دولت انتقالی و نوپای تونس که در میان اعتراض‌های گسترده مردم کار خود را آغاز کرده است، با چالش‌های بسیار دشواری روبه‌روست، از جمله برقراری امنیت در کشور.
شماری از وزیران دولت موقت در اثر فشار اپوزیسیون و اتحادیه‌های کارگری قدرتمند از حزب حاکم قبلی، حزب تجمع دموکراتیک فانون اساسی، استعفا داده‌اند و تاکنون ۳۳ نفر از اعضای خانواده زین‌العابدین بن‌علی، رئیس‌جمهور پیشین که به عربستان گریخته است، دستگیر شده‌اند.
خیزش مردم تونس، که انقلاب یاس نام گرفته هنوز به ثمر ننشسته است. احزاب تونس در حال پیدا کردن جایگاه خود در میان توده مردم‌اند و به نظر می‌رسد که مردم تا وقتی که به خواسته‌های خود نرسند، دست از اعتراض بر نخواهند داشت.
در این رابطه، مایکل ویلیس، استاد دانشگاه اکسفورد بریتانیا و متخصص امور کشورهای عرب شمال افریقا، به پرسش‌های رادیو فردا پاسخ داده است.
به نظر من علت اولیه ناآرامی‌های تونس ریشه در مسائل اقتصادی و اجتماعی داشت. مردم، به خصوص ساکنان مناطق مرکزی کشور به علت قیمت فزاینده ارزاق و فقدان فرصت‌های شغلی از دولت بن‌علی ناراضی بودند.
اما این ناآرامی‌ها بعداً رنگ سیاسی به خود گرفت و بیشتر مردم نارضایتی عمیق خود را از رژیم بن‌علی به نمایش گذاشتند.
دولت جدید با چند چالش روبه‌روست. یکی از آنها حضور وزیران رژیم سابق در دولت موقت است که مردم رد یا قبول آنها را نشان خواهند داد. به باور من و با توجه به صحبت‌هایی که به تازگی با شماری از تونسی‌ها داشته‌ام، برخی از شخصیت‌های سیاسی سابق همچون نخست‌وزیر فعلی، محمد الغنوشی، را تحمل خواهند کرد.
اگر چه محمد الغنوشی به بن علی نزدیک بود اما از نظر مردم او یک تکنوکرات یا فن‌سالار قابل اعتماد است.
اکثر قشرهای جامعه در رویداد هفته گذشته شرکت داشتند و این رویداد بعد اسلامی نداشت. ولی به نظر می‌رسد که برخی از اعتراض‌ها، بخصوص اعتراض اخیر در مورد ترکیب دولت موقت محمد الغنوشی، با توجه به کسانی که در این تظاهرات حضور داشتند، بعدی اسلامی داشت.
البته در اعتراض‌های اخیر اتحادیه‌های کارگری و چپ‌ها هم شرکت داشتند. به رغم این و با توجه به برخی از گزارش‌ها و اظهارات مبنی بر این که یک دولت اسلامی در تونس بر سر کار خواهد آمد، باید بگویم که این طور نیست. اکثر مردم تونس از اسلام‌گراها حمایت نمی‌کنند و حتی حزب النهضه که بن‌علی آن را در دهه ۹۰ سرکوب کرده بود، یک جنبش اعتدال‌گرا و مخالف خشونت بود.
قابل توجه اینکه وقتی حبیب بورقیبه، اولین رئیس‌جمهور تونس بعد از استقلال این کشور از فرانسه، زمام امور را به دست گرفت، عمداً ارتش را از سیاست دور نگاه داشت و ارتش کوچکی را سازمان داد که حرفه‌ای باشد و نه سیاسی. برای اینکه نگران کودتا از طرف ارتش بود.
اما بن‌علی خودش یک نظامی بود و در پلیس و سازمان‌های امنیتی تونس هم خدمت کرده بود. این سازمان‌ها حامی اصلی رژیم بودند. در زمان ریاست جمهوری او ارتش غیر سیاسی باقی ماند و وظیفه‌اش را که برقراری امنیت کشور بود انجام می‌داد. به نظر من شماری از افسران ارتش تونس، سنت غیر سیاسی بودن را رها نخواهند کرد و وارد کارهای سیاسی نخواهند شد.
اگر این مرحله گذار کند باشد و تغییرات سیاسی، سرعت لازم را نداشته باشد ممکن است کندگرایی در جامعه ریشه بدواند و برخی از قشرهای اجتماعی را نسبت به دولت بیگانه کند. ولی در کل من به آینده سیاسی تونس خوشبینم.
شماری از وزیران دولت موقت در اثر فشار اپوزیسیون و اتحادیه‌های کارگری قدرتمند از حزب حاکم قبلی، حزب تجمع دموکراتیک فانون اساسی، استعفا داده‌اند و تاکنون ۳۳ نفر از اعضای خانواده زین‌العابدین بن‌علی، رئیس‌جمهور پیشین که به عربستان گریخته است، دستگیر شده‌اند.
خیزش مردم تونس، که انقلاب یاس نام گرفته هنوز به ثمر ننشسته است. احزاب تونس در حال پیدا کردن جایگاه خود در میان توده مردم‌اند و به نظر می‌رسد که مردم تا وقتی که به خواسته‌های خود نرسند، دست از اعتراض بر نخواهند داشت.
در این رابطه، مایکل ویلیس، استاد دانشگاه اکسفورد بریتانیا و متخصص امور کشورهای عرب شمال افریقا، به پرسش‌های رادیو فردا پاسخ داده است.
- آقای ویلیس، علل نا آرامی‌های تونس را در چه می‌بینید؟
به نظر من علت اولیه ناآرامی‌های تونس ریشه در مسائل اقتصادی و اجتماعی داشت. مردم، به خصوص ساکنان مناطق مرکزی کشور به علت قیمت فزاینده ارزاق و فقدان فرصت‌های شغلی از دولت بن‌علی ناراضی بودند.
اما این ناآرامی‌ها بعداً رنگ سیاسی به خود گرفت و بیشتر مردم نارضایتی عمیق خود را از رژیم بن‌علی به نمایش گذاشتند.
- ولی همین مردم با رئیس جمهور و برخی از وزیران دولت موقت مواجه اند که از همکاران نزدیک بن‌علی بوده‌اند و در حزب تجمع دموکراتیک قانون اساسی، یعنی حزب حاکم قبلی، عضویت داشته‌اند. گو اینکه برخی از آنها از این حزب استعفا داده‌اند. به نظر شما این دولت با چه چالش‌های عمده‌ای روبه‌رو خواهد شد؟ و آیا اساساً این دولت می‌تواند به این ناآرامی‌ها پایان دهد؟
دولت جدید با چند چالش روبه‌روست. یکی از آنها حضور وزیران رژیم سابق در دولت موقت است که مردم رد یا قبول آنها را نشان خواهند داد. به باور من و با توجه به صحبت‌هایی که به تازگی با شماری از تونسی‌ها داشته‌ام، برخی از شخصیت‌های سیاسی سابق همچون نخست‌وزیر فعلی، محمد الغنوشی، را تحمل خواهند کرد.
اگر چه محمد الغنوشی به بن علی نزدیک بود اما از نظر مردم او یک تکنوکرات یا فن‌سالار قابل اعتماد است.
- گزارش‌ها و شواهد نشان می‌دهد که جنبش مردم تونس بعد مذهبی ندارد. فکر می‌کنید که با گذر زمان این وضع تغییر می کند؟ به ویژه که راشد الغنوشی، رهبر حزب اسلامی النهضه، که سال‌ها در لندن زندگی می‌کرد، حالا به تونس برگشته است.
اکثر قشرهای جامعه در رویداد هفته گذشته شرکت داشتند و این رویداد بعد اسلامی نداشت. ولی به نظر می‌رسد که برخی از اعتراض‌ها، بخصوص اعتراض اخیر در مورد ترکیب دولت موقت محمد الغنوشی، با توجه به کسانی که در این تظاهرات حضور داشتند، بعدی اسلامی داشت.
البته در اعتراض‌های اخیر اتحادیه‌های کارگری و چپ‌ها هم شرکت داشتند. به رغم این و با توجه به برخی از گزارش‌ها و اظهارات مبنی بر این که یک دولت اسلامی در تونس بر سر کار خواهد آمد، باید بگویم که این طور نیست. اکثر مردم تونس از اسلام‌گراها حمایت نمی‌کنند و حتی حزب النهضه که بن‌علی آن را در دهه ۹۰ سرکوب کرده بود، یک جنبش اعتدال‌گرا و مخالف خشونت بود.
- به نظر می‌رسد که ارتش، حامی اصلی و تکیه‌گاه دولت باشد و در عین حال همین ارتش، در بین مردم محبوبیت دارد. ژنرال رشید عمار، رئیس ستاد ارتش تونس، بر خلاف دستور بن علی به سربازان تحت امر خود دستور داد که از گشودن آتش به روی مردم تظاهرکننده خودداری کنند و برای همین کار هم از سوی بن علی برکنار شد. آیا این امکان وجود دارد که در صورت ناکامی دولت موقت، ارتش وارد میدان بشود و زمام امور را به دست بگیرد؟
قابل توجه اینکه وقتی حبیب بورقیبه، اولین رئیس‌جمهور تونس بعد از استقلال این کشور از فرانسه، زمام امور را به دست گرفت، عمداً ارتش را از سیاست دور نگاه داشت و ارتش کوچکی را سازمان داد که حرفه‌ای باشد و نه سیاسی. برای اینکه نگران کودتا از طرف ارتش بود.
اما بن‌علی خودش یک نظامی بود و در پلیس و سازمان‌های امنیتی تونس هم خدمت کرده بود. این سازمان‌ها حامی اصلی رژیم بودند. در زمان ریاست جمهوری او ارتش غیر سیاسی باقی ماند و وظیفه‌اش را که برقراری امنیت کشور بود انجام می‌داد. به نظر من شماری از افسران ارتش تونس، سنت غیر سیاسی بودن را رها نخواهند کرد و وارد کارهای سیاسی نخواهند شد.
- آینده این خیزش یا انقلاب یاس را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
اگر این مرحله گذار کند باشد و تغییرات سیاسی، سرعت لازم را نداشته باشد ممکن است کندگرایی در جامعه ریشه بدواند و برخی از قشرهای اجتماعی را نسبت به دولت بیگانه کند. ولی در کل من به آینده سیاسی تونس خوشبینم.