احمد شاه مسعود و میراثی که برای افغانستان به جا گذاشت

۱۰ سال پیش، دو روز پیش از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر در آمریکا، در ۹ سپتامبر ۲۰۰۱ احمد شاه مسعود در یک سوء قصد در ایالت تخار افغانستان کشته شد. احمد شاه مسعود در آن زمان ۴۸ ساله بود، اما سابقه‌ای طولانی در مبارزه با نیروهای اشغالگر اتحاد جمهوری‌های شوروی سابق را در کارنامه‌اش داشت.

او در زمان ریاست جمهوری نجیب‌الله در سال ۱۹۹۲ به پاس تلاش‌هایش به عنوان وزیر دفاع افغانستان منصوب شد اما در سال ۱۹۹۶ در پی به قدرت رسیدن طالبان در این کشور، مسعود بار دیگر اسلحه به دست گرفت و به نبرد با مسلمانان تندروی حاکم پرداخت و شش سال گرم مبارزه با افراد و افکار طالبانی بود.

احمد شاه مسعود که به «شیر پنج شیر» معروف بود، یک سال پس از مرگش از سوی دولت حامد کرزی، لقب «قهرمان ملی» گرفت و به همین خاطر روز نهم سپتامبر هم در افغانستان تعطیل عمومی اعلام شد.

«سلطان سرور» از روزنامه‌نگاران بخش افغانستان رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی، در گفت‌وگو با رادیو فردا به اهمیت و میراث احمد شاه مسعود برای جامعه افغانستان پرداخته است.

گفت‌وگوی حسین قویمی با سلطان سرور در مورد قتل احمدشاه مسعود

گفت‌وگوی حسین قویمی با سلطان سرور در مورد قتل احمدشاه مسعود

• آقای سرور میراث احمد شاه مسعود برای افغانستان چه بود؟

احمد شاه مسعود یکی از فرماندهان سر‌شناس جهاد یا مقاومت علیه اشغال اتحاد شوروی سابق و طالبان در افغانستان بود. او در زمانی که خودش فرمانده یا کماندو بود، آزادمنشی را برای بازماندگانش به یادگار گذاشت.

احمد شاه مسعود همیشه مستقل فکر می‌کرد و در صدد حفظ استقلال افغانستان بود، که این امر یکی از ویژگی‌های خاص فرمانده، احمدشاه مسعود بود.

• احمد شاه مسعود از قوم تاجیک افغانستان بود. به نظر شما اگر او در شرایط کنونی افغانستان زنده بود، در مورد این وضعیت چه نظری داشت؟

به نظر من اگر احمدشاه مسعود در شرایط کنونی زنده بود، در مورد منافع مردم افغانستان توجه بیشتری می‌کرد و بر استقلال افغانستان پافشاری بیشتری می‌کرد. خصیصه آزادمنشی که در مورد او شناخته شده است، شاید در بسیاری از حوادث و اتفاقات امروز افغانستان می‌درخشید.

اگر او زنده بود بسیاری از امور که امروز می‌بینیم، به این شکل، رخ نمی‌داد.

• ممکن است منظورتان را واضح‌تر توضیح دهید و بفرمایید که آیا مردم افغانستان اساساً به اهدافی که احمدشاه مسعود داشت، دست یافته‌اند؟

من فکر می‌کنم افغانستان در یک حدی، به اهدافی که مورد نظر احمدشاه مسعود بود، رسیده است. اما یک بخش از آن هنوز هم تحقق نیافته است.

افغانستان بعد از سقوط اتحاد شوروی، تلاش کرد که به عنوان یک کشور مستقل در منطقه باقی بماند و احمدشاه مسعود برای تحقق این خواسته افغانستان، خواهان کمک جامعه بین المللی شده بود. تماس‌هایی با اروپا داشت و تلاش می‌کرد تا به هدف مستقل ماندن افغانستان و کوتاه کردن دست مداخله همسایه گان دست یابد.

شاید اگر در شرایط فعلی، احمدشاه مسعود زنده بود. افغانستان نسبت به وضعیت کنونی که دچار آن شده است، قوی‌تر بود.

• از دید شما به عنوان یک روزنامه‌نگار، الان مردم افغانستان نسبت به احمد شاه مسعود چه نظری دارند؟ آیا اکثریت مردم این کشور از میراث او حمایت می‌کنند و هوادار او هستند؟ یا اینکه دستاوردهای او را انکار می‌کنند؟

بعد از اینکه در دهه ۹۰ جنگ‌های داخلی در کابل رخ داد، و احمدشاه مسعود یکی از جوانب این جنگ بود، مردم افغانستان، خصوصا ساکنان کابل، نظرات متفاوتی نسبت به شخصیت او پیدا کردند.

دولت افغانستان اکنون از او به عنوان قهرمان ملی کشور افغانستان نام می‌برد. اما مردم درباره او نظرات ضد و نقیضی دارند و احمدشاه مسعود را به عنوان یکی از عاملان رخداد جنگ‌های داخلی و یکی از کسانی می‌دانند که در بروز این جنگ‌ها دخیل بوده است.

• به هر حال نظرشان راجع به این فرمانده جنگ، مثبت است یا منفی؟

نظرات متفاوتی در مورد او وجود دارد. برخی نسبت به او نظر مثبت و تعدادی نسبت به او نظر منفی دارند.

• چرا نظر منفی دارند؟

چون از یک سمت طرفین جنگ داخلی افغانستان حمایت کرد و بعد از این جنگ داخلی، افغانستان و خصوصاً کابل ویران شد و مردم بسیاری بی‌خانمان شدند. اگر وضعیتی پیش می‌آمد که احمدشاه مسعود از بروز این جنگ جلوگیری می‌کرد و این جنگ رخ نمی‌داد، در آن صورت احمدشاه مسعود یک قهرمان بلامنازع در افغانستان می‌بود.