی ایران پرداخته شود.
بی‌تردید در صورت برگزاری مذاکرات اتمی استانبول، موضوع اصلی مذاکرات همچنان پرونده اتمی ایران خواهد بود. علاوه بر شکست طرح بازدید از تأسیسات اتمی جمهوری اسلامی، به دلیل اعلام عدم شرکت چین و خودداری روسیه از اعلام قبول دعوت، دو یار سابق جمهوری اسلامی ظاهراً حتی شرط مورد علاقه تهران برای گنجاندن «مسائل مورد علاقه مشترک» در دستور مذاکرات استانبول را نیز رد کرده‌اند.
به این ترتیب، با شکست دیپلماسی اتمی تهران پیش از آغاز مذاکرات استانبول در خصوص تنظیم متعادل‌تر دستور مذاکرات، و همچنین ناموفق ماندن تدارک یک تور اتمی، مذاکرات استانبول به عنوان یکی از آخرین فرصت‌های باقی مانده، به صورت جدی، تنها پرونده اتمی ایران را در دستور کار خود قرار خواهد داد.
شکست احتمالی مذاکرات اتمی استانبول، بی‌تردید مواضع جامعه جهانی را در قبال ایران، در یک واکنش متقابل به سخت‌تر شدن قابل انتظار مواضع تهران، سخت‌تر از پیش ساخته و همچنین هماهنگی مابین گروه ۱+۵ در مقابل ایران را افزایش خواهد داد.
اعلام عدم شرکت چین در تور اتمی تهران، پیش از آغاز دیدار هفته آینده هو جینتائو، رئیس‌جمهور چین از واشنگتن، هدیه بود که پکن در آغاز راه نزدیکی بیشتر با بزرگترین شریک تجارت خارجی خود، به واشنگتن عرضه کرد و دیپلماسی اتمی بی‌رمق و کم سوی تهران را به شکست کشید.
--------------------------------------------------------------------------------------------
دیدگاه‌های ارائه شده در این مقاله الزاماً بازتاب نظرات رادیو فردا نیست.
پیش از اعلام نظر چین دایر بر رد دعوت تهران علی باقری، معاون شورای امنیت ملی ایران، راهی پکن شده بود. هدف اصلی باقری در سفر به چین راضی ساختن پکن به شرکت در تور اتمی جمهوری اسلامی، و در مرحله بعد قانع ساختن رهبران آن کشور برای حمایت بیشتر از مواضع تهران طی مذاکرات آینده استانبول بود.
اظهارات علی باقری در شامگاه چهارشنبه و پس از دیدار وی با مقامات چینی، نشان داد که مأموریت او با موفقیت روبه‌رو نبوده است. حداقل درخواست باقری از چین، جلب حمایت آن کشور در تنظیم دستور مذاکرات معتدل‌تر برای گفت‌وگوهای استانبول، و پرهیز از محدود ساختن مذاکرات به برنامه‌های اتمی ایران بود.
اظهارات ناپخته صالحی
در همان روز و پیش از پایان گفت‌وگوهای باقری در پکن علی‌اکبر صالحی، سرپرست وزارت خارجه جمهوری اسلامی، طی سخنانی نه چندان حساب شده در گفت‌وگو با «روزنامه ایران» که از طرفداران سرسخت دولت محمود احمدی‌نژاد به شمار می‌رود، اظهار داشت که مذاکرات استانبول پیرامون نقاط مشترک بسته‌های پیشنهادی تهران و گروه ۱+۵ صورت خواهد گرفت.
صالحی همچنین تأکید کرد در صورت اصرار گروه ۱+۵ در محدود ساختن مذاکرات پیرامون برنامه‌های اتمی جمهوری اسلامی، ایران این مذاکرات را به رسمیت نمی‌شناسد.
گذشته از نا پخته بودن سخنان اخیر صالحی در «به رسمیت نشناختن» مذاکراتی که پیش از آغاز، احمدی‌نژاد از آن به عنوان «مذاکرات تاریخی» یاد کرده بود، مفهوم غیرمستقیم سخنان وی در گفت‌وگو با «ایران»، طرح تقاضای تهران برای قرار دادن مسائل مورد علاقه دولت جمهوری اسلامی، در گفت‌وگوهای استانبول است.
دولت احمدی‌نژاد انتظار دارد که در صورت مورد مذاکره قرارگرفتن آنچه بسته پیشنهادی تهران می‌خواند، بتواند توافق‌های احتمالی در استانبول را در داخل، موجه و موفق معرفی کند.
این دقیقاً هدفی است که علی باقری و محمدرضا سجادی نیز طی سه روز گذشته در پکن و مسکو، تعقیب می‌کردند.
تقاضا از روسیه
روز سه‌شنبه ۱۱ ژانویه و پیش از انجام دیدار علی باقری با مقامات چین، محمدرضا سجادی سفیر ایران در مسکو با سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه دیدار کرد و از وی خواست که نماینده روسیه دعوت تهران را برای شرکت در تور اتمی پیشنهادی بپذیرد.
روسیه با وجود اصرار سجادی از اعلام قبول دعوت تهران سر پیچید و اظهار داشت که روسیه مشغول بررسی موضوع است. بنا بر گزارش خبرگزاری روسی اینتر فکس، ریابکوف روز بعد از ملاقات با سفیر جمهوری اسلامی در مسکو، با سفرای کشورهای جامعه اروپا دیدار داشت.
موضوع دیدار ریابکوف با نمایندگان سیاسی اروپا نیز مذاکرات اتمی استانبول، و در حاشیه آن پرداختن به شرکت و یا عدم شرکت در تور اتمی تهران بود.
امتیازهای اضافی
همزمان با مأموریت باقری در پکن و سجادی در مسکو، تهران ظاهراً با انگیزه ثبوت مهمان‌نوازی و افزایش جذابیت دعوت به تور اتمی، از زبان مهمان‌پرست سخنگوی وزارت خارجه اعلام داشت که تور یاد شده شامل بازدید از کارخانه آب سنگین اراک نیز خواهد شد و در عین حال همزمان با انجام دیدار دو محصول تازه اتمی جمهوری اسلامی نیز معرفی می‌شوند.
میهمان‌پرست همچنین تأکید کرد که بازدیدکنندگان مجاز خواهند بود که کارشناسان مورد نظر خود را نیز در تور اتمی ایران همراه بیاورند!
ایران در گذشته تقاضاهای مکرر آژانس برای بازدید برنامه‌ریزی شده و مستمر از کارخانه تولید آب سنگین اراک را بی‌پاسخ گذاشته و در مورد تقاضای نمونه‌برداری از آب سنگین تولیدی و همچنین میزان ذخیره آب سنگین ایران نیز به آژانس پاسخ منفی داده است.
ایران دعوت بی‌نام برای بازدید کارشناسان اتمی خارجی در کسوت همراه، از تأسیسات اتمی خود را در آستانه مذاکرات استانبول، در حالی مطرح می‌سازد که در نیمه سال گذشته میلادی، دو بازرس رسمی، قدیمی و با تجربه آژانس از کشور بلژیک را جاسوس خوانده و آنها را از کشور اخراج کرده است.
انتظارات پایه
از این لحاظ تغییر موضع تهران در مورد انجام بازدید از پاره‌ای تأسیسات اتمی جمهوری اسلامی در آستانه گفت‌وگوهای آینده را تنها می‌توان نشانه دلبستگی فراوان جمهوری اسلامی به افزایش امکان به نتیجه رسیدن مذاکرات با گروه ۱+۵ در استانبول تلقی کرد.
با توجه به افزایش حجم ذخیره اورانیوم غنی شده در اختیار ایران و در نتیجه تغییر پیشنهاد گروه ۱+۵ برای مبادله اورانیوم غنی‌شده با سوخت اتمی، تهران نیازمند دلیل تازه‌ای است که با ارائه آن بتواند موافقت احتمالی با تحویل دو سوم از اورانیوم غنی‌شده خود را توجیه کند.
یکی از این انتظارات به رسمیت شناختن حق غنی‌سازی اورانیوم در داخل کشور است. البته این امتیازی است که جمهوری اسلامی بدون اجازه شورای امنیت نیز هم اکنون از آن برخوردار است.
از این لحاظ، کسب امتیاز دیگری در مذاکرات استانبول می‌تواند به دفاع‌پذیر ساختن مواضع دولت جمهوری اسلامی در داخل یاری دهد و آن مذاکره پیرامون بسته پیشنهادی تهران است که احمدی‌نژاد متعاقباً آن را به «چهار پیش شرط مذاکره با گروه ۱+۵» تقلیل داد.
اگرچه پرداختن به چهار پیش شرط مطرح شده و یا بسته متقابل تهران، به دلیل کلی بودن مسائل مندرج در آنها، موضوعی نیست که گروه ۱+۵ را در مقابل تهران به قبول شرایط خاصی متعهد سازد، در عین حال به دلیل وقت‌گیر بودن پرداختن به این گونه مسائل انتزاعی، گروه مذاکره‌کننده ترجیح می‌دهد که در استانبول تنها به مسئله اصلی یعنی پرونده اتمی ایران پرداخته شود.
بی‌تردید در صورت برگزاری مذاکرات اتمی استانبول، موضوع اصلی مذاکرات همچنان پرونده اتمی ایران خواهد بود. علاوه بر شکست طرح بازدید از تأسیسات اتمی جمهوری اسلامی، به دلیل اعلام عدم شرکت چین و خودداری روسیه از اعلام قبول دعوت، دو یار سابق جمهوری اسلامی ظاهراً حتی شرط مورد علاقه تهران برای گنجاندن «مسائل مورد علاقه مشترک» در دستور مذاکرات استانبول را نیز رد کرده‌اند.
به این ترتیب، با شکست دیپلماسی اتمی تهران پیش از آغاز مذاکرات استانبول در خصوص تنظیم متعادل‌تر دستور مذاکرات، و همچنین ناموفق ماندن تدارک یک تور اتمی، مذاکرات استانبول به عنوان یکی از آخرین فرصت‌های باقی مانده، به صورت جدی، تنها پرونده اتمی ایران را در دستور کار خود قرار خواهد داد.
شکست احتمالی مذاکرات اتمی استانبول، بی‌تردید مواضع جامعه جهانی را در قبال ایران، در یک واکنش متقابل به سخت‌تر شدن قابل انتظار مواضع تهران، سخت‌تر از پیش ساخته و همچنین هماهنگی مابین گروه ۱+۵ در مقابل ایران را افزایش خواهد داد.
اعلام عدم شرکت چین در تور اتمی تهران، پیش از آغاز دیدار هفته آینده هو جینتائو، رئیس‌جمهور چین از واشنگتن، هدیه بود که پکن در آغاز راه نزدیکی بیشتر با بزرگترین شریک تجارت خارجی خود، به واشنگتن عرضه کرد و دیپلماسی اتمی بی‌رمق و کم سوی تهران را به شکست کشید.
--------------------------------------------------------------------------------------------
دیدگاه‌های ارائه شده در این مقاله الزاماً بازتاب نظرات رادیو فردا نیست.