دادگاهی در آلمان، جان ایوان دمیانیوک ۹۱ ساله را به اتهام مشارکت در قتل ۲۸ هزار و ۶۰ یهودی در اردوگاه مرگ سوبیبور در ایام حکومت نازی‌ها در اروپا، مجرم شناخت اما نظر به کهولت سن او را تنها به پنج سال زندان محکوم کرد.
در همین حال، دادگاه بررسی کننده اتهامات دمیانیوک که در مونیخ واقع است، خود بلافاصله به خاطر سن بالای متهم، حکم به آزادی وی تا زمان برگزاری دادگاه تجدید نظر داد. تیم وکلای دمیانیوک اعلام کرده‌اند که تقاضای تجدید نظررا به دادگاه بالاتری در آلمان ارائه خواهند کرد.
دادستان آلمان با ملاحظه سالخوردگی زیاد متهم، تنها خواهان شش سال حبس برای او شده بود هرچند که جرایم منتسب به او حتی می‌توانست حکمی در حد حبس ابد داشته باشد.
دادستان مونیخ، هانس یوآخیم لوتس در ماه مارس در دادگاه گفته بود که بی هیچ تردیدی، دمیانیوک در اجرای دستورات نازی‌ها مبنی بر کشتن یهودیان در اردوگاه سوبیبور، اشتیاق زیادی نشان داده در حالی که از امکان شانه خالی کردن از اجرای این خواسته نازی‌ها، برخوردار بوده است.
دادستانی آلمان در طول بررسی اتهامات اسنادی ارائه کرد که ثابت می‌کرد دمیانیوک که ابتدا عضو ارتش سرخ بود و در سال ۱۸۴۲ به اسارت آلمان‌های نازی در آمد و به خدمت اس.اس گرفته شد، خود نیز کاملاً علاقه‌مند به خدمت به نازی‌ها بود.
دادستانی تأکید کرده بود که دمیانیوک در اردوگاه سوبیبور، بارها امکان فرار داشت بویژه آنکه مرتباً برای انجام وظایفی به خارج از اردوگاه فرستاده می‌شد اما، به گفته دادستان، خود او در اجرای قتل یهودیان حرارت زیادی نشان می‌داد و برای مشارکت در قتل عام‌ها، «آموزش لازم» را نیز داوطلبانه نزد اس.اس آموخته بود.
بیشترین کشتار یهودیان در اردوگاه سوبیبور، در لهستان، در شش ماه فاصله ماه‌های مارس تا سپتامبر سال ۱۹۴۳ رخ داده بود.
دادستان، هانس یوآخیم لوتس تشریح کرده بود که چگونه دمیانیوک یهودیان را در بدو ورود به اردوگاه رده‌بندی می‌کرد، اگر اموالی مانند انگشتر و زنجیر طلایی داشتند آنها را تحویل می گرفت و سپس قربانیان را به سوی اتاق‌های گاز می‌برد.
دادستان تأکید کرده بود که دمیانیوک که زاده اوکراین است، به خاطر باور به «نژاد برتر» و ایمان به تز نازی‌ها مبنی بر لزوم نابودی اقوامی که ممکن است به طهارت و تکامل «نژاد برتر» آلمانی لطمه بزنند، در این پاکسازی قومی شرکت می‌کرد.
دادستان تأکید کرده بود که دمیانیوک، «بدون ذره‌ای ترحم» هزاران هزار قربانی را به سوی اتاق‌های گاز هدایت می‌کرد و وجدانی آسوده داشت.
جان ایوان دمیانیوک، که سال‌ها از او با عنوان «ایوان مخوف» یاد می‌شد، در دوازدهم ماه مه ۲۰۰۹ برای محاکمه توسط ایالات متحده به آلمان تحویل شد و پس از رد ادعای وی مبنی بر نداشتن توانایی جسمانی کافی برای محاکمه از سوی پزشکان آلمانی، سرانجام محاکمه او از نوامبر 2009 آغاز شده بود.
دمیانیوک خود در طول دادگاه یک سال و نیمه، کوچکترین کلامی بر زبان نیاورد و اکثر اوقات دراز کشیده و یا به روی صندلی چرخدار، صورتش را زیر کلاهی بزرگ پنهان می‌کرد.
او از طریق وکلایش، کار در اردوگاه مرگ را که در مجموع ۲۵۰ هزار نفر در آن قربانی شده بودند، تکذیب می‌کرد.
در همین حال، وکلای او در دادگاه مونیخ گفته بودند که دمیانیوک هم همانند قربانیان یهودی، خود یک قربانی نازی‌ها بوده، و چنین استدلال کردند که «از چشم نازی‌ها، یهودیان، اوکرایینی‌ها و کولی‌ها موجوداتی حقیر بودند».
وکلای متهم می‌گفتند که برخی از فرماندهان اس.اس، مانند تراونیکی که دمیانیوک متهم به کار زیر دست آنها بوده، خود پیشتر در دادگاه‌های آلمان تبرئه شده‌اند.
تیم وکلا حتی کشور آلمان را متهم کردند که در راستای «کوچک کردن نقش خود در هولوکاست، درصدد محاکمه خارجی‌هایی مانند دمیانیوک برآمده است».
جان دمیانیوک، پس از جنگ جهانی دوم توانسته بود با ارائه اسناد و مدارک دروغین، به آمریکا بگریزد و تابعیت آمریکایی بگیرد. او سال‌ها زندگی آسوده‌ای در آمریکا داشت و در کارخانجات اتومبیل‌سازی هنری فورد کار کرده و بازنشسته این کارخانه‌ها بود.
هنری فورد خود به خاطر داشتن دیدگاه‌های ضد یهودی و حتی حمایت از کتاب «پروتوکل مشایخ صهیون»، در انظار یهودیان جهان و آمریکا، منفور بود اما بسیاری از نازی‌های گریخته از اروپا، در کارخانجات او مشغول به کار شده بودند.
دمیانیوک به مدت حدود سه دهه در ایالت اوهایو کار و زندگی می‌کرد. اما تابعیت آمریکایی او مانع از آن نشد که گذشته او برملا نشود. در دهه هفتاد میلادی زندگی آسوده او به پایان رسید و برخی از بازماندگان اردوگاه‌های نازی‌ها او را به عنوان «ایوان مخوف» شناسایی کردند.
شاهدان می‌گفتند که دمیانیوک همان «ایوان مخوف» بود که در اردوگاه مرگ تربلینکا، با خوی «سادیسم حیوانی» اطفال و زنان را وحشیانه می‌کشت و مسئول اتاق‌های گاز تربلینکا بود.
پس از طی شدن یک روند قضایی بسیار طولانی، سرانجام آمریکا دمیانیوک را در دهه هشتاد برای محاکمه به اسرائیل تحویل داد.
پس از هفت سال حبس موقت دمیانیوک در اسرائیل، در محاکمه‌ای که پس از محاکمه آدولف آیشمن، جنجالی‌ترین محاکمه در تاریخ اسرائیل بود، دادگاه اسرائیل با اطمینان، متهم را «ایوان مخوف» تربلینکا معرفی کرد و ده‌ها شاهد باقیمانده و مدارک بسیاری دراین زمینه، اتهام را تأیید می‌کردند. در آن دادگاه اورشلیم، «ایوان مخوف» به مرگ محکوم شد.
اما تیم وکلای دمیانیوک، به رهبری یورام شفتل، یک وکیل زبردست یهودی اسرائیلی، توانستند در مرحله تجدید نظر در حکم مرگ، این تردید را در میان قضات دیوان عالی عدالت اسرائیل به وجود آورند که شاید جان ایوان دمیانیوک همان «ایوان مخوف» نباشد.
ایجاد همین تردید کارساز شد و دیوان عالی اسرائیل در سال ۱۹۸۸ رأی داد که اطمینان صد درصد به «ایوان مخوف» بودن متهم از بین رفته است.
در پی این نظر دیوان عالی عدالت اسرائیل که موجب خشم گسترده یهودیان و بازماندگان اردوگاه‌های مرگ شد، دمیانیوک از اسرائیل آزاد شد و به آمریکا بازگشت تا اینکه این بار، دادگاه آلمان، او را نه به اتهام جنایات در تربلینکا، که به خاطر قتل عام یهودیان در اردوگاه سوبیبور، محکوم کرد.
در دادگاه‌های آمریکا پیش از استردادش به آلمان، دمیانیوک به کار در اردوگاه مرگ «مایدانک» و اردوگاه کار اجباری «پلوسنبرگ» هم متهم بود.
افرائیم زوروف، رئیس مرکز«سیمون ویزنتال»، نهادی که در طول شش دهه پس از پایان جنگ جهانی در کار شکار نازی‌ها در سراسر جهان بوده است، از حکم پنجشنبه دادگاه مونیخ به سختی انتقاد کرد و آن را در حد «فاجعه» نامید.
افرائیم زوروف گفت متهم می‌بایست دوران حبس را در زندان آلمان سپری می‌کرد، نه اینکه آزاد شود، و افزود این دومین بار در روزهای اخیر است که دادگاه آلمان در رسیدگی شایسته به پرونده جنایتکاران هولوکاست، ناتوانی نشان می‌دهد.
منظور آقای زوروف، به حکمی نیز بود که چهارشنبه گذشته دادگاه ایالت باواریا صادر کرد که بر اساس آن، از زندانی کردن کلاوس فابر، افسر هلندی اس.اس که اکنون در سالخوردگی در باواریا زندگی می‌کند، خودداری کرد.
از سوی دیگر، پروفسور آونر شالو، رئیس «ید و شم»، موزه و مؤسسه هولوکاست اورشلیم، شامگاه پنجشنبه در اسرائیل گفت که حکم دادگاه آلمان علیه دمیانیوک، از ارزش نمادین برخوردار است و جنایتکاران نازی در هر سن و سالی که باشند، نباید خود را مصون از تعقیب بدانند و اینگونه احکام، آگاهی افکارعمومی را نسبت به هولوکاست افزایش می‌دهد.
در همین حال، دادگاه بررسی کننده اتهامات دمیانیوک که در مونیخ واقع است، خود بلافاصله به خاطر سن بالای متهم، حکم به آزادی وی تا زمان برگزاری دادگاه تجدید نظر داد. تیم وکلای دمیانیوک اعلام کرده‌اند که تقاضای تجدید نظررا به دادگاه بالاتری در آلمان ارائه خواهند کرد.
دادستان آلمان با ملاحظه سالخوردگی زیاد متهم، تنها خواهان شش سال حبس برای او شده بود هرچند که جرایم منتسب به او حتی می‌توانست حکمی در حد حبس ابد داشته باشد.
دادستان مونیخ، هانس یوآخیم لوتس در ماه مارس در دادگاه گفته بود که بی هیچ تردیدی، دمیانیوک در اجرای دستورات نازی‌ها مبنی بر کشتن یهودیان در اردوگاه سوبیبور، اشتیاق زیادی نشان داده در حالی که از امکان شانه خالی کردن از اجرای این خواسته نازی‌ها، برخوردار بوده است.
دادستانی آلمان در طول بررسی اتهامات اسنادی ارائه کرد که ثابت می‌کرد دمیانیوک که ابتدا عضو ارتش سرخ بود و در سال ۱۸۴۲ به اسارت آلمان‌های نازی در آمد و به خدمت اس.اس گرفته شد، خود نیز کاملاً علاقه‌مند به خدمت به نازی‌ها بود.
دادستانی تأکید کرده بود که دمیانیوک در اردوگاه سوبیبور، بارها امکان فرار داشت بویژه آنکه مرتباً برای انجام وظایفی به خارج از اردوگاه فرستاده می‌شد اما، به گفته دادستان، خود او در اجرای قتل یهودیان حرارت زیادی نشان می‌داد و برای مشارکت در قتل عام‌ها، «آموزش لازم» را نیز داوطلبانه نزد اس.اس آموخته بود.
بیشترین کشتار یهودیان در اردوگاه سوبیبور، در لهستان، در شش ماه فاصله ماه‌های مارس تا سپتامبر سال ۱۹۴۳ رخ داده بود.
دادستان، هانس یوآخیم لوتس تشریح کرده بود که چگونه دمیانیوک یهودیان را در بدو ورود به اردوگاه رده‌بندی می‌کرد، اگر اموالی مانند انگشتر و زنجیر طلایی داشتند آنها را تحویل می گرفت و سپس قربانیان را به سوی اتاق‌های گاز می‌برد.
دادستان تأکید کرده بود که دمیانیوک که زاده اوکراین است، به خاطر باور به «نژاد برتر» و ایمان به تز نازی‌ها مبنی بر لزوم نابودی اقوامی که ممکن است به طهارت و تکامل «نژاد برتر» آلمانی لطمه بزنند، در این پاکسازی قومی شرکت می‌کرد.
دادستان تأکید کرده بود که دمیانیوک، «بدون ذره‌ای ترحم» هزاران هزار قربانی را به سوی اتاق‌های گاز هدایت می‌کرد و وجدانی آسوده داشت.
جان ایوان دمیانیوک، که سال‌ها از او با عنوان «ایوان مخوف» یاد می‌شد، در دوازدهم ماه مه ۲۰۰۹ برای محاکمه توسط ایالات متحده به آلمان تحویل شد و پس از رد ادعای وی مبنی بر نداشتن توانایی جسمانی کافی برای محاکمه از سوی پزشکان آلمانی، سرانجام محاکمه او از نوامبر 2009 آغاز شده بود.
دمیانیوک خود در طول دادگاه یک سال و نیمه، کوچکترین کلامی بر زبان نیاورد و اکثر اوقات دراز کشیده و یا به روی صندلی چرخدار، صورتش را زیر کلاهی بزرگ پنهان می‌کرد.
او از طریق وکلایش، کار در اردوگاه مرگ را که در مجموع ۲۵۰ هزار نفر در آن قربانی شده بودند، تکذیب می‌کرد.
در همین حال، وکلای او در دادگاه مونیخ گفته بودند که دمیانیوک هم همانند قربانیان یهودی، خود یک قربانی نازی‌ها بوده، و چنین استدلال کردند که «از چشم نازی‌ها، یهودیان، اوکرایینی‌ها و کولی‌ها موجوداتی حقیر بودند».
وکلای متهم می‌گفتند که برخی از فرماندهان اس.اس، مانند تراونیکی که دمیانیوک متهم به کار زیر دست آنها بوده، خود پیشتر در دادگاه‌های آلمان تبرئه شده‌اند.
تیم وکلا حتی کشور آلمان را متهم کردند که در راستای «کوچک کردن نقش خود در هولوکاست، درصدد محاکمه خارجی‌هایی مانند دمیانیوک برآمده است».
جان دمیانیوک، پس از جنگ جهانی دوم توانسته بود با ارائه اسناد و مدارک دروغین، به آمریکا بگریزد و تابعیت آمریکایی بگیرد. او سال‌ها زندگی آسوده‌ای در آمریکا داشت و در کارخانجات اتومبیل‌سازی هنری فورد کار کرده و بازنشسته این کارخانه‌ها بود.
هنری فورد خود به خاطر داشتن دیدگاه‌های ضد یهودی و حتی حمایت از کتاب «پروتوکل مشایخ صهیون»، در انظار یهودیان جهان و آمریکا، منفور بود اما بسیاری از نازی‌های گریخته از اروپا، در کارخانجات او مشغول به کار شده بودند.
دمیانیوک به مدت حدود سه دهه در ایالت اوهایو کار و زندگی می‌کرد. اما تابعیت آمریکایی او مانع از آن نشد که گذشته او برملا نشود. در دهه هفتاد میلادی زندگی آسوده او به پایان رسید و برخی از بازماندگان اردوگاه‌های نازی‌ها او را به عنوان «ایوان مخوف» شناسایی کردند.
شاهدان می‌گفتند که دمیانیوک همان «ایوان مخوف» بود که در اردوگاه مرگ تربلینکا، با خوی «سادیسم حیوانی» اطفال و زنان را وحشیانه می‌کشت و مسئول اتاق‌های گاز تربلینکا بود.
پس از طی شدن یک روند قضایی بسیار طولانی، سرانجام آمریکا دمیانیوک را در دهه هشتاد برای محاکمه به اسرائیل تحویل داد.
پس از هفت سال حبس موقت دمیانیوک در اسرائیل، در محاکمه‌ای که پس از محاکمه آدولف آیشمن، جنجالی‌ترین محاکمه در تاریخ اسرائیل بود، دادگاه اسرائیل با اطمینان، متهم را «ایوان مخوف» تربلینکا معرفی کرد و ده‌ها شاهد باقیمانده و مدارک بسیاری دراین زمینه، اتهام را تأیید می‌کردند. در آن دادگاه اورشلیم، «ایوان مخوف» به مرگ محکوم شد.
اما تیم وکلای دمیانیوک، به رهبری یورام شفتل، یک وکیل زبردست یهودی اسرائیلی، توانستند در مرحله تجدید نظر در حکم مرگ، این تردید را در میان قضات دیوان عالی عدالت اسرائیل به وجود آورند که شاید جان ایوان دمیانیوک همان «ایوان مخوف» نباشد.
ایجاد همین تردید کارساز شد و دیوان عالی اسرائیل در سال ۱۹۸۸ رأی داد که اطمینان صد درصد به «ایوان مخوف» بودن متهم از بین رفته است.
در پی این نظر دیوان عالی عدالت اسرائیل که موجب خشم گسترده یهودیان و بازماندگان اردوگاه‌های مرگ شد، دمیانیوک از اسرائیل آزاد شد و به آمریکا بازگشت تا اینکه این بار، دادگاه آلمان، او را نه به اتهام جنایات در تربلینکا، که به خاطر قتل عام یهودیان در اردوگاه سوبیبور، محکوم کرد.
در دادگاه‌های آمریکا پیش از استردادش به آلمان، دمیانیوک به کار در اردوگاه مرگ «مایدانک» و اردوگاه کار اجباری «پلوسنبرگ» هم متهم بود.
افرائیم زوروف، رئیس مرکز«سیمون ویزنتال»، نهادی که در طول شش دهه پس از پایان جنگ جهانی در کار شکار نازی‌ها در سراسر جهان بوده است، از حکم پنجشنبه دادگاه مونیخ به سختی انتقاد کرد و آن را در حد «فاجعه» نامید.
افرائیم زوروف گفت متهم می‌بایست دوران حبس را در زندان آلمان سپری می‌کرد، نه اینکه آزاد شود، و افزود این دومین بار در روزهای اخیر است که دادگاه آلمان در رسیدگی شایسته به پرونده جنایتکاران هولوکاست، ناتوانی نشان می‌دهد.
منظور آقای زوروف، به حکمی نیز بود که چهارشنبه گذشته دادگاه ایالت باواریا صادر کرد که بر اساس آن، از زندانی کردن کلاوس فابر، افسر هلندی اس.اس که اکنون در سالخوردگی در باواریا زندگی می‌کند، خودداری کرد.
از سوی دیگر، پروفسور آونر شالو، رئیس «ید و شم»، موزه و مؤسسه هولوکاست اورشلیم، شامگاه پنجشنبه در اسرائیل گفت که حکم دادگاه آلمان علیه دمیانیوک، از ارزش نمادین برخوردار است و جنایتکاران نازی در هر سن و سالی که باشند، نباید خود را مصون از تعقیب بدانند و اینگونه احکام، آگاهی افکارعمومی را نسبت به هولوکاست افزایش می‌دهد.